In het kader van het strategische partnerschap Werk.en.de Toekomst heeft Atria een scan op genderstereotypering uitgevoerd van het re-integratie- en participatiebeleid van de gemeente Amsterdam. Met de genderscan is gekeken of dit beleid ongewenste effecten heeft of kan hebben als gevolg van genderstereotypering. Genderstereotypen schrijven namelijk onbewust normen voor die het gedrag en de keuzes van mensen beïnvloeden en daarmee kunnen leiden tot onbedoelde ongelijkheid.

Lees hier het volledige onderzoeksrapport

De vragen die bij het uitvoeren van de genderscan centraal stonden, zijn:

• Is er sprake van onderliggende genderstereotiepe aannames in de gescande beleidsstukken?
• Zijn er maatregelen en processen die tot genderstereotiepe uitvoering (kunnen) leiden?
• Hoe kunnen deze leiden tot ongewenste of onvoorziene effecten van het beleid?

Voor het onderzoek zijn diverse beleidsdocumenten geanalyseerd. Aanvullend zijn er interviews afgenomen met verschillende ambtenaren. Hierin is verder ingegaan op de uitvoering van het beleid, de instrumenten waar ambtenaren beschikking tot hebben, en de beschikbare data en dataverzameling van de gemeente Amsterdam. Daarbij is uitgegaan van een intersectionele blik.

Re-integratie- en participatiebeleid van de gemeente Amsterdam

De centrale bevinding van deze genderscan is dat het re-integratie- en participatiebeleid van de gemeente Amsterdam grotendeels genderneutraal is. Er wordt niet of nauwelijks naar gender gekeken. Dit ondanks de verschillen op basis van gender en andere kenmerken (zoals migratie- en opleidingsachtergrond, leeftijd en gezinssituatie) in het aandeel mensen dat niet-werkzoekend of werkloos is, of bijstand ontvangt. Bovendien is er sprake van een landelijke trend waarbij mannen en vrouwen verschillen qua motivatie en belemmeringen die zij ervaren bij hun re-integratie. Met het grotendeels genderneutrale beleid lijkt de gemeente Amsterdam weliswaar geen genderstereotypen te hanteren of te versterken, maar genderstereotypen worden ook niet actief bestreden. Bestaande genderstereotypen kunnen dus onverlet hun vrije loop gaan.

Aanbevelingen

Aan de hand van de bevindingen van deze genderscan zijn enkele aanbevelingen tot stand gekomen.

1. Verzamel genderspecifieke data om beleid bij te stellen

Genderspecifieke data en informatie over mannen en vrouwen kan momenteel niet op een eenvoudige en snelle wijze uit de informatiesystemen van de gemeente worden gehaald. Onder andere door registratie op huishoudniveau en niet op individueel niveau. Daardoor is er geen goed zicht op de verschillende situaties van mannen en vrouwen. En op de verschillende uitwerking van het beleid op hen.

We adviseren de gemeente om data met betrekking tot gender consequent en systematisch te verzamelen en analyseren. Dit kan ten eerste door de achtergrondkenmerken van cliënten op statistisch niveau beschikbaar te stellen. Splits ten tweede data over uitstroom op huishoudniveau uit naar individueel niveau. Zo wordt het makkelijk om vast te stellen welke partner uitstroomt. Deze gegevens kunnen dan worden gebruikt om op intersectionele wijze te monitoren of bepaalde groepen structureel oververtegenwoordigd zijn in het klantbestand, of ondervertegenwoordigd bij de uitstroom naar werk. Op basis van die informatie kan de gemeente bestaand beleid aanpassen en nieuw beleid formuleren.

2. Train ambtenaren gender- en cultuursensitief te werken

Intakers, klantmanagers, en andere uitvoerders van beleid hebben veel verantwoordelijkheid en vrijheid in de uitvoering van hun vak. Het is daarom van belang dat zij de tools hebben om cultuur- en gendersensitief te werken. Dit voorkomt dat zij zelf mogelijk genderstereotiep handelen. Ook stelt het hen in staat genderstereotypen aan de kant van de cliënt te herkennen, en om in te gaan op (gender)specifieke beperkingen die een cliënt ondervindt. Verduurzaam ten slotte ook de ondersteuning van transgender cliënten door klantmanagers hierop specifiek te trainen.

3. Zorg voor een divers aanbod aan instrumenten

Een relatief groot deel van de aangeboden leerstages en voorschakeltrajecten van de gemeente is gericht op stereotiep mannelijke beroepen. Deze trajecten zijn veelal ontwikkeld naar de behoefte van de arbeidsmarkt. Wij adviseren de gemeente de insteek om te draaien, en uit te gaan van de opleiding van uitkeringsgerechtigden, om daar een vraag voor te ontwikkelen.

Daarnaast zijn er nauwelijks maatregelen en instrumenten die de belemmeringen in het combineren van werk met huishouden/zorg wegnemen, wat waarschijnlijk vaker vrouwen treft. Maak daarom kinderopvang bij participatie- en re-integratieinstrumenten toegankelijker en bij voorkeur gratis. Neem daarnaast ook instrumenten ter specifieke ondersteuning van transgender cliënten duurzaam op in het aanbod.

Bestuurlijke reactie

In zijn bestuurlijke reactie op deze genderscan aan de gemeenteraad laat de wethouder weten bezig te zijn met een vernieuwing van de gemeentelijke registratiesystemen, waarin naast huishoudniveau ook registratie op individueel klantniveau plaatsvindt. Dit maakt analyses op basis van gender in de toekomst mogelijk. In reactie op een vraag vanuit de gemeenteraad beaamt de wethouder het belang van een intersectionele blik daarbij.

Daarnaast geeft de wethouder te kennen dat naast instrumenten gericht op stereotiep mannelijke beroepen, er nu ook toeleidingstrajecten worden ontwikkeld en tweejarige werk-leer-bedrijven worden opgezet die zich richten op zorg en sociale werkzaamheden. Bovendien gaat de gemeente kijken hoe de bereikbaarheid van het aanbod te verbeteren is, o.a. met flexibele start- en eindtijden.

Het aanbieden van gratis kinderopvang blijkt echter financieel onhaalbaar. Wel komt er extra aandacht voor belemmeringen bij toegang tot kinderopvang vanuit het aanverwante beleidskader Armoede en Schulden.

Tot slot ontwikkelt de gemeente momenteel een training voor medewerkers om cultuursensitief werken te versterken, waarbij ook expliciet aandacht komt voor gendersensitief werken.

Het volledige onderzoeksrapport kun je hier downloaden

Zelf genderstereotypering in beleid opsporen?
Bekijk onze training voor ambtenaren