Waar je bij Atria terecht kunt voor een grote collectie over vrouwengeschiedenis, kun je bij IHLIA terecht voor (uitgebreidere) documentatie van LGBTI-erfgoed. De Openbare Bibliotheek Amsterdam aan de Oosterdokskade biedt IHLIA ruimte voor de collectie en om te exposeren. Afgelopen zaterdag 14 mei 2022 opende hier, op de derde etage, de fototentoonstelling Kin., waarin fotograaf Stacey Yates het eerste Nederlandse dragkinghuis vastlegt.

House of Løstbois, zoals het collectief zichzelf noemt, bestaat sinds 2019 en ontstond vanuit de destijds georganiseerde Drag King Academy. De ontmoetingen tussen mensen die zich interesseerden in optreden als drag king groeide uit tot een groep met een hechte band die ook buiten het podium bestaat.

“Ik wilde een inkijkje geven in de speciale gemeenschap die drag me heeft gegeven”

Fotograaf Stacey Yates, tevens groepslid en drag performer onder de naam The Bill Pleas.

Het gemeenschapsgevoel blijkt ook uit de titel van de tentoonstelling. Het engelse woord “kin” refereert aan een familieband. Het reflecteert hoe de groepsleden elkaar beschouwen als gekozen familie, zoals dat in queer kringen vaak het geval is.

Transgender, travestie of drag?

De tentoonstelling bestaat uit foto’s van House of Løstbois-leden, zowel tijdens hun optredens thuis als op straat. Op elke foto zien we de drag kings in drag. Dit houdt in dat hun uiterlijke vertoning niet hun reguliere look, maar die van hun drag-karakter is.

De terminologie rondom drag is relatief nieuw en steeds veranderend. Waar vroeger termen als travestie of crossdressing gangbaar waren om mensen die zich niet aan de kledingregels voor hun geslacht hielden, heeft het minder veroordelende ‘drag’ de afgelopen decennia meer populariteit verworven. Hoewel een drag king typisch begrepen wordt als een vrouw die zich verkleed als man, hoeft dit niet altijd het geval te zijn. Deze traditionele opvatting spreekt van een erg binaire gedachtegang, welke de queer gemeenschap van vandaag de dag niet (meer) onderschrijft. Zo is Thorn Vineyard, misschien wel de bekendste drag king van Nederland, geen vrouw, maar een non-binair persoon die optreed in masculiene uiterlijke vertoning. Het is daarom passender om een drag king te omschrijven als iemand die zich tijdens optredens mannelijk presenteert, en waarbij een subversie van genderrollen komt kijken. Hetzelfde geldt voor drag queens, maar met vrouwelijke uiterlijke kenmerken.

Hoewel er in veel gevallen overlap te vinden is tussen de trans gemeenschap en die van drag performers, delen deze twee groepen niet per definitie dezelfde kenmerken.

Een belangrijk onderscheid dat moet worden gemaakt tussen beoefenaars van drag en bijvoorbeeld transgender personen, bevindt zich in de nadruk op het verkleden om op te treden bij de eerste groep, en de juist alledaagse vertoning van de tweede. Het onderscheid tussen optreden en het alledaagse lijkt soms echter niet zo groot. De academicus en invloedrijke gender-theoreticus Judith Butler is bekend van haar ideeën over gender performativity. Deze theorie omschrijft hoe ieder mens zijn gender, hoe (non-)binair dan ook, als het ware opvoert als een soort toneelstukje tegenover de buitenwereld.

“We’re all born naked and the rest is drag”

De zichtbaarheid van drag performers

Drag krijgt steeds meer zichtbaarheid in de populaire media. Zo lijken vooral drag queens de laatste jaren onderdeel te zijn geworden van de mainstream. Waarschijnlijk heeft dat veel te maken met de succesvolle tv-competitie RuPaul’s Drag Race. Voor kijkers is “We’re all born naked and the rest is drag” een befaamde uitspraak van presentator, en ’s werelds beroemdste drag queen, RuPaul. Het idee dat elke manier waarop we onszelf aankleden in feite drag is, sluit aan bij de boodschap die Judith Butler uitdraagt.

In Nederland wordt sinds een paar jaar van dezelfde franchise het programma Drag Race Holland uitgezonden. Ook is via Videoland het programma Makeup Your Mind te streamen, waarin bekende Nederlandse mannen worden omgetoverd tot fabuleuze drag queen. Het lijkt dus goed te gaan met de representatie van mannen die zich als vrouw verkleden. Het is daarom opvallend hoe weinig zichtbaarheid van drag kings er is ten opzichte van drag queens. Zowel in het huidige medialandschap als in historische documentatie is dit contrast te observeren. Zo gaat de geschiedschrijving van drag queens terug tot negentiende-eeuwse voormalige slaaf en LGBT-activist avant la lettre, William Dorsey Swann.

Veel bewijs van vrouwen die zich mannelijk kleden lijkt verloren te gaan in de geschiedenis. Natuurlijk ging dit vaak om queer vrouwen die zich voor hun oriëntatie en ongehoorzaamheid aan hun opgelegde (vrouwelijke) rol sterk gemarginaliseerd werden. Hoe weinig historisch bewijs er ook is, moeten er in alle tijden vrouwen zijn geweest die zich ‘in drag’ voordeden. Hopelijk is de komst van het eerste Nederlandse dragkinghuis en de podia die zij krijgen, zowel in clubs als in de bibliotheek, onderdeel van een nieuwe geschiedschrijving.

In de collectie

Wil je meer lezen over de geschiedenis van drag, gender performativity en queer gemeenschap? Hiervoor kan je bij Atria terecht. Hieronder staan alvast wat tips uit de collectie:

• The drag king anthology van Donna Troka
• The drag king book van Jack (Judith) Halberstam
• Sex, drag, and male roles van Diane Torr and Stephen Bottoms
• Man zijn zonder mannenlijf van Liorah Hoek
• Werk in uitvoering: King Betty van Dewi Vrenegoor
• The Judith Butler reader van Sara Salih

Foto: 4 ladies in drag, Minnesota, circa 1910 | Regina Soreson – Minnesota Historical Society

Sasja Alkemade, student Literatuurwetenschap & stagiair Collecties

Atria’s bibliotheek en archief in hartje Amsterdam herbergen één van de grootste collecties over vrouwen, gender en diversiteit wereldwijd. De rubriek In het nieuws reageert op actuele thema’s en ontwikkelingen vanuit relevante documentatie en publicaties binnen de collectie.

Lees ook: webspecial Cross dressing