Historicus Mark Bergsma van projectbureau Van Gisteren heeft nieuw bewegend beeldmateriaal van een demonstrerende Aletta Jacobs ontdekt. Hij deed deze bijzondere ontdekking tijdens zijn onderzoek ter voorbereiding van de Atria-tentoonstelling ‘De Straat Op!’ 100 jaar vrouwenkiesrecht en activisme. De tentoonstelling De Straat op! wordt op 27 september 2019 geopend in de Openbare Bibliotheek Amsterdam en verbindt de toenmalige vrouwenkiesrechtstrijd met hedendaags activisme.

Filmbeelden van Aletta Jacobs

Op filmbeelden uit 1914 trof Mark Bergsma feministe Aletta Jacobs. Een bijzondere vondst, zeker omdat we dit jaar 100 jaar vrouwenkiesrecht vieren en omdat Aletta Jacobs in actie te zien is: demonstrerend voor de grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw ten opzichte van het vrouwenkiesrecht. Op het beeldmateriaal loopt Aletta Jacobs mee in een demonstratie in Amsterdam in een groep  van vrouwen die allemaal lid waren van het hoofdbestuur van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht had alle mannen en vrouwen opgeroepen hieraan mee te doen, voorafgaand aan een bijeenkomst in het Paleis van Volksvlijt in Amsterdam op 15 februari 1914. De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht hield daar een vergadering over het volkspetitionnement voor grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw. De filmbeelden waren al bekend, maar het bericht dat Aletta Jacobs hierop stond, was nog  niet naar buiten gebracht.

Onderzoek

Historicus Bergsma is mede-eigenaar van bureau Van Gisteren en onderzocht de beelden, die uit de collectie van het Eye Filmmuseum komen. Momenteel werkt Van Gisteren aan de tentoonstelling ‘De Straat Op!’ 100 jaar vrouwenkiesrecht en activisme in opdracht van Atria.

Tijdens het onderzoek voor de tentoonstelling heb ik vele foto’s uit deze periode bekeken. Ik dacht: Aletta Jacobs moet zelf ook te zien zijn tijdens een demonstratie. Ik ben toen de bestaande filmbeelden gaan scannen op haar aanwezigheid. Het was even zoeken maar ik herkende haar al snel. Het is bijzonder omdat er van deze feministische pioniers zelden bewegend beeldmateriaal opduikt.

De ontdekking volgt op een jaar waarin veel aandacht is geweest voor de viering van 100 jaar vrouwenkiesrecht. Ter voorbereiding van deze viering heeft prof. dr. Mineke Bosch, hoogleraar Moderne Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen en biografe van Aletta Jacobs, veel onderzoek gedaan, waardevolle bronnen boven tafel gekregen en nieuwe inzichten vastgelegd. Het boek Strijd! De vrouwenkiesrechtbeweging in Nederland, 1882-1922, geeft een prachtige weerslag van haar vondsten en inzichten. Mineke Bosch heeft hiermee een nieuw standaardwerk geschreven over de vrouwenkiesrechtstrijd. Eén van de boven tafel gekregen bronnen betreft het filmpje waar Mark Bergsma Aletta Jacobs in herkende.

Aletta Jacobs

Aletta Jacobs (1854 – 1929) is Nederlands meest bekende en prominente feministe. Zo’n kwart eeuw lang stond zij in Nederland aan het hoofd van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Het archief van Aletta Jacobs, in beheer van Atria, is in 2017 erkend als UNESCO-erfgoed en opgenomen in UNESCO Memory of the World.

In 2013 ontdekte historicus Marten van Harten het eerste bewegend beeld van Aletta Jacobs. Ze is daar kort te zien met o.a. Jane Adams in Berlijn.

12 september 2019