De kans is groot dat je deze poster kent. Het beeld wordt vaak ingezet als feministisch symbool. Maar is het verhaal achter de poster ook feministisch, of zijn we toe aan een herinterpretatie van de afgebeelde vrouw? De poster werd in 1942 ontworpen voor Westinghouse Electric and Manufacturing Company, een fabriek in Pittsburgh. Tijdens de Tweede Wereldoorlog vertrokken Amerikaanse soldaten naar het front. Er ontstond een arbeidstekort en dus mochten vrouwen in fabrieken gaan werken.

Propagandaposter

Steeds meer mensen werden in die jaren lid van een vakbond. Fabriekseigenaren probeerden daarom de gemoedsrust onder de werknemers te bewaren en maakten een reeks propagandaposters. Het doel van de posters: het motiveren van een stijging van productie en een daling van ziekmeldingen, en mogelijke stakingen de kop indrukken. De ons nu zo bekende poster is de enige in de reeks die, zonder bekendheid met de oorspronkelijke context, feministisch geïnterpreteerd kan worden. In totaal sierden 42 verschillende posters de muren van de fabriek, waarvan op slechts 10 stuks vrouwen afgebeeld waren. Andere posters verbeeldden vrouwen in het huiselijke domein, veilig verborgen achter sterke mannen.

Ballen van de vuist

Naast de propagandaposters bedachten de fabriekseigenaren ook een ritueel om een gevoel van samenhorigheid te creëren. Het ritueel behelsde het ballen van de vuisten tijdens samenkomsten van werknemers en werkgevers. De vuisten verwezen naar een uiting van solidariteit van de werknemers aan de fabriek, waar alle werknemers hard werk leverden. De vuist van de vrouw op de poster interpreteren we vaak als een symbool van onafhankelijkheid en strijdvaardigheid. In de oorspronkelijke context verwees de vuist dus niet naar onafhankelijkheid, maar juist naar gehoorzaamheid aan de baas.

Een gehoorzame werknemer

Waar wij de verbeelde vrouw graag als fysiek krachtig individu zien die opkomt voor haar rechten, worden we dus eigenlijk geconfronteerd met een beeld dat volgens de ontwerper juist een gehoorzame werknemer verbeeldde. In ons politiek klimaat waarin ‘identity politics’ hoogtij viert, is het te begrijpen dat de poster als krachtig individualistisch onafhankelijk manifest wordt geïnterpreteerd. Dat is problematisch, omdat het weinig vruchtbare grond biedt voor collectieve actie.

Huidige arbeidsmarkt

De poster, met haar huidige populariteit en een korte toelichting op haar geschiedenis, vormt een goed vertrekpunt om op onze arbeidsmarkt te reflecteren. We kunnen vraagtekens zetten bij de masculiene verbeelding van kracht die de vrouw op de poster laat zien. Vrouwen worden nog vaak als de zwakkere versie van mannen gezien, en krijgen bijvoorbeeld nog steeds minder betaald voor gelijk werk. We zouden de poster daarom kunnen zien als ultiem feministisch kritiek op het idee dat vrouwen minder waard zijn. In de populaire interpretatie van de poster is dit waarschijnlijk waar de vrouw naar verwijst: een strijdbaar en sterk figuur.

Feministisch manifest

Maar misschien een belangrijker punt van reflectie vinden we in het feit dat de poster gemaakt werd om de moraal van de werknemers te sturen. De poster werd immers ontworpen in directe reactie op een toenemend aantal vakbondslidmaatschappen. Juist in de erkenning van die geschiedenis achter de poster zou een bron voor een inclusiever feministisch manifest tegen onze huidige oneerlijke banenmarkt kunnen liggen. De poster vertelt ons namelijk een verhaal over de manier waarop werkethiek van werknemers gestuurd kan worden in het belang van machthebbenden, zonder dat dit als dusdanig wordt herkend.

Inclusieve arbeidsmarkt

Gelijke behandeling van mannen en vrouwen is niet afdoende, want het zou slechts betekenen dat meer mensen in een ongelijke banenmarkt worden ingesloten. Het feministisch betoog voor een inclusieve arbeidsmarkt zou daarom hand in hand moeten gaan met een betoog tegen te hoge werkdruk, eindeloze 0-urencontracten, de onbetaalde stages en topsalarissen die momenteel op de Nederlandse werkvloeren de norm vormen.

Veerle Boekestijn
Ze verliet het warme antropologische nest aan de UvA om zich in de internationale ontwikkeling-studies te storten aan Universiteit van Wageningen. Daar specialiseert zij zich in de zogenaamde ‘sustainable development diplomacy’. Ze maakt ook graag films&filmpjes, en schrijft zo nu en dan een stukje.