De koto en angisa
De koto en angisa, verteld door Christine van Russel-Henar
In het Koto Museum in Paramaribo draait alles om de geschiedenis van de koto, en om verhalen vertellen. Een koto is de rok van het traditioneel Creools-Surinaamse vrouwenkostuum. Samen met de koto draagt de kotomisi (de vrouw die de koto draagt) vaak nog een jaki (bovenkleding) en een angisa. De angisa kan ook zonder koto gedragen worden en is een gesteven doek die als hoofddeksel gedragen wordt. De wijze van binden zegt iets over de gemoedstoestand van de drager en heeft vaak een symbolische betekenis.
Geschiedenis van de koto
Oprichter van het museum en schrijver Christine van Russel-Henar kent veel angisa tori (verhalen) uit haar hoofd, ze kan prachtig vertellen. Ook haar moeder en dochter zijn aanwezig in het museum. Ze ontvangt ons eerst buiten in de heerlijke binnentuin om ons wat meer te vertellen over de geschiedenis van de koto.
Over de herkomst van de koto doen verschillende verhalen de ronde. Bijvoorbeeld dat jaloerse echtgenotes van plantage-eigenaren hun slavinnen minder aantrekkelijk wilden laten zijn. Dit is een verhaal dat van generatie tot generatie is overgedragen. Andere verhalen vertellen juist dat de koto een dracht is van na de slavernij en dus los staat van jaloerse plantage-houders. Ook Christine blijkt dit verhaal te kennen, ze vertelt erover in onderstaande video. In haar museum gaat de koto terug tot 1880.
Boek over de angisa tori
Christine van Russel-Henar schreef het boek Angisa tori : de geheimtaal van Suriname’s hoofddoeken = the secret code of Surinamese headkerchiefs. (- te leen in de bibliotheek van Atria -)
Het boek is rijk aan illustraties. Een schat aan verhalen over de enige authentiek Surinaamse klederdracht. Het toont de creativiteit van de Afro-Surinaamse vrouw. In de Creoolse cultuur is de angisa het belangrijkste kledingstuk voor vrouwen. Door de wijze van binden kan de vrouw boodschappen overbrengen, gemoedstoestanden uitdragen of bijvoorbeeld een minnaar uitnodigen. Vroeger had deze ook een economische waarde hebben. Je kon de hoofddoek verpanden als je even krap bij kas zat.
Een gebonden angisa kan met bittere cassave gesteven worden.
In de Creoolse cultuur is de angisa het belangrijkste kledingstuk voor vrouwen.
Dit culturele erfgoed heeft Christine vastgelegd in het boek Angisa Tori. Wil je meer weten over de culturele dynamiek door de jaren heen, dan is dit een prachtig naslagwerk.
Binden van de angisa
Iedere angisa heeft dus zijn eigen verhaal of tori.
In het Koto Museum laat Christine enkele bindwijzes zien en toont een hoofddoek met de volgende boodschap over het huwelijk:
Het huwelijk heeft geen tanden maar bijt!
Vrouwen droegen dan deze angisa om andere vrouwen te waarschuwen voor het huwelijk. Na het huwelijk verloor je als vrouw veel vrijheid. Zo mocht een vrouw niet meer uit dansen, bijvoorbeeld.
Maar ook de linten van het bovenstuk kan door een bepaalde manier van vouwen een verhaal vertellen. In de video hieronder vertelt Christine over hoe de kotomisi aan haar geheime minnaar duidelijk kon maken of ze beschikbaar was.
Christine toont in deze video hieronder een gevechtsdoek angisa. Ze laat zien hoe je door de vouw aan te passen, als geheim taal of code, de gemoedstoestand of boodschap kan uitdragen.
Diverse angisa’s in het Koto Museum, Paramaribo in Suriname
Christine toont hier een hoofddoek ter ere van het 50-jarig bestaan van de Bijlmer in Amsterdam. “Eenheid in Diversiteit” Gelegenheidsdoek.
Wil je meer lezen over de koto? Kom eens langs bij de bibliotheek van Atria.
Enkele suggesties:
-
- Veel om het lijf. De kotomisi als beladen cultureel erfgoed: Onderzoek naar de ontwikkeling van het kotomisikostuum als cultureel erfgoed.
-
- Angisa ‘Know How’: Mini angisa, geschonken tijdens Know How conferentie in 1998 in Amsterdam
Met dank aan het Koto Museum (Paramaribo) en Christine van Russel-Henar.
