Nederland is in de EU koploper deeltijdwerk Gemiddeld werken vrouwen 28 uur per week tegenover 39 uur door mannen, laat de Emancipatiemonitor 2018 zien. Uit dit rapport blijkt dat vrouwen gemiddeld genomen niet de behoefte hebben om veel meer te werken.

Gewenste arbeidsduur

Het gewenst aantal uren werken bij vrouwen staat op 29 uur. Dit is slechts één uur meer in vergelijking met de huidige situatie.

Arbeidsdeelname van vrouwen

Tussen vrouwen onderling zijn er belangrijke verschillen in arbeidsparticipatie en gewenste arbeidsduur. Vrouwen met een laag opleidingsniveau hebben minder vaak werk. En zij werken gemiddeld minder uur in vergelijking met vrouwen met een hoge opleiding. Daarnaast zijn de verschillen tussen vrouwen met een Nederlandse achtergrond en vrouwen met een niet-Westerse achtergrond toegenomen. Tijdens de economische crisis was de participatie van vrouwen met een niet-Westerse migratieachtergrond gedaald. Sinds 2015 is de participatie terug op het oude niveau, terwijl de arbeidsdeelname in het algemeen van Nederlandse vrouwen sterker is gestegen.

Anderhalfverdienersmodel

Wanneer er sprake is van samenwonen en kinderen zien vrouwen het anderhalfverdienersmodel als uitgangspunt. Ook in de praktijk blijkt dit de norm. Het inkomen van vrouwen wordt binnen dit anderhalfverdienersmodel vaak gezien als een extraatje.

Oorzaken voor deeltijdwerk

Belangrijke bijdrage aan de hoge mate van deeltijdwerk door vrouwen is de in Nederland heersende norm dat primair vrouwen verantwoordelijk zijn voor de zorg voor kinderen, ouders en anderen. En dat mannen verantwoordelijk zijn voor het inkomen. Deze genderstereotypering en gendernormen spelen een rol bij de keuzes die gemaakt worden betreffende werkduur en de werk/privé balans. De mogelijkheden die er zijn om zorgen en werken te combineren zijn ook van invloed op de keuzes die mannen en vrouwen maken om in deeltijd of voltijd te werken.

Zorgende vrouwen, werkende mannen

Het stereotype van zorgende vrouwen en werkende mannen leidt tot parttime werk door vrouwen. Uit recent tijdsbestedingsonderzoek van het SCP blijkt dat mannen en vrouwen wekelijks gemiddeld evenveel tijd besteden aan werk en zorg (ongeveer 41 uur). De man besteedt 60% van zijn tijd aan betaald werk en 40% aan zorgtaken. Bij de vrouw ligt dit precies andersom. Vrouwen voelen zich verantwoordelijker voor het huishouden en zorg voor kinderen dan mannen. Een meerderheid van de vrouwen noemt mantelzorg, huishoudelijke taken en onbetaalde zorgtaken als belangrijkste reden om niet fulltime te werken.

Deeltijdklem

We hebben te maken met een deeltijdklem.  Door het vele deeltijdwerken, met name door vrouwen, wordt er onvoldoende geïnvesteerd in publieke voorzieningen en regelingen om voltijds werken door beide partners mogelijk te maken. De samenleving is niet ingericht op de wensen, noden, en tijdsbestedingen van tweeverdieners. Hierdoor is het voor vrouwen moeilijk om meer uren te gaan werken. Deze deeltijdklem moet worden geslecht door het makkelijker maken van een betere zorg/arbeid balans voor ouders.

Betere balans van zorg en betaald werk

Een betere balans van zorg en betaald werk voor mannen en vrouwen is van belang om te komen tot een meer gelijkwaardige verdeling van lusten en lasten tussen vrouwen en mannen. De overheid en sociale partners hebben hierbij een belangrijke verantwoordelijkheid. Het is aan de ene kant belangrijk dat het werken in deeltijd door vrouwen en binnen sectoren waar veel vrouwen werken, door werkgevers niet meer als vanzelfsprekend wordt gezien. Deeltijdwerk maakt de vrouwen financieel afhankelijk van hun partners. Aan de andere kant moeten overheid en sociale partners initiatieven nemen die het mogelijk maken dat mannen meer zorgtaken op zich nemen om te voorkomen dat stellen gemakkelijk in traditionele rolpatronen vervallen. Een eerlijke verdeling – zoals een 75%-75% verdienersmodel – is dan ook noodzakelijk.

Gendernormen en stereotypen

Het is nodig om gendernormen en stereotypen aan de kaak te stellen.

• Er ligt een grote verantwoordelijkheid voor de overheid om in samenspraak met sociale partners beleid te ontwikkelen en te implementeren dat de voorwaarden faciliteert voor mensen om meer in vrijheid keuzes te maken. Het is cruciaal om daarbij voldoende aandacht te besteden aan verschillen binnen de groep vrouwen en mannen.
• Een bewustwordingscampagne om het belang van economische zelfstandigheid van vrouwen te bevorderen, en om mannen te motiveren om meer zorgtaken op zich te nemen, zou hieraan kunnen bijdragen. Met specifieke aandacht voor vrouwen met een migratie-achtergrond en vrouwen met een lage(re) opleiding.
• Tegelijkertijd is het van belang initiatieven te ontplooien gericht op het onderwijs, HR professionals en leidinggevenden. Het strategische partnerschap Werk.en.de Toekomst dat onder leiding van Atria wordt uitgevoerd, is één voorbeeld van een programma dat beoogt door onderzoek en interventie-ontwikkeling genderstereotypen in onderwijs- en loopbaankeuzes te doorbreken.

Maatregelen om de deeltijdklem te doorbreken

• Uitbreiding van het geboorteverlof- en partnerverlof tot minimaal 12 weken en idealiter 16 weken. Dit maakt het makkelijker om traditionele rolpatronen te doorbreken doordat mannen meer ruimte krijgen om zorgtaken op zich te nemen en een goede band te ontwikkelen met het kind. Om ook mannen met een lager inkomen in staat te stellen om aanvullend geboorteverlof op te nemen, blijven wij pleiten voor een verhoging van 70% naar 100% van het eigen loon.
• Het structureel verbeteren van de kwaliteit en toegankelijkheid van kinderopvang zijn belangrijk om ouders de voordelen van formele kinderopvang te laten inzien. Toename in het gebruik van formele kinderopvang geeft moeders meer ruimte om betaald werk te verrichten. En het kan ervaren tijdsdruk verlichten.
• Werkgevers hebben een belangrijke rol in het mogelijk maken van flexibel werken voor zowel mannen als vrouwen. Dit betreft niet alleen het mogelijk maken van deeltijdwerk, maar ook flexibele werktijden, opties voor thuiswerken. En mogelijkheden om het aantal uur per week (tijdelijk) naar boven of beneden bij te stellen.

Lees hier het position paper over de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen