Het kwartje dat ik naast ‘gewoon’ queer ook genderqueer ben is pas kort geleden gevallen, maar de beperkingen van de binaire man-vrouw verdeling merkte ik al langer. Formulieren, inschrijvingen, bestellingen: je kan vaak alleen ‘man’ of ‘vrouw’ invullen. Vaak is de vraag ook verplicht en moet je dus wel ‘man’ of ‘vrouw’ aankruisen, terwijl dit misschien helemaal niet bij je past. Hoe vervelend dit is kan je zien in het antwoord van een jongere op een vraag die ik stelde over onnodige sekseregistratie: “Stom. Het betekent om de week een kleine gendercrisis in mijn hoofd en levert echt best wat stress op.” Het moet dus echt anders. 

Buiten de binaire genderpaden 

Non-binair zijn betekent dat een persoon zich niet identificeert met de binaire gendergroepen vrouw of man. Het is een parapluterm voor veel verschillende genderidentiteiten. Voor mij is bijvoorbeeld mijn gender heel fluïde. Vaak voel ik mij, om Marieke Lucas Rijneveld te quoten, een “tussenmens”. Soms wat meer vrouwelijk en soms wat meer mannelijk: het kan elke dag anders zijn. Het gebruiken van één set persoonlijke voornaamwoorden is dus lastig omdat ik mij niet thuis voel in een bepaald genderhokje. Daarmee komt het volgende probleem: wat kruis ik aan bij de vraag “sekse” op formulieren als deze verplicht is?  

Het liefst geef ik aan dat ik niet vrouw en niet man ben. Dat ik niet als ‘mevrouw’ of ‘meneer’ aangesproken wil worden, maar gewoon met mijn naam. Maar vaak is er alleen keuze tussen ‘v’ en ‘m’, wat mij klem zet. Heel af en toe staat er nog een ‘x’ of ‘anders’ bij. Waarom is dit nog steeds een verplichte vraag bij veel organisaties?  

Dit dilemma is niet alleen voor mij een ding om mee te dealen. Volgens Rutgers identificeert 3,9% van de Nederlandse bevolking zich niet als vrouw of man. Dat zijn toch ongeveer 685.000 mensen waar je zo’n 12 ArenA’s mee kan vullen. Dat is meer dan twee keer het inwonersaantal van heel IJsland en meer mensen dan in Rotterdam wonen. We bestaan echt! Ik zou dan ook graag zien dat er verandering in komt: niet meer alleen ‘vrouw’ of ‘man’, maar meer opties. Of helemaal niet vragen, nog beter.  

Het doet wat met je 

Ik vroeg een groep (LHBTI+) jongeren hun mening over sekseregistratie. Het antwoord dat mij het meest heeft geraakt is het volgende: “Stom. Het betekent om de week een kleine gendercrisis in mijn hoofd en levert echt best wat stress op.” Ik kan mij hier goed in vinden. Als er zo vaak wordt gevraagd naar je gender ga je twijfelen of je wel écht geen vrouw of man bent. Zeker in dit digitale tijdperk waar je vaak meerdere keren per week voor de keuze ‘vrouw’ of ‘man’ wordt gesteld komt deze kloof tussen jezelf en de gevestigde maatschappij naar voren. Dit kan voor veel verwarring of zelfs dysforie zorgen, het tegenovergestelde van euforie. Genderdysforie betekent dat iemand zich niet prettig voelt bij het eigen geslacht. Het wordt ook wel genderincongruëntie genoemd. (1) 

Een andere jongere gaf als antwoord: “Ik wil bijna zeggen vervelend. Het is voor mij vaak een optie die nooit juist ingevuld kan worden. Daarnaast is het een onnodige vraag bij de meeste formulieren omdat er geen verschil in zou zitten als je in plaat van ‘m’, ‘v’ in zou vullen of andersom”. Een extra optie met bijvoorbeeld ‘non-binair’ of ‘zeg ik liever niet’ zou al zo’n groot verschil maken voor zo veel mensen in Nederland. “Als het echt gevraagd moet worden zou het fijn zijn er nog een optie bij te hebben.” 

Ook jongeren die zeiden zelf geen last te ervaren van het vragen naar sekse gaven aan dat ze de vraag naar sekse onnodig vinden. “Waarom zou ik bij een bibliotheek aan moeten geven dat ik man, vrouw of iets anders ben?” Of: “Ik kan me goed voorstellen hoe dat voor transpersonen en mensen buiten de genderbinary moet zijn, en dat dat ongelooflijk vervelend is en ook niet van belang.” Nu zit ik natuurlijk zelf in een bubbel waarin non-binair zijn heel normaal is en waar hier ook veel over wordt gesproken en nagedacht. Maar ik denk dat ook buiten deze bubbel sekseregistratie als onnodig wordt ervaren als mensen er bewust van worden hoe vaak dit van hen gevraagd wordt. Sekseregistratie is zo vanzelfsprekend dat er vaak niet over nagedacht wordt.  

Checklist onnodige sekseregistratie 

Met de checklist voor onnodige sekseregistratie die Atria ontwikkeld heeft kan er dan ook een hoop veranderen. Deze checklist legt uit waarom sekse registreren meestal niet nodig is. Samen met de Toolkit kan de checklist organisaties inspireren om sekse niet meer te registreren en worden er praktische oplossingen aangeboden als dit toch nodig blijkt. Bijvoorbeeld: de mogelijkheid bieden om achteraf seksegegevens aan te passen. Of: de vraag naar sekse vervangen door een ander kenmerk dat specifieker is, bijvoorbeeld vragen naar de interesses van de klant in plaats van dit op basis van hun sekse aan te nemen.  

Ik ben blij de dat overheid in ieder geval de ambitie heeft onnodige sekseregistratie tegen te gaan. Verandering moet toch ergens beginnen? 

Over mij

Ik ben 23, genderqueer en op het moment stagiair Marketing en Communicatie op het programma Werk.en.de Toekomst bij Atria. Daarnaast ben ik bezig met een master in politicologie en ben ik vrijwilliger bij Jong & Out van het COC. Deze groep heb ik dan ook gevraagd om wat vragen te beantwoorden voor dit stuk.  

Beeld: Delia Giandeina via Unsplash