“Meisjes mogen nu hard zijn en competitief maar nog veel te weinig jongens zijn zachtaardig en lief. En dat beïnvloedt de keuze voor opleiding en werk. En je wordt al beïnvloed voordat je het merkt. Zo wordt de galm van de echo nog jaren versterkt en wordt je ernstig of subtiel in je vrijheid beperkt.”
Benjamin Fro

Hoe zorgen we voor een meer gelijke verdeling van mannen en vrouwen op de werkvloer? En hoe zorgen we dat mensen – en vooral mannen – meer vrij zijn om te kiezen welke keuzes te willen maken rond werk en zorg? Deze vragen stonden centraal op 24 mei in Pulchri Studio in Den Haag, waar het Atria-rapport Vrij om te kiezen? werd gepresenteerd. We gingen in gesprek met onderzoekers, wetenschappers, alliantiepartners Emancipator, de Nederlandse Vrouwen Raad, en VHTO, en Esther van Dijk, directeur van de Directie Emancipatie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Uit het onderzoeksrapport, dat is gebaseerd op surveygegevens van 1300 jongvolwassenen en twee focusgroepen met jonge ouders, blijkt dat met name mannen worden belemmerd bij keuzes rond werken en zorgen. Zij worden sterk beïnvloed door hun eigen traditionele opvattingen. En zij werken vaker in sectoren waar minder vrijheid is om het werk en zorgen voor kinderen te combineren. Voor gendergelijkheid, zo blijkt nu ook uit onderzoek, is de emancipatie van de man cruciaal. Als mannen zich net zo verantwoordelijk gaan voelen voor het huishouden, en stereotiepe opvattingen hun niet langer belemmeren, zal dat voor een gelijkere verdeling zorgen tussen mannen en vrouwen. Dit is in het belang van mannen en vrouwen.

Hoe belemmerend traditionele opvattingen kunnen zijn, bleek uit de bijdrage van spoken word-artiest Benjamin Fro.

“Ik weet het niet meer zo goed maar ik was een jaar of zes. Het was een langzaam en een onbewust proces maar ik leerde van Disney de belangrijke les dat ik ridder moest worden en niet een prinses”, dicht hij.

En: “[Mijn vader] verdiende de centen en pakte de buit, hij liep rond in een maatpak en zag er goed uit. Dus al heeft hij het nooit in zoveel woorden verteld: hij leerde mij: man zijn is status en geld.”

Zorgen voor anderen hoort bij een menswaardige ervaring

Na de presentatie van het rapport kwam dan ook al snel de vraag op tafel hoe mannen kunnen worden gestimuleerd meer zorgtaken op zich te nemen. Tussen de alliantiepartners van Werk.en.de Toekomst ontstond hierover al snel een levendig gesprek. Sahar Yadegari, directeur van VHTO, pleitte er in ieder geval voor dat een ‘beschuldigende vinger’ niet nodig is:

“Er moet juist een besef zijn van wat je mannen ontzegt als je ze in een stereotiepe rol stopt: het zorgen voor anderen. Dat is juist een wezenlijk deel van de menswaardige ervaring.”

Ook vanuit de Nederlandse Vrouwen Raad was er vooral begrip en erkenning voor de positie van mannen in plaats van verwijten. Vicevoorzitter Marijke Jongbloed hoopt dat het rapport het begrip onder vrouwenorganisaties vergroot voor de samenwerking met mannen:

“Hoe kunnen we onze eigen emancipatie versterken door de emancipatie van mannen?”

De verantwoordelijkheid van vaders

Dat er iets moet veranderen in de verdeling van verantwoordelijkheden tussen vaders en moeders is duidelijk. Het inkomen van vrouwen gaat er na het krijgen van kinderen gemiddeld met 46% op achteruit, waar dat van mannen gelijk blijft of juist stijgt. Dit komt omdat vrouwen nog steeds primair verantwoordelijk worden gehouden voor de opvoeding van de kinderen. Of zoals Jens van Tricht, oprichter en directeur van Emancipator, het uitdrukte:

“Het gaat niet alleen over de verdeling van zorgtaken, maar ook van verantwoordelijkheden. Vrouwen zijn nu nog vaak de manager in het gezin.”

Van Tricht vulde aan dat parttime werk mannen kan helpen meer deze verantwoordelijkheden te voelen. Het rapport laat echter zien dat mannen veel vaker dan vrouwen in technische sectoren werken, en dat in deze sectoren fulltime werk de norm is.

“Als je een level playing field wil organiseren, moet je zorgen dat mannen en vrouwen dezelfde ‘nadelen’ hebben als ze kinderen krijgen”, aldus Yadegari. “Maar in de technische sector wordt nauwelijks parttime gewerkt, en die sectoren hebben nog vooral arrangementen die erop gericht zijn moeders meer aan het werk te krijgen. Dus zorg dat werkgeversregelingen ook echt op mannen gericht zijn.”

Volgende fase in de strijd

Na het in het ontvangst nemen van het rapport was het aan Esther van Dijk, directeur van de Directie Emancipatie van het Ministerie van OCW, om te laten zien dat zij de oproepen en suggesties uit het panel en de zaal had gehoord. Dat het kabinet de zaak serieus neemt blijkt volgens Van Dijk wel uit de brief die de ministers van OCW op 12 mei schreven als reactie op een rapport over sekseverschillen in het onderwijs. Daarin schrijven de ministers dat: “Verschillen in school- en beroepsloopbanen kunnen leiden tot belemmeringen in het maken van keuzes en daarmee tot onderbenutting van wat kinderen en jongeren in hun mars hebben.”

“Het rapport is een aanmoediging voor de ingeslagen weg”, aldus Van Dijk. Daarbij noemt Van Dijk ook kabinetsmaatregelen als het verhogen van de kinderopvangtoeslag tot 95% en het uitbreiden van het ouderschapsverlof naar 70%. Atria pleitte eerder voor een uitbreiding naar 100%, om het ook voor de lagere inkomensgroepen mogelijk te maken werk en zorg te verdelen.

“Mannenemancipatie is een volgende fase in de strijd”, aldus Van Dijk.

Mickey Steijaert en Djoeke Ardon zijn onderzoekers en beleidsadviseurs bij Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis

Fotocredits: QiQi visuals