‘Het leven van Aletta Jacobs’. Zo heette het winnende filmscenario van de landelijke prijsvraag uit 1950, uitgeschreven door het toenmalige Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Uit 171 inzendingen koos een geheel uit mannen bestaande jury de inzending van journaliste Martha van Brink-Poort als de beste.

Mooie plannen

Het jaar 1950 was een gelukkig jaar voor mooie plannen. In 1954 zou het immers 100 jaar geleden zijn dat dr. Aletta Jacobs geboren was. In vier jaar moest het lukken een film te vervaardigen over het leven en werk van deze bijzondere vrouw. Het scenario was geschreven en bekroond. Het Ministerie had aangekondigd de totstandkoming van de film “zoveel mogelijk te bevorderen”, maar uit de praktijk bleek dat daarmee alles gezegd en gedaan was. De begroting liet geen financiële bijdragen toe, zo bleek. De tijd verstreek. Maar de plannen bleven bestaan.

De oprichting van het Fonds

Dankzij de inspanningen van Martha van Brink-Poort en mr. Landré, een directeur van de filmmaatschappij Polygoon-Profilti (destijds vooral bekend door het Polygoon-journaal), werd op 30 januari 1953 een grote bijeenkomst belegd in Den Haag. Uit het hele land kwamen afgezanten van vrouwenverenigingen bijeen. Een dr. Aletta Jacobs Filmfonds werd opgericht, dat gelden zou inzamelen voor de film. Wie voor één gulden (ca. 0,45 euro) een plaatsbewijs kocht, steunde het Fonds en had alvast een kaartje voor de film over Aletta Jacobs. Een bestuur moest dit alles in goede banen leiden. Moeilijk kon het niet zijn om de benodigde tweehonderdduizend gulden (ca. 90.756 euro) in te zamelen. Waren er niet ruim 400.000 georganiseerden vrouwen in Nederland? Zou niet ieder van hen bereid zijn een bedrag te storten?

Omstreden

In de praktijk bleek dr. Aletta Jacobs nog altijd omstreden te zijn. Vooral katholieke vrouwenorganisaties hadden anno 1953 nog altijd moeite met de door Aletta gepropageerde geboorteperking. Daarnaast bestond bij een groot aantal vrouwenverenigingen de vrees om in politieke verwikkelingen verstrikt te raken. Gelukkig kwam er ook veel steun en bijval in de vorm van bemoediging en geld.

Slechts 20%

De geboortedag van dr. Aletta Jacobs naderde, maar nog altijd was er geen film. Martha van Brink-Poorts scenario was intussen omgewerkt tot een hoorspel dat door de AVRO werd uitgezonden. Met een diner – gezellig, drukbezocht, dat wel – vierde men de honderdste geboortedag van Aletta Jacobs. Het bestuur ontving brieven waarin donateurs informeerden hoe het stond met de filmplannen. Die leken onhaalbaar. Al met al was er slechts twintig procent van het benodigde geld opgehaald. Wat nu?

Toen bleek dat het Fonds te weinig middelen had voor grootse plannen wijzigde het dr. Aletta Jacobs Filmfonds van koers. Een film was niet meer het hoogste streven, maar een eenvoudig doch passend gedenkteken. Een borstbeeld of een plaquette moest het worden, zodat er in ieder geval iets blijvends was waarmee Aletta Jacobs geëerd kon worden. Het was een mooie gedachte de plaquette aan de gevel de Tesselschadestraat 15 te bevestigen, want daar had Aletta jaren gewoond en haar praktijk als arts uitgeoefend.

Op donderdag 12 februari 1959 was het zover. Aan de Tesselschadestraat 15 werd een bronzen plaquette onthuld van Aletta Jacobs.

Katinka Schouten-van Rood

De gemeente Amsterdam verklaarde “zeer sympathiek” te staan tegenover het plan en zelfs geld te willen bijdragen, indien de opdracht aan een Amsterdamse beeldhouwer verstrekt werd. Dat kon. De Amsterdamse Katinka Schouten-van Rood aanvaardde de opdracht met genoegen en ging aan de slag.

Film wordt plaquette?

Maar ja, in den lande bevonden zich velen die indertijd een toegangsbewijs voor een film over Aletta Jacobs hadden gekocht. Zouden die zich wel kunnen verenigen met het plaquette-plan? En behoorden zij niet te weten dat Amsterdam hieraan geld bijdroeg? Het bestuur wilde met iedereen overleggen, maar de Amsterdamse wethouder voor de Kunstzaken mr. A. de Roos schreef streng: “Het wil mij voorkomen, dat het geen aanbeveling verdient, bij het geven van algemene bekendheid aan deze plannen, gewag te maken van de financiële medewerking der gemeente Amsterdam. Dit zou tot gevolg kunnen hebben, dat velen hun bijdragen zouden terugvorderen“. Toch handelde het bestuur naar eigen geweten. Terecht, want sommige donateurs vroegen het geld terug. Anderen waren blij met het idee, dat Aletta Jacobs alsnog, zij het anders dan verwacht, gehuldigd zou worden.

Onthulling

Op donderdag 12 februari 1959 was het zover. Aan de Tesselschadestraat 15 werd een bronzen plaquette onthuld van Aletta Jacobs. De kranten stonden er vol van. Gelukkig was er nog aandacht voor Nederlands meest doortastende vrouw! Of eigenlijk niet zo gelukkig, want treurig genoeg moest hier en daar nog uitgelegd worden wie zij ook al weer was.
Zo schreef de Groene Amsterdammer:

“Misschien is het voor jongere mensen al nodig om te vermelden dat Aletta Jacobs de eerste Nederlandse vrouw was die hier aan een universiteit studeerde en dat zij tevens de eerste vrouwelijke arts in ons land was. Bovendien heeft zij veel gedaan voor de emancipatie van de vrouw, o.a. in de beweging voor vrouwenkiesrecht en op het gebied van de seksuele voorlichting”

Waarvan akte.

Fotocredits: Jeremy Yap (filmcamera)

Meer weten over Aletta Jacobs?