Beeld: Portret van Anneke van Baalen op een borrel van uitgeverij De Bonte Was naar aanleiding van het verschijnen van ‘Geschiedenis van de vrouwentoekomst’, ‘Herinneringen aan Trude Benedic : een vrouw in het verzet’ en ‘Moeder in opstand en andere verhalen’, met v.l.n.r. Margreet Holterman, Sonja Prins, Anneke van Baalen. Fotograaf onbekend, 1980 (Collectie IAV-Atria)
Atria wil graag de goede bronvermelding geven. Ken je de maker van deze foto, dan horen wij dat graag: beeld@atria.nl

Anneke Rueb was het eerste kind van Wiesje Zaaijer en Rob Rueb, later kwam er nog een zus en een broer. De oorlog bracht ze door bij haar grootouders in Wassenaar, na de oorlog verhuisde het gezin naar Velp vanwege haar vaders benoeming tot rechter in Arnhem. Anneke ervoer de verhuizing als een verbanning, zou ze later schrijven. Na het gymnasium studeerde zij rechten in Leiden, werkte van 1960-1962 als advocaat in Amsterdam en trouwde in 1961 met Kees van Baalen (1935-2009), wiskundeleraar. Ze kregen een zoon (Minus, 1963), en een dochter (Laurens, 1965).

Wie: Anneke van Baalen, juriste en feminist
Geboortedatum: 25 juni 1937
Geboorteplaats:Den Haag, Nederland
Sterfdatum: 1 december 1997
Plaats van overlijden: Amsterdam, Nederland
Alternatieve naam: Anna Catharina Rueb

Het leven van Anneke van Balen (Rueb)

Haar feministische activiteiten begon Anneke van Baalen in 1969 in Man Vrouw Maatschappij (MVM). In 1970 was ze coördinator van de grote landelijke actie ‘Op de vrouw af’. Al snel wilde ze een radicalere koers varen, geïnspireerd door de vrouwenbeweging in de Verenigde Staten. In augustus 1971 verliet ze MVM en ontwikkelde met andere ex-MVM-leden en ex-Dolle-Mina’s een praatgroepbeweging. Daar werden de grondslagen gelegd voor de latere autonome, radicale vrouwenbeweging. Vrouwen moesten zich onderling organiseren en zich in ‘consciousness-raising’-groepen bewust worden van de mate waarin hun leven beïnvloed werd door onderdrukking, vond Anneke van Baalen. In diverse artikelen en boeken bepleitte Van Baalen het radicaalfeminisme. Haar boodschap was dat alleen het creëren van feministische zusterschappen hielp tegen de vanzelfsprekendheid van patriarchale broederschappen.

In datzelfde jaar 1971 scheidde ze van Kees van Baalen. Zij bleef zich ‘Anneke van Baalen’ noemen omdat zij onder die naam bekend was. Voor de kinderen zette ze een ‘kinderhuis’ op, waar vijf, soms zes kinderen woonden, die bij toerbeurt door de elders wonende ouders verzorgd werden. Voortaan koos ze er bewust voor om alleen nog met vrouwen intieme relaties aan te gaan. Van 1972 tot 1978 woonde ze samen met Akke van der Meer (1942), redacteur, vanaf 1978 tot aan haar dood had ze een relatie met Marijke Ekelschot (1947).

In 1974 werd Anneke van Baalen wetenschappelijk medewerkster Politicologie aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Zij bleef haar wetenschappelijk werk combineren met activisme.

Om een grotere groep vrouwen te bereiken richtte zij in 1974 samen met anderen schrijfcollectief en uitgeverij ‘De Bonte Was’ op. Met De Bonte Was publiceerden zij van 1974 tot 1991 boeken over onder meer huwelijk, seksualiteit, moederschap, werk en hulpverlening. Een van de eerste uitgaven was ‘En ze leefden nog lang en gelukkig‘ (1974). Met Marijke Ekelschot schreef ze een feministische wereldgeschiedenis: ‘De geschiedenis van de vrouwentoekomst’ (1980).

Anneke van Baalen was (mede-)initiator van de landelijke vrouwenstaking tegen de abortuswet op 30 maart 1981, waar honderdduizenden vrouwen aan meededen. Andere acties die ze (mede-)initieerde: de advertentiecampagne ‘Verbod Centrumpartij’ (1983-1984), en acties voor positieve discriminatie (1988-1992).

In 1994 promoveerde Van Baalen op ‘Hidden Masculinity. Max Weber’s historical sociology of bureaucracy’. Daarin beschreef zij de ontstaansgeschiedenis van de mannelijke hegemonie in bureaucratieën. Vanaf 1996 was zij actief in ‘Vrouwen Tegen Uitzetting’ ter ondersteuning van vrouwelijke vluchtelingen, en zij werkte aan haar memoires.

Na een korte ernstige ziekte overleed Anneke van Baalen op 1 december 1997 in Amsterdam, 60 jaar oud.

Reputatie

In het activisme was Anneke van Baalen zeer principieel: je laat je niet voor feminisme betalen; ze keerde zich tegen subsidies voor vrouwenzaken en waarschuwde voor inkapseling. Ze werd gezien als de belangrijkste theoretica en inspirator van het radicaalfeminisme, maar ook als ‘het geweten’. Ze was enigszins gevreesd om haar scherpte en onverzettelijkheid.

Marijke Ekelschot werkt aan een biografie van Anneke van Baalen.

Publicaties van:
– Vrouwen tegen de verdrukking in : verhalen en gedichten. Amsterdam : De Bonte Was, 1979. – 199p. : ill.
– Geschiedenis van de vrouwentoekomst / Anneke van Baalen, Marijke Ekelschot. – Amsterdam : De Bonte Was, 1980. – 320p. : ill. : lit.
– Zusterschap en daarna. – Amsterdam : De Bonte Was, 1982. – 180 p. : ill. : index
– Tegennatuurlijk / Anneke van Baalen, Marijke Ekelschot. – Amsterdam : De Bonte Was, 1985. – 112p. : lit.
– Hidden masculinity : Max Weber’s historical sociology of bureaucracy / Anna Catharina van Baalen. – Amsterdam : [s.n.], 1994. – 194p. : lit.; proefschrift
– Brusterschap : memoires, artikelen 1971-1997, De Bonte Was / Anneke van Baalen. – Amsterdam : De Bonte Was, 2003. – 375p. : bibl. : foto’s
Bundel met een ruime selectie artikelen van Anneke van Baalen en een aantal hoofdstukken die samen haar memoires vormen.

Literatuur over:
– Brusterschap : memoires, artikelen 1971-1997, De Bonte Was / Anneke van Baalen. – Amsterdam : Marijke Ekelschot, 2003. – 375p. : bibl. : foto’s
– Zonen van feministische moeders blikken terug op hun opvoeding / Bregtje van der Haak
In: Opzij. – 24 (1996), 9(sep), p.62-67
– Vrouwen voor vrouwen / Xandra Schutte, Antoine Verbij
In: De Groene Amsterdammer. – 120 (1996), 41(9 okt), p.12-15
– ‘Doodgewoon discriminatie’ : debat over positieve actie / Anouk de Koning, Juliette Santegoeds
In: Discorsi. – 28 (1995), 6(apr), p.4-7
– Twintig jaar tweede feministische golf : terugblik op de barricaden / Simone Koudijs
In: Opzij. – 16 (1988), 10(okt), p.68-69

Archief: Baalen, Anneke van (1937-1997) – IAV, Atria