Studioportret van Mathilde Wibaut-Berdenis van Berlekom (1862-1952), jaartal onbekend. Fotograaf: C. Leenheer. Collectie IISG, Amsterdam.

Mathilde Wibaut was feminist en actief in de sociaal-democratische vrouwenbeweging. Ze pleitte voor een huwelijk op basis van gelijkwaardigheid en een ruimere seksuele moraal.

Mathilde Wibaut-Berdenis van Berlekom was de dochter van Johan Pieter Berdenis van Berlekom, arts, en Josina van den Broecke. Op 6 mei 1885 trouwde zij met Floor Wibaut, houthandelaar en later bekend SDAP-politicus en Amsterdamse wethouder. Zij kregen twee dochters en twee zoons.

Het leven en werk van Mathilde Wibaut

Mathilde Wibaut ging naar de kweekschool in Middelburg, waar zij het enige meisje was. Daarna werkte zij korte tijd als hulp-onderwijzeres en studeerde voor een middelbare akte Nederlands.

Wie: Mathilde Wibaut
Geboortedatum: 14 maart 1862
Geboorteplaats: Middelburg, Nederland
Sterfdatum: 22 april 1952
Plaats van overlijden: Amsterdam, Nederland
Alternatieve naam: Mathilde Wibaut-Berdenis van Berlekom

In 1895 was zij medeoprichter van de Middelburgse afdeling van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Zij werd voorzitter. In 1897 trad ze toe tot de SDAP. Zij beëindigde haar activiteiten voor de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht in 1899, net als de meeste SDAP-leden.

In 1902 was ze medeoprichter van de vereniging Samen Sterk. Doel was verbetering van de politieke en economische situatie van vrouwen door gezamenlijke strijd met de arbeidersklasse. Minstens twee van de vijf bestuursleden moesten arbeidersvrouw zijn. De vereniging organiseerde studieavonden en stichtte in Middelburg een huishoudschool.

Ze richtte in 1905 de Amsterdamse Sociaal-Democratische Vrouwenpropagandaclub op, gelieerd aan de SDAP. Ze was tot 1931 voorzitter. In 1908 werd de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs opgericht. Ook daarvan werd ze voorzitter. De Bond behartigde vrouwenbelangen binnen de SDAP. Bijna 30 jaar was zij in deze functie de ziel van de sociaal-democratische vrouwenbeweging. In deze periode groeide de Bond sterk. Het aantal vrouwelijke leden van de SDAP nam toe van 10% tot ruim 30%.

Vrouwenrechten

Mathilde Wibaut schreef als Bondsvoorzitter diverse thematische brochures. Zoals over socialistische kinderopvoeding, vrouwenkiesrecht en het recht van (gehuwde) vrouwen op betaald werk. Vrouwen – ook ongehuwde – moesten zelf kunnen beslissen wanneer en hoeveel kinderen zij wilden krijgen, vond ze. Ze was ook een voorstander van arbeidstijdverkorting, zodat mannen meer tijd aan het huishouden en de opvoeding van de kinderen konden besteden.

In het boek Wordend Huwelijk van het echtpaar Wibaut (1932) houden zij een pleidooi voor meer bewegingsruimte voor vrouwen binnen het huwelijk, ook op seksueel gebied. Door de mogelijkheid van betaald werk zouden vrouwen het huwelijk niet meer nodig hebben voor hun financiële onderhoud. Daardoor ontstond gelijkwaardigheid van beide partners. Om tot een huwelijk te komen uitsluitend op basis van liefde, was de mogelijkheid van een ‘proefverloving’ van belang. Net als voorbehoedmiddelen en een tolerante houding wat betreft buitenechtelijke relaties. Deze standpunten leidden tot veel kritiek, zowel binnen als buiten de Bond.

In de jaren 30 was het echtpaar Wibaut tevens betrokken bij de oprichting van de Nederlandse afdeling van de Wereld Liga voor Sexuele Hervorming. Doel: een nieuwe huwelijkswetgeving, met een gelijkwaardiger positie voor vrouwen, uitgebreidere echtscheidingsgronden, legalisering van abortus en erkenning van homoseksualiteit.

In 1950 schreef Mathilde Wibaut een commentaar bij het rapport van de echtscheidingscommissie van het Humanistisch Verbond. Ze deed dit op verzoek van Ans Ploeg-Ploeg, Tweede Kamerlid voor de PvdA en hoofdbestuurslid van het Verbond.

Publicaties van en over Mathilde Wibaut

Archief: IISG