Olympische Spelen en de deelname van Nederlandse Vrouwen

groep hardlopende vrouwen op de atletiekbaan op de olympische spelen in 1928

Ansichtkaart Olympische Spelen 1928: 800 meter dames, Weenenk & Snel, in collectie J. Steendijk – Kuypers, collectie IAV-Atria

De eerste Olympische Spelen waren in 776 voor Christus, in de Griekse stad Olympia. Alleen Griekse mannen mochten aan de Spelen meedoen, vrouwen niet. Ze mochten zelfs niet toekijken vanaf de tribune om de sporters aan te moedigen, uitgezonderd ongetrouwde meisjes. In de 6e eeuw startten Griekse vrouwen hun eigen Spelen, de Heraeaanse Spelen, met hardloopwedstrijden, die iedere 4 jaar in Olympia werd gehouden.

In dit artikel lees je meer over de deelname van Nederlandse vrouwen aan de Olympische Spelen.

1896: ‘Moderne’ Olympische Spelen

De eerste ‘moderne’ Olympische Spelen waren in 1896 in Athene. In 1900 mochten vrouwen voor het eerst aan de Olympische Spelen meedoen. Totaal deden er 19 vrouwen uit 5 landen mee (aan golf en tennis). De Engelse tennisspeelster Charlotte Cooper was de eerste vrouw die een Olympische gouden medaille won.

1920: Eerste Nederlandse vrouw op de Olympische Spelen

Het duurde even voordat Nederland een vrouw afvaardigde naar de Olympische Spelen. Pas in 1920 was zwemster Rie Beisenherz de eerste Nederlandse vrouwelijke deelnemer.

1928: Eerste gouden medailles voor Nederlandse vrouwen

Turnen door vrouwen werd voor het eerst toegestaan op de Olympische Spelen in 1928. Op dit onderdeel behaalde het turnteam de eerste gouden medaille voor Nederlandse vrouwen. Op dezelfde Zomerspelen behaalde Marie Braun een gouden plak voor de 100 meter rugslag. Zij behaalde ook nog een zilveren medaille voor de 400 meter vrije slag.

1936: Eerste Nederlandse deelneemster aan Olympische Winterspelen

Vanaf 1924 werden naast de Zomerspelen ook Winterspelen gehouden. Nederland nam pas in 1928 deel, maar zonder vrouwen. De eerste Nederlandse vrouwelijke deelnemer aan de Winterspelen was de skiester Gratia Schimmelpenninck van der Oye in 1936 in Garmisch-Partenkirchen.

1936: Zwemster Rie Mastenbroek: 3 gouden en 1 zilveren medaille

De zeventienjarige Nederlandse zwemster Rie Mastenbroek was de eerste vrouw die 4 Olympische medailles won. Zij  won 3 gouden en 1 zilveren plak tijdens de Spelen in 1936.

1948: Atlete Fanny Blankers-Koen

In 1948 won Fanny Blankers-Koen maar liefst 4 gouden medailles: op de 100 en 200 meter sprint, op de 80 meter horden en op de 4×100 meter estafette. Ze was de eerste vrouw ter wereld die deze unieke prestatie leverde. In 1999 is zij door de internationale atletiekfederatie IAAF gekozen tot Female Athlete of the Century.

Foekje Dillema

Een collega hardloper van Blankers-Koen die eveneens uitzonderlijke prestaties leverde in de jaren vijftig, was Foekje Dillema. Ze werd ontdekt toen zij zonder schoenen iedereen voorbij rende op een wedstrijd waar ze toevallig aan meedeed en kampioen van Friesland werd. Dillema veroverde veel (inter)nationale titels, maar haar succes wekte ook jaloezie en argwaan bij haar rivalen. In 1950 werd Dillema door de internationale atletiekunie IAAF verplicht een ‘gendertest’ te doen. Met zo’n test onderzoeken medici het biologisch geslacht van een atleet. Dit was de allereerste gendertest in de sportgeschiedenis. Dillema weigerde en werd levenslang geschorst. Na haar overlijden erkende de atletiekgemeenschap uiteindelijk haar prestaties en bood excuses aan voor het onrecht dat haar was aangedaan. DNA-tests onthulden later dat Dillema een intersekse conditie had.   

Intersekse en transgender atleten 

Voor intersekse en transgender atleten is toegang tot veel grote sportevenementen zoals de Olympische Spelen nog erg beperkt. Ze mogen vaak alleen meedoen als ze voldoen aan strenge regels van het IOC en sportfederaties, bijvoorbeeld met betrekking tot hun testosteronniveau. Voor transgender vrouwen en vrouwen met een intersekse conditie gaat de discussie vaak over eerlijkheid. Critici vinden dat ze een fysiek voordeel hebben ten opzichte van als vrouw geboren sporters, maar wetenschappelijk is dit niet bewezen. De discussies en regels over de deelname van intersekse en transgender atleten laten zien hoe lastig het is om duidelijke criteria te bepalen voor wat ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ is in de sport. Kan de sport meebewegen met veranderde normen en waarden over geslacht en gender?  

1948: Eerste zwarte winnares Olympisch goud

De Amerikaanse Alice Coachman Davis won in 1948 goud bij het hoogspringen. Zij was hiermee de eerste zwarte vrouw die een gouden medaille won op de Olympische Spelen.

1960: Paralympische Spelen

De eerste Paralympische Spelen vonden plaats in Rome in 1960, nadat in 1948 en 1952 de voorloper werd georganiseerd: de International Wheelchair Games. Zwemster Arriens-Kappens was in 1960 de eerste Nederlandse vrouw die niet 1, maar meteen 3 gouden Paralympische medailles won.

1968: Eerste gouden medaille voor vrouwenschaatsen

Carry Geijssen, Stien Kaiser en Ans Schut zorgden in de jaren 60 van de 20e eeuw voor een doorbraak in het Nederlandse vrouwenschaatsen. Carry Geijssen was de eerste Nederlandse vrouw die goud won bij het hardrijden op de schaats op de Winterspelen van 1968.

1972: Medailles voor waterskiën

In 1972 won de Nederlandse Willy Stähle 2 medailles voor waterskiën, dat als demonstratiesport op het programma stond van de Olympische Zomerspelen. Zij won goud voor het onderdeel figuren, en zilver bij de slalom.

1976: Eerste Nederlandse vrouw op de Paralympische Winterspelen

De eerste Paralympische Winterspelen werden gehouden in 1976. Naast sporters in een rolstoel mochten vanaf dat jaar ook sporters met een amputatie en sporters met een visuele beperking meedoen. Nederland nam pas in 1984 deel aan de Paralympische Winterspelen. Tineke Hekman was in dat jaar de eerste Nederlandse vrouwelijke deelnemer, zij deed mee aan het onderdeel langlaufen.

Snelste Nederlandse vrouw

De Nederlandse atlete van Surinaamse afkomst Nelli Cooman deed in 1988 en in 1992 mee aan de Olympische Spelen. Zij is de snelste Nederlandse vrouw ooit op de 60 meter en werd 2 keer wereldkampioen en 6 keer Europees kampioen. Op de Olympische Spelen behaalde ze geen medailles.

1994: Eerste gouden medaille op Paralympische Winterspelen

In 1994 behaalde Marjorie van de Bunt als eerste Nederlandse vrouw op de Paralympische Winterspelen een gouden medaille op het onderdeel biatlon. Op deze Winterspelen behaalde zij ook 3 bronzen medailles voor het onderdeel langlaufen.

2003: Eerste vrouwelijke voorzitter NOC*NSF

Erica Terpstra was van 2003 tot 2010 de eerste vrouwelijke voorzitter van het Nederlands Olympisch Comité/Nederlandse Sport Federatie NOC*NSF. Zij heeft als zwemster deelgenomen aan de Olympische Spelen in 1960 en 1964.

2012: Voor het eerst vaardigen alle landen vrouwen af

In 2012 hadden álle 203 deelnemende landen voor het eerst in de olympische geschiedenis mannen én vrouwen in hun olympische delegaties. 35 landen stuurden in 1992 nog alleen mannen naar de Olympische Spelen. In 1996 ontbraken vrouwen in 17 en in 2000 in 8 Olympische ploegen. Juni 2010 waarschuwde Anita DeFrantz van het IOC de landen Qatar, Brunei en Saoedi-Arabië dat ze konden worden verbannen van de Spelen van 2012 als ze geen vrouwelijke sporters afvaardigen. Nadat Qatar en Brunei hadden toegegezegd, was Saoedi-Arabië het laatste land zonder vrouwen in de delegatie. Het Comité van Saoedi-Arabië verklaarde op de valreep voor de start van de Olympische Zomerspelen van Londen in 2012, dat zij 2 vrouwelijke sporters voor hun land lieten uitkomen.

2012: Deelname aan alle Olympische zomersporten

In 116 jaar ‘moderne’ Olympische Spelen was het in 2012 voor het eerst dat vrouwen álle sporten uitoefenden op Olympische Zomerspelen. In London was boksen voor vrouwen voor het eerst als Olympische sport te zien.

2012: Paralympisch kampioen op blades

Atlete Marlou van Rhijn heeft in 2012 een gouden medaille gewonnen op de 200 meter en een zilveren medaille op de 100 meter. Aangezien zij beide onderbenen mist, heeft zij deze wedstrijden hardgelopen op blades.

2014: Voor het eerst deelname aan schansspringen

Vrouwen namen lange tijd niet deel aan schansspringen bij de Olympische Winterspelen, terwijl al sinds 1998 schansspringwedstrijden voor vrouwen worden gehouden. In 2014 was de eerste Olympische vrouwenwedstrijd voor schansspringen vanaf de kleine schans. Schansspringen van de grote schans en de Noordse combinatie  (schansspringen en langlaufen in één wedstrijd) zijn sporten die op de Olympische Spelen nog alleen door mannen worden beoefend.

2024: voor het eerst nemen evenveel mannelijke als vrouwelijke sporters deel

In 1900 was het aandeel vrouwen dat deelnam aan de Spelen in Parijs 2,2%. Dat was in Los Angeles 1984 (23%), in Londen 2012 (44%) en Tokio 2020 (48%). In Parijs 2024 is voor het eerst een volledig gelijke verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke sporters.

Succesvolste Nederlandse deelnemer Olympische Spelen

De top 3 van Nederlandse deelnemers met de meeste Olympische medailles bestaat uit 2 vrouwen. Schaatster Ireen Wüst is de succesvolste Nederlandse deelnemer (m/v) aan de Olympische Spelen in de geschiedenis. Zij behaalde op de Winterspelen van 2006, 2010 en 2014 in totaal acht medailles, waarvan 4 goud, 3 zilver en 1 brons. Zwemmer Sven Kramer staat op plaats 2, en zwemster Inge de Bruijn op plaats drie.

Succesvolste paralympische sporter

De succesvolste paralympische sporter is rolstoeltennisster Esther Vergeer. Zij heeft 7 keer goud en 1 keer zilver gewonnen in 2000, 2004, 2008 en 2012. Marjorie van de Bunt is de succesvolste deelnemer aan de Paralympische Winterspelen met 10 medailles:  2 goud, 4 zilver en 4 brons in 1994, 1998 en 2002. Zij was tot 2014 de enige Nederlander, die medailles heeft gewonnen op de Paralympische Winterspelen.

Verder lezen

Breng ook eens een bezoek aan de bibliotheek van Atria en bekijk de biografische knipselmappen over vrouwen, waaronder die over sporters.

Door: Arlette Strijland
Delen:

Gerelateerde artikelen