Hoe zijn rolpatronen binnen heterogezinnen veranderd tijdens de coronacrisis?

Voor de lockdown was betaald werk, zorgen voor de kinderen en het huishouden niet altijd gelijk verdeeld. Ook al wilden veel ouders dat wel. Met de komst van de coronapandemie en de lockdowns zijn er veel dingen veranderd. Veel ouders werkten thuis en kinderen konden ook niet naar school of naar de opvang, waardoor veel gezinnen in een nieuwe situatie terecht kwamen. Want wie zorgt er nu voor de kinderen? Wie neemt welke taken in het huishouden op zich nu iedereen thuis is? En wie houdt het overzicht?

Lees hier het volledige onderzoeksrapport

Veranderingen in de rolverdeling

Uit het kwalitatieve onderzoek blijkt dat slechts één gezin geen enkele verandering heeft ervaren op het gebied van rolverdeling binnen het huishouden. Dit betreft het gezin met een alleenstaande ouder, waar de zorgtaak van de ex-partner onveranderd is gebleven. De andere gezinnen hebben in variërende mate een verandering in de rolverdeling binnen het huishouden ervaren. Als gevolg van de lockdown werken veel ouders thuis en zijn zij flexibeler geworden in het combineren van werk met zorg en/of opvoeding. Ook passen moeders, maar ook veel vaders, hun werkdagen aan tijdens de coronacrisis.
Lees hier de portretten van de gezinnen

Vaders gaan meer zorgen en opvoeden

Hoewel de rollen niet bij alle onderzochte gezinnen even sterk zijn veranderd, blijkt toch dat vaders meer zijn gaan zorgen en opvoeden. Omdat zij meer thuis zijn gaan werken konden zij werk en zorg flexibeler combineren. Hierdoor zijn zij meer emotioneel betrokken geraakt bij de opvoeding, zorg en scholing van hun kinderen en het welzijn van hun partner. Waar vaders al een redelijk groot aandeel hadden binnen het huishouden vinden er echter geen grote verschuivingen in de taakverdeling plaats.

Moeders blijven verantwoordelijk: de derde shift

In bijna alle onderzochte gezinnen hebben vrouwen het grootste aantal huishoudelijke taken om uit te voeren. Als er sprake is van een meer gelijkwaardige taakverdeling blijkt dat vaders vaak praktische taken uitvoeren die zij leuk vinden. Moeders blijven vaak de manager van het gezin. Dit wordt ook wel de derde shift genoemd. Waar de eerste shift verwijst naar betaald werk en de tweede shift naar onbetaald werk in en om het huis, slaat de derde shift op alles wat het gezin in praktische, sociale en emotionele zin nodig heeft. Het is een verantwoordelijkheidsgevoel voor de gang van zaken thuis en het houden van overzicht. Moeders nemen meestal deze derde shift op zich, terwijl vaders deze druk vaak van zich af kunnen zetten.

Stress en combinatiedruk

Sommige ouders merken op dat de grenzen tussen werk en privé door het thuiswerken steeds meer vervagen. De combinatie van werken, zorgen en het begeleiden van thuisonderwijs levert veel druk op. Wel zijn er belangrijke verschillen in de uitgangsposities van de gezinnen. Bij sommige ouders nam de werkdruk en hoeveelheid werkzaamheden toe. Bij andere ouders werd werk minder veeleisend of lag het stil.

Factoren die dit beïnvloeden zijn onder andere:

• De ondersteunende en/of flexibele houding vanuit de werkgever
• Een gunstige financiële situatie
• Teruglopende opdrachten voor zzp’ers
• De zorgbehoefte van kinderen en hun behoefte aan ondersteuning in het volgen van onderwijs
• Het gebruik kunnen maken van informele opvang

Verwachtingen voor de toekomst

Voor bijna alle gezinnen geldt dat beide ouders (zeer) positief aankijken tegen een grotere vaderrol binnen het huishouden. De meeste vaders merken dat de band met hun kinderen is versterkt en dat het fijn is om huishoudelijke taken van hun partner over te kunnen nemen. De meeste ouders zouden ook graag blijvende veranderingen zien in de rolverdeling ten opzichte van de situatie van voor de coronacrisis. Wel denkt een aantal ouders dat zij op termijn toch terug zullen vallen in de oude patronen, omdat zij verschillende beperkingen zien om hun gewenste leefpatroon in de toekomst te realiseren.

Aanbevelingen

Op basis van de bevindingen van dit onderzoek zijn dan ook enkele aanbevelingen tot stand gekomen.

Atria adviseert werkgevers:

• Flexibel werken beter mogelijk te maken om de werk-privé balans voor zowel moeders als vaders te verbeteren
• Deeltijdwerken beter mogelijk te maken waar voltijd de norm is
• Te zorgen voor een cultuuromslag: maak het voor mannen normaal om ouderschapsverlof op te nemen en zelf voor hun kinderen te zorgen

Atria adviseert de overheid:

• De norm uit te dragen dat de zorg voor kinderen een gedeelde verantwoordelijkheid is door ouders evenveel verlof bij de geboorte van een kind te geven
• Ervoor te zorgen dat ouderschapsverlof 100% doorbetaald wordt
• Ouders te stimuleren om evenveel ouderschapsverlof op te nemen

Lees hier het volledige onderzoeksrapport

Lees ook de factsheet Rolpatronen in gezinnen tijdens de coronacrisis

Het onderzoek werd uitgevoerd door Bureau Omlo in opdracht van de alliantie Werk.en.de Toekomst, een samenwerkingsverband van Atria, Emancipator, de Nederlandse Vrouwen Raad (NVR) en VHTO – Expertisecentrum genderdiversiteit in bèta, techniek en IT. De alliantie wordt gesteund door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Beeld: People vector created by freepik.