Beeld: Portret Andreas Burnier, 2001, fotograaf: Ineke van Mourik, Collectie IAV-Atria

Catharina Irma Dessaur, vooral bekend als Andreas Burnier (Den Haag 3-7-1931 – Amsterdam 18-9-2002), schrijver en hoogleraar criminologie. Dochter van Salomon Dessaur (1903-1989), handelsreiziger en importeur, en Rosa Louisa ‘Shoshanna’ Jacobs (1906-2000), apothekersassistent. Catharina Irma Dessaur (1) trouwde op 4-9-1953 in Amsterdam met Johannes Emanuel Zeijlmans van Emmichoven (1926-2008), uitgever; (2) had vanaf 1983 een relatie met Ineke/Daniël van Mourik (geb. 1949), bibliothecaris. Uit huwelijk (1), dat op 16-1-1964 in Amsterdam werd ontbonden, werden 1 zoon en 1 dochter geboren.

Wie: Andreas Burnier
Geboortedatum: 3 juli 1931
Geboorteplaats: Den Haag, Nederland
Sterfdatum: 19 september 2002
Plaats van overlijden: Amsterdam, Nederland
Alternatieve naam: Catharina Irma Dessaur, Ronnie van Dijk, C.I. Dessaur

Het leven van Andreas Burnier

Andreas Burnier werd geboren als Catharina Irma Dessaur in een liberaal-joods gezin, als dochter van Shoshanna Jacobs en Salomon Dessaur. Na de oorlog kreeg ze nog een broer, Joost Reinier (1946). Tijdens de tweede wereldoorlog leefde zij gedurende drie jaar (1942-1945) gescheiden van haar ouders, en was ondergedoken op 16 verschillende adressen. Als naam gebruikte ze toen ‘Ronnie van Dijk’, waarvan ze de voornaam – naast Andreas – haar hele leven bleef behouden.

Na de oorlog bezocht zij het Vrijzinnig-Christelijk Lyceum in Den Haag. Vanaf 1949 studeerde zij medicijnen en filosofie aan de Gemeente Universiteit te Amsterdam. Deze studies maakte ze echter toen niet af. In 1953 trouwde ze met de uitgever Emanuel Zeijlmans van Emmichoven. Ze kregen 2 kinderen, een zoon (Carlo Dominique, 1954), en een dochter (Ingeborg Anne, 1961). Door Zeijlmans van Emmichoven, maar vooral door zijn ouders, leerde Burnier de antroposofie kennen. In haar latere publicaties zijn invloeden van Rudolf Steiner terug te vinden.

In 1961 verliet Burnier Zeijlmans van Emmichoven en hervatte haar studie, nu filosofie in Leiden. Ze studeerde cum laude af en promoveerde vervolgens in de criminologie bij prof. dr. W. Nagel (schrijver J.B. Charles). In die tijd ontmoette zij haar eerste vrouwelijke geliefde met wie zij 17 jaar een relatie had. Na een korte periode als ambtenaar te hebben gewerkt in Den Haag, werd zij wetenschappelijk medewerker op het Criminologisch Instituut te Leiden.

Literatuur

In 1965, nog tijdens haar studiejaren, debuteerde Burnier in het literaire tijdschrift ‘Tirade’ met het verhaal De verschrikkingen van het noorden en schreef vervolgens de avontuurlijke roman Een tevreden lach (1965). Hierin schreef ze op een vanzelfsprekende manier over haar homoseksualiteit. Een ander belangrijk thema was het ongeluk geboren te zijn in een vrouwelijk lichaam.

Feminisme

Burniers eigenzinnige feministische opvattingen brachten haar vaak in conflict met de vrouwenbeweging. Zij was wars van het toentertijd populaire neomarxistische jargon – niet het individu werd verantwoordelijk gehouden, maar de schuld werd consequent bij de structuren gezocht – waardoor zij vaak het verwijt kreeg van rechtse signatuur te zijn. Ook haar pleidooi voor een vrouwenuniversiteit bracht veel commotie teweeg.

Wetenschap

Van 1973 tot 1988 was Burnier hoogleraar criminologie aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen, onder haar eigen naam, C.I. Dessaur. In deze periode publiceerde zij romans, essays, brieven en artikelen en mengde zij zich in belangrijke maatschappelijke debatten onder andere over feminisme en homo-emancipatie. Haar opvattingen leidden vaak tot hevige polemieken. Zo afficheerde zij zich in 1986 als fel tegenstander in het debat over euthanasie.

Joodse achtergrond

Door haar ervaringen in de oorlog keerde Burnier zich lange tijd af van haar joodse achtergrond, maar omstreeks 1989 – haar vader kwam te overlijden – veranderde dat in een hartstochtelijke belangstelling, die leidde tot haar terugkeer tot het jodendom en lidmaatschap van de Liberaal Joodse Gemeente te Amsterdam. Tot dan was de roman Het jongensuur (1969), over haar onderduikperiode, het enige boek dat expliciet verwees naar haar joods zijn. De laatste 12 jaar van haar leven publiceerde zij hoofdzakelijk over joodse onderwerpen. In haar laatste roman uit 1997, De wereld is van glas, speelt het jodendom zelfs een hoofdrol.

Maar Burniers werk omvat meer thema’s. Het is doordesemd met haar levensvisie die zijzelf kort samenvatte in een artikel Het Joodse levensgevoel: “Als ik mijzelf nu moet etiketteren, zou ik zeggen dat ik behoor tot de spirituele zoekers en werkers in de mensheid. Via kleine stapjes vooruit en soms enorme smakken omlaag, probeer ik in dit leven in contact te komen of te blijven, met het Onbenoembare, waarnaar alle godsdiensten en esoterische systemen verwijzen, ieder op zijn eigen wijze en op zijn niveau. Het doel van de mens die deze weg gaat, is uiteindelijk permanent met haar bewustzijn ‘in twee werelden’ te kunnen leven en anderen te laten delen in het licht dat zij aldus ervaart”.

Vanaf 1983 tot het einde van haar leven leefde zij samen met Ineke/Daniël van Mourik in Amsterdam. Andreas Burnier overleed in 2002 op 71-jarige leeftijd aan een hersenbloeding en werd begraven op de Liberaal Joodse Begraafplaats in Hoofddorp.

Reputatie

Vanwege de vanzelfsprekende manier waarop Burnier schreef over haar homoseksualiteit kan ze worden beschouwd als een van de voorlopers van de homo-emancipatie. Ze was ook een belangrijke voorloper van de ‘tweede feministische golf’. Burnier ontving een Ridderorde op 22 april 1991.

Andreas Burnier heeft de volgende prijzen gekregen:

• Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs voor ‘Een tevreden lach’ (1967)
• Jan Greshoffprijs voor ‘De zwembadmentaliteit’ (1980)
• Annie Romeinprijs vanwege haar ‘vele eigenzinnige, originele, altijd interessante en tot nadenken stemmende publicaties op het gebied van de vrouwencultuur’ (1983)
• Publieksprijs Anna Bijns (1985)
• Busken Huetprijs voor ‘Essays 1968-1985’ (1987)
• Verzetsprijs vanwege haar hele oeuvre (1991)
• Bob Angelo Penning (1993)

Auteur biografie: Ineke van Mourik

Website: Artikel ‘Licht achter het bladerdak’
Wikikipedia – biografie Andres Burnier

Publicaties van Andreas Burnier:

• De huilende libertijn, 1970
• De verschrikkingen van het noorden, 1974
• Poëzie, jongens en het gezelschap van geleerde vrouwen, 1974
• De reis naar Kithira , 1976
• De zwembadmentaliteit, 1979
• Het jongensuur / Andreas Burnier, 1981
• Na de laatste keer, 1981
• De droom der rede: het mensbeeld in de sociale wetenschappen : een poging tot criminosofie, 1982
• De litteraire salon, 1983
• Een tevreden lach, 1983
• De wereld is van glas: roman, 1997
• Joodse essays en artikelen 1990-2002
  Voor meer informatie en secundaire literatuur: zie Digitale Bibliotheek Nederland (DBNL): http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=burn001

Literatuur over haar:

•  Een gevaar dat de ziel in wil: essays, brieven en interviews 1965-2002
• Andreas Burnier: metselaar van de wereld, biografie van Elizabeth Lockhorn, 2015