De abortusstrijd was afgelopen week veel in het nieuws. Op zaterdag 14 november 2020 werd de jaarlijkse demonstratie van Schreeuw om Leven georganiseerd als afsluiter van de Week van het Leven. Tegelijkertijd werd er een belangrijke tegencampagne gevoerd met de slogan Abortus redt Levens, waarmee de feministische actiegroep De Bovengrondse aandacht vraagt voor een positiever en liefdevoller geluid over abortus.

Wet Afbreking Zwangerschap

Sinds 1984 hebben we in Nederland de Wet Afbreking Zwangerschap, oftewel de abortuswet. In deze wet staat hoe de abortushulpverlening in Nederland is geregeld. Een zwangere vrouw kan ervoor kiezen om haar zwangerschap af te breken, mits er aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Een abortus mag alleen tot de 24^e week van de zwangerschap worden uitgevoerd. Er geldt een verplichte bedenktijd van 5 dagen vanaf het moment dat een arts de zwangerschap heeft vastgesteld. Ook moet er altijd eerst een gesprek met de arts plaatsvinden. Deze moet nagaan of de vrouw vrijwillig en zorgvuldig een besluit heeft genomen.

Ton Coenen, directeur van Rutgers, stelt in een artikel van de NRC dat de huidige wet onvoldoende recht doet aan de keuzevrijheid van vrouwen. “De huisarts kan een duidelijke rol spelen. Een vroege zwangerschapsafbreking zou ook via de huisarts moeten kunnen. De verplichte bedenktijd dient te worden afgeschaft. Bovenal moet de stem van vrouwen meer leidend zijn.”. Afgelopen week stelde ook D66 dat ze de verplichte minimale bedenktermijn van 5 dagen voor een abortus willen afschaffen. Kamerlid Pia Dijkstra zei hierover: “Een abortus is een keuze die vrouwen niet lichtzinnig maken. Waarom zou de wet dan voor hen bepalen hoe lang ze daarover moeten nadenken? Bovendien zijn artsen heel goed in staat om het gesprek hierover met vrouwen aan te gaan en eventueel een bedenktermijn met ze af te spreken.”

Wetboek van strafrecht

Behalve de bezwaren rond de bedenktijd is er ook kritiek op het feit dat abortus onder het strafrecht valt. In Artikel 293 van het Wetboek van Strafrecht staat dat artsen die zich niet aan de voorwaarden houden tot vier en een half jaar cel kunnen krijgen. En een abortus mag in Nederland alleen worden uitgevoerd in een abortuskliniek of een ziekenhuis. Dat betekent ook dat het verstrekken van de abortuspil in Nederland strafbaar is. De Nederlandse non-profitorganisatie Women on Waves vraagt al jaren aandacht voor deze strenge abortuswetten die het recht op zelfbeschikking beperken, en zet zich daarnaast wereldwijd in voor veilige abortus met het verstrekken van de abortuspil. Atria steunt initiatieven om abortus uit het Wetboek van Strafrecht te halen, zoals deze petitie in 2017 van Women on Waves en Bureau Clara Wichmann.

Abortusbeweging in Nederland

De abortuswet in Nederland is niet zomaar tot stand gekomen. Daar gingen veel acties en wetsvoorstellen aan vooraf, zoals de bezetting van de abortuskliniek Bloemenhove in 1978 en de Vrouwenstaking in 1981. Met deze staking protesteerden vrouwen tegen de verslechterende positie van vrouwen maar vooral tegen de abortuswet die net door de Tweede Kamer was aangenomen en waarbij vrouwen niet zelf mochten beslissen over hun eigen lichaam. Lees hier meer over Abortus in Nederland.

Onder andere Dolle Mina zette zich in voor de abortusstrijd in Nederland. In het verslag Baas in eigen Buik: Dolle Mina’s actiemethoden en uitwerking in de abortusstrijd in Nederland tussen 1969-1974 wordt ingegaan op de standpunten van Dolle Mina en de abortusgroep evenals het abortusklimaat rond die tijd. Ook is er aandacht voor de acties van Wij Vrouwen Eisen. Wij Vrouwen Eisen kwam voort uit de abortusgroep van Dolle Mina en verenigde zich op drie eisen: Abortus uit het wetboek van strafrecht, Abortus in het ziekenfondspakket en De vrouw beslist. Het volledige archief van Wij Vrouwen Eisen is in te zien bij Atria.

Zwart rechthoekig stempel met de tekst: Vrouw beslist. ABORTUS VRIJ’.

Andere publicaties over de strijd die vooraf ging aan de totstandkoming van de abortuswet:

• Abortus in Nederland 1965-1975: een onderzoek naar abortus als politiek strijdpunt
• Lijfsbehoud: tien jaar abortusstrijd in Nederland (1967-1977)
• The perfect storm: how pro-abortion activists in the Netherlands incite social change from international waters.
• Terug naar Bloemenhove.

Anti-abortusactivisten

De laatste jaren zijn er, zowel in Nederland als in het buitenland, ook veel anti-abortus activisten actief en het recht op abortus staat op veel plaatsen onder druk. Bijvoorbeeld de christelijke organisatie Schreeuw om Leven demonstreert veel bij abortusklinieken. Schreeuw om Leven beschrijft zichzelf niet als een anti-abortusorganisatie maar als een pro-life organisatie.

Deze demonstraties gebeuren overigens niet voor het eerst. Pater Koopman demonstreerde vanaf begin jaren 70 bij abortusklinieken en deelde daar pro-life folders uit. “De hemel pikt het niet meer; binnen twee jaar is die barbaarse abortuswet weg”, voorspelde Koopman bij zijn laatste demonstratie in 1994.

• “Wie gingen er in die tijd de straat op? Studenten en provo’s. Niet keurige burgers als wij!: the Dutch Pro-life movement in the Seventies
• The anti-abortion campaign in England, 1966-1989
• Anti-abortusgeluiden; wordt het weer tijd voor actie?
• Abortion is a major tool of the anti-Christ: Understanding anti-abortion in the Netherlands
• Laat leven: orgaan van de vereniging ter bescherming van het ongeboren kind (VBOK)

Abortusbuddy project

De anti-abortusbewegingen maken het steeds lastiger voor vrouwen om naar de abortuskliniek te gaan. Om vrouwen te ondersteunen lanceerde het feministische platform De Bovengrondse samen met Het Humanistisch Verbond het abortusbuddy project Samen naar de kliniek.

Publicaties

Meer weten over nationale en internationale wetgeving en beleid? In 2017 publiceerde de VN een lijvig digitaal rapport met alle wetten en het beleid wereldwijd ten aanzien van abortus. Van elk land is te vinden of er wachttijd is vereist, wat de voorwaarden zijn, statistieken over abortus en wat de wetgeving zegt. In 2019 schreven Bloomer, Pierson en Claudio een boek waar de hedendaagse wereldwijde abortus politiek centraal staat. Hoe bepalen factoren zoals religie, nationalisme, cultuur en maatschappelijke omstandigheden de toegang tot abortus. En wat is de invloed van activisten op de hervorming van de wetgeving? Zie ook de pagina over Zelfbeschikkingsrecht voor meer verhalen, artikelen en opiniestukken over abortus.

Beeld: Spandoek tijdens de vrouwenstaking tegen de abortuswet in Hilversum © onbekend, 1981. Collectie IAV-Atria.