Abortustijdlijn | 2017 – heden: Hernieuwde aandacht voor abortus

wit bord met in zwarte letters: nog steeds baas in eigen buik

Protestbord Nog steeds baas in eigen buik. Fotograaf Adriaan Backer, Collectie IAV-Atria, CC-BY-NC

De afgelopen jaren zijn er veel verschillende initiatieven opgezet door vrouwenbelangenorganisaties om ervoor te zorgen dat verworven abortusrechten* behouden blijven en bestaande wetgeving verbeterd wordt. Dit onder andere als reactie op toenemende restricties op abortus in andere landen. Met name dankzij deze initiatieven is abortus ook in de politiek weer op de agenda verschenen. Een aantal initiatieven zijn hier genoemd.  

2017: Abortion Network Amsterdam  

Eind 2017 is Abortion Network Amsterdam opgericht: een vrijwilligersorganisatie die buitenlandse vrouwen** helpt om in Nederlandse klinieken een abortus te laten doen. Bijvoorbeeld omdat abortus in hun thuisland illegaal is, zoals in Polen of Malta. Of omdat een abortus in het tweede trimester daar niet mogelijk is of ze vanwege hun verblijfsstatus geen toegang hebben tot legale abortus in het land waar ze wonen.  

Mei 2019: Abortusbuddy’s 

Samen met Het Humanistisch Verbond richtte het feministische collectief De Bovengrondse in mei 2019 de Abortusbuddy’s op. Deze buddy’s begeleidden vrouwen langs de demonstranten voor een abortuskliniek. Nadat De Bovengrondse eind 2021 stopte, is het initiatief verdergegaan als Stichting Samen naar de Kliniek.  

Juni 2019: Kamerdebat agressie bij abortusklinieken 

Naar aanleiding van berichtgeving over intimidatie en agressie door demonstranten bij abortusklinieken stelde D66-Kamerlid Pia Dijkstra kamervragen aan minister De Jonge van Volksgezondheid. Op 11 juni 2019 was er een debat in de Tweede Kamer met de minister. Hierbij stond de vraag centraal wanneer het recht op demonstratie overgaat in intimidatie van vrouwen die kiezen voor abortus.  

Op 19 mei 2022 brachten de Kamerleden Corinne Ellemeet van GroenLinks en mede-indiener Songül Mutluer van de PvdA het onderwerp opnieuw onder de aandacht, ditmaal bij minister Kuipers van Volksgezondheid. Een verbod op de demonstraties is tot nu toe niet aangenomen. Minister Kuipers stelt dat in eerste instantie gekeken moet worden naar lokale oplossingen, zoals bufferzones om alle klinieken. Hierdoor mogen protestanten niet te dicht bij een kliniek gaan staan.

December 2019: Abortion Without Borders 

Abortion Without Borders helpt Poolse vrouwen toegang te behouden tot veilige abortuszorg door middel van het toesturen van een abortuspil of een behandeling in een kliniek in het buitenland. Het is een internationale samenwerking tussen zes organisaties, waaronder Abortion Network Amsterdam.  

April 2020: Kort geding abortuspil per post 

Aan het begin van de coronapandemie in Nederland zette Bureau Clara Wichmann zich in om abortuszorg voor iedereen toegankelijk te houden. Vanwege de COVID-19 maatregelen konden meerdere vrouwen die een abortus wilden niet bij een abortuskliniek komen. Tijdens het kort geding Trix (alias) tegen de staat in april 2020 steunden Bureau Clara Wichmann en Women on Waves Trix, een alleenstaande moeder in het eerste trimester van haar ongewenste zwangerschap. Zij kon haar huis niet uit omdat haar kind coronaklachten had. De rechtbank in Den Haag wees het verzoek af om het mogelijk te maken de abortuspil via de post toegestuurd te krijgen. Vrouwen moeten hem per se ophalen in een kliniek. 

April 2020: Tweede evaluatie Wet afbreking zwangerschap 

Bij de tweede evaluatie van de Wet afbreking zwangerschap werd wederom geconstateerd dat de wet in de praktijk goed werkt en goed wordt nageleefd. Wel zagen de onderzoekers een aantal knelpunten, zoals de verplichte bedenktermijn. Bij de eerste evaluatie in 2005 was ook al geadviseerd de verplichte bedenktermijn af te schaffen. Dit advies nam het kabinet echter in beide gevallen niet over. 

November 2020: Campagne ‘Abortus Redt Levens’ 

De Bovengrondse lanceerde de campagne ‘Abortus Redt Levens’, waarmee ze een tegenwicht wilden bieden aan de misleidende beeldvorming van anti-abortusorganisaties. Ze lieten zien dat het merendeel van de vrouwen ‘achter hun besluit staat, géén spijt krijgt en dat opluchting de meest voorkomende emotie na een abortus is.’ 

April 2022: Ava opgericht 

De eerste Nederlandse belangenorganisatie voor de rechten rondom anticonceptie en abortus: zo presenteerde Stichting Ava zich begin 2022 aan Nederland. Ava biedt betrouwbare informatie over abortus, faciliteert contact tussen vrouwen en maakt zich hard voor de wensen van vrouwen op basis van eigen onderzoek. Ava is een initiatief van het Humanistisch Verbond.  

Mei 2022: Solidariteitsdemonstratie op de Dam 

In mei 2022 lekte de kladversie van het Amerikaanse Hooggerechtshof uit. Daaruit leerde de wereld dat Roe v. Wade uit 1973 ingetrokken zou gaan worden. Ook in Nederland kwam dit binnen als een schok. De zaterdag daarop, 7 mei 2022, verzamelden ongeveer duizend demonstranten zich uit solidariteit op de Dam. Ze waarschuwden voor bedreigingen voor het abortusrecht in Nederland. Daarom pleitten ze ervoor dat abortus uit het Wetboek van Strafrecht wordt gehaald, één van de oorspronkelijk eisen van de abortusstrijd in de jaren ’70 en vroege jaren ’80. Ook Dolle Mina was bij deze demonstratie aanwezig. 

Juni 2022: Einde verplichte bedenktijd 

De Eerste Kamer stemde op 21 juni 2022 in met het afschaffen van de 5 dagen verplichte bedenktermijn bij abortus. Vanaf 1 januari 2023 kan de arts nog steeds een bedenktermijn adviseren, maar dit is niet langer verplicht. De afschaffing was de eerste wijziging van de Wet afbreking zwangerschap sinds deze in werking trad in 1984. 

Het voorstel tot wetswijziging werd in 2021 ingediend door de Tweede Kamerleden Paternotte (D66), Kuiken (PvdA), Ellemeet (GroenLinks) en Van Wijngaarden (VVD). Op 10 februari 2022 werd het met een ruime meerderheid aangenomen door de Tweede Kamer. Ook in de Eerste Kamer stemde een ruime meerderheid voor. 

Oktober 2022: Burgerinitiatief abortus uit het Wetboek van Strafrecht 

‘Abortus is geen misdaad.’ Zo heette het burgerinitiatief van BNNVARA, het tv-programma Spuiten en Slikken en het Humanistisch Verbond om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen. Zij pleitten ervoor om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen en onder het reguliere zorgstelsel te scharen. Hierdoor wordt het recht op abortus beter beschermd. 

Bij 40.000 handtekeningen wordt het onderwerp van een burgerinitiatief op de agenda van de Tweede Kamer geplaatst. Voor ‘Abortus is geen misdaad’ zijn 93.689 handtekeningen opgehaald.

December 2022: Abortuspil door huisarts 

De tweede wijziging aan de abortuswet volgde. De Eerste Kamer stemde op 6 december 2022 in met het voorstel tot het verstrekken van de abortuspil door de huisarts. Het initiatiefvoorstel was in 2018 ingediend door dezelfde Kamerleden als bij de wetswijziging voor de afschaffing van de verplichte bedenktijd. Op 15 maart 2022 werd het met ruime meerderheid aangenomen in de Tweede Kamer. 

De abortuspil werd al in klinieken en ziekenhuizen tot 9 weken zwangerschap gebruikt. Doordat hij nu ook door de huisarts verstrekt kan worden, verbetert de toegankelijkheid van de abortuszorg. Onder andere Women on Waves en Bureau Clara Wichmann hebben zich hiervoor ingezet. 

2023: Debat en initiatiefwet abortus uit het Wetboek van Strafrecht

Op 24 mei 2023 was het debat over het burgerinitiatief Abortus is geen misdaad.

Het Tweede Kamerlid Corinne Ellemeet (GroenLinks-PvdA) heeft op 15 november 2023 een initiatiefwetsvoorstel ingediend voor het  schrappen van abortus uit het Wetboek van Strafrecht.

* Met ‘abortus’ verwijzen wij in deze tijdlijn naar ‘abortus provocatus’, oftewel het opzettelijk afbreken van een zwangerschap.
** Niet alleen vrouwen kunnen zwanger worden: dit geldt bijvoorbeeld ook voor sommige transmannen en non-binaire personen. In deze tijdlijn verwijzen wij met ‘vrouwen’ naar alle mensen die zwanger kunnen raken.

Lees verder: 

Jet van Swinderen, student BA History, stagiair Onderzoek & Beleid en Collecties 

Door: Atria
Delen:

Gerelateerde artikelen