Welke keuzes rond leren, werken, en zorgen maakte Clara Meijers
Clara Meijers leek een stereotiepe loopbaan te volgen. Ze had echter zo’n hekel aan het vak van onderwijzer, dat ze overstapte naar de door mannen gedomineerde bankwereld en daarin de weg vrijmaakte voor vrouwen.
De keuzes van vrouwen en mannen worden al generaties gevormd door sociale normen over gender (wat mannen en vrouwen ‘horen te doen’). Deze normen worden zichtbaar in de studiebanken, op de werkvloer, en op het schoolplein. Mannen werken vaker fulltime en verdienen meer, terwijl vrouwen vaker parttime werken en het meeste doen in het huishouden. Dit roept de vraag op hoeveel speelruimte mannen en vrouwen in Nederland daadwerkelijk hebben om hun levensweg te kiezen. Deze vraag staat centraal in ons rapport Vrij om te kiezen?. Echter, niet iedereen volgt het standaard levenspad. Ook vroeger waren er al vrouwen die wel een ander pad kozen. In deze serie kijken we naar wat we van hen kunnen leren.
In deze aflevering Clara Meijers: oprichter van de Nederlandse vrouwenbank.
Leren
Clara Meijers werd in 1885 geboren in Amsterdam. Als jongste van 5 kinderen van een Joodse arts behoorde zij tot een welgestelde sociale klasse. In haar opvoeding hoort Meijers de verhalen van haar moeder aan over ongetrouwde vrouwen, die niet mochten werken:
“(…) Veel erger was nog de positie van de ongehuwde zuster of tante uit die dagen, die uit familie-trots niet door eigen arbeid haar brood mocht verdienen, maar die bij getrouwde broers of zusters of neven en nichten het genadebrood moest eten, en die daar een positie innam, niet veel beter dan die van een dienstbode”.[1]
Deze verhalen zouden later een grote impact hebben op haar activisme.
Net als de eerdere vrouwen in deze reeks (Suze Groeneweg, Sophie Redmond, en Annette Versluys-Poelman), onttrok Meijers zich aan het stereotype van destijds dat vrouwen niet studeerden. En, net als de andere vrouwen, richtte zij zich in haar opleidingskeuze op een baan als onderwijzer. Na de hbs voltooide ze een studie voor middelbareschooldocent Frans.
Werken
Al op 19-jarige leeftijd ging Meijers aan de slag als leraar Frans. Daarmee maakte ze in eerste instantie een vrij stereotiepe beroepskeuze. Hoewel een meerderheid van de vrouwen in Meijers’ tijd überhaupt niet werkte (in 1909 werkte 26% van de vrouwen, tegenover 88% van de mannen[2]), was het aandeel vrouwen binnen het onderwijs relatief hoog.
Lang hield Meijers dit ‘stereotiepe’ beroep echter niet vol. Zij vond het doceren namelijk “zoo afschuwelijk” en kwam tot de conclusie: “liever schoenpoetsen dan lesgeven”. Na een opleiding typen en stenografie kwam Meijers terecht als secretaresse bij de Amsterdamsche Bank. Via een goede relatie met haar chef en de hoofdboekhouder, leerde ze veel bij over het bankwezen. In 1911 stapte ze over naar Robaver in Amsterdam.
De financiële sector werd destijds, meer nog dan nu, vrijwel volledig door mannen geregeerd. Ter illustratie: in Meijers tijd was het nog onmogelijk voor getrouwde vrouwen om een bankrekening te openen. Zij waren immers handelingsonbekwaam voor de wet. Meijers merkte zelf ook op dat vrouwen werden benadeeld bij hun contact met de bank. Bestaande banken weigerden vaak leningen te verstrekken aan vrouwen die een eigen bedrijf wilden oprichten. Daarnaast waren Meijers mannelijke collega’s vaak niet erg begripvol voor vrouwelijke klanten. Zoals beschreven in het tijdschrift Vrouw & Bedrijf: “Volgens Clara Meijers hadden veel vrouwen drempelvrees bij een gewone bank en lieten ze zich gemakkelijk overdonderen door mannelijke employés. Ze wilden wel advies, maar dan van vrouw tot vrouw.”[3]
Dit motiveerde Meijers om naar Duits voorbeeld een bank op te richten voor en door alleen vrouwen. Haar eerste poging strandde door de Eerste Wereldoorlog, maar in 1928 lukte het haar wel. Meijers werd directeur van de eerste Nederlandse vrouwenbank, met enkel vrouwelijke werknemers. Het behoeft geen verdere uitleg dat Meijers zich als directeur van een bank een zeer counterstereotiepe keuze maakte. Dat gold in 1928, maar geldt ook nu nog. Slechts 33% van de accountants was in 2021 vrouw, en slechts 31,5 % van de financieel specialisten en economen.
Trouwen en kinderen
Zoals veel vrouwen in de vrouwenbeweging bleef Meijers ongehuwd, en had zij geen kinderen. Dat was bepaald geen stereotiepe keuze: In 1900 was ongeveer 59% van de Nederlanders in huwbare leeftijd getrouwd, tegenover 49% nu.[4] Zoals hierboven al vermeld, betekende het huwelijk voor vrouwen echter het inleveren van een heleboel maatschappelijke privileges.
Door ongehuwd en kinderloos te blijven, hield Meijers haar handen vrij om zich in te zetten voor de bank en de vrouwenbeweging. Ze was een van de medeoprichters van de Soroptimistenclub Noord-Holland en gaf lezingen door het hele land. In de Tweede Wereldoorlog werd de Joodse Meijers opgepakt en naar het concentratiekamp gestuurd. Ze overleefde, en eenmaal terug in Nederland wijdde ze de rest van haar leven aan het eren van vrouwen die minder fortuinlijk waren. Zoals Rosa Manus, aan wie Meijers een biografie wijdde.
Meer weten over Clara Meijers?
[1] Zie stuk (15) “Typoscript, houdende lezing vrouwenstrijd en emancipatie. z.j.” in Meijers archief in de Collectie IAV-Atria.
[2] CBS Statline
[3] Pioniers in geldzaken / Tosca Snijdelaar. In: Vrouw & Bedrijf (1993)
[4] CBS Statline
Beeld: Eerste vrouwelijke bankdirecteur Clara Meijers met medewerker C. Kleinhoonte (links), opgericht 1928. Fotograaf onbekend, Collectie IAV-Atria.
Atria wil graag de goede bronvermelding geven. Ken je de maker van deze foto, dan horen wij dat graag: beeld@atria.nl
Mickey Steijaert en Djoeke Ardon zijn onderzoekers en beleidsadviseurs bij Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis
