In mei dit jaar mocht ik Atria vertegenwoordigen tijdens een samenkomst van het Europese onderzoeksconsortium GRACE: Gender and Cultures of Equality in Europe. De missie van het Europese onderzoeksproject is het in kaart brengen van de culturele productie van gendergelijkheid in Europa, bijvoorbeeld met betrekking tot werkgelegenheid, in de media, kunst of activisme. De vijftien onderzoekers die aan het project werken zijn verbonden aan een consortium van universiteiten en partners, waarvan Atria er één is.

Het consortium ontmoette elkaar aan de Central European University in Budapest, voorafgaand aan een conferentie van het Genderstudies departement van diezelfde universiteit, met de titel In/Equalities: narratives & critique, resistance & solidarity. ‘Gelijkheid’ en ‘ongelijkheid’ zijn centrale concepten binnen sociale bewegingen, politieke- en beleidsdiscoursen en activistische praktijken die de strijd tegen onrecht met elkaar gemeen hebben. Zo lichtte het programmaboekje toe.

Gender en migratie

Het kritisch onderzoeken van in- en uitsluitingsmechanismen in de maatschappij, het bevragen van de werking van macht, gelijkheid- en verschil met een focus op gender en identiteit is het centrale project van Genderstudies. Maar deze discipline staat onder toenemende invloed van populistische en traditionalistische overheden in Europa steeds meer onder druk. Genderstudies zouden de natuurlijke rolverdeling tussen man en vrouw ondermijnen. De ‘pseudowetenschap’ zou vrouwen van het moederschap weerhouden en daarmee de natie vernietigen.

Genderstudies zouden de natuurlijke rolverdeling tussen man en vrouw ondermijnen. De ‘pseudowetenschap’ zou vrouwen van het moederschap weerhouden en daarmee de natie vernietigen.

Om over migratie nog maar niet te spreken. De invloed van de zogenoemde migratiecrisis op de sociale realiteit in Europa is binnen genderstudies een belangrijk thema. Vanuit populistische regimes wordt dit echter snel geïnterpreteerd en vertaald als het bevorderen van massamigratie met het doel Europa te destabiliseren.

Politieke aanval

Om onder andere deze redenen voerde de Hongaarse overheid een jaar geleden zware druk uit op de Central European University, en met name de disciplines sociologie en genderstudies, door van de universiteit te eisen aan een lijst van vrijwel onmogelijk te vervullen eisen tegemoet te komen.

Enkele jaren na de val van de muur opgericht met fondsen van George Soros, die een open samenleving voorstaat waarvan democratie en mensenrechten het fundament vormen, is de universiteit nu al zevenentwintig jaar een onafhankelijk instituut waar academische vrijheid en kritisch burgerschap floreren. Als de politieke aanval van Orbán wordt doorgezet zou de Central European University de eerste universiteit zijn binnen de Europese Unie die vanwege politieke redenen moet sluiten.

Undercover infiltratie

Ook nationale televisieprogramma’s zetten de aanval in. Zo vertelt een mede conferentiedeelnemer over de uitzending van een uitgebreid exposé waarbij een jonge mannelijke journalist undercover het genderstudies bastion moet betreden. De journalist doet zich voor als aspirant student die zich wil aanmelden en de verwachting is dat hij zal worden afgewezen omdat hij man is, en geen activist bovendien. Maar het doel het departement te ontmaskeren mislukt: mannen mogen gewoon genderstudies studeren en van het moeten bewijzen van activistische ervaring is geen sprake.

Gelukkig wordt er dapper weerstand geboden. Achter de schermen wordt er hard gewerkt aan het inwilligen van de bizarre regels die de overheid de universiteit heeft opgelegd. En business as usual gaat ook gewoon door. Het genderstudies departement van de Central European University kan weer op een fantastische conferentie terugblikken.

• Statement Central European University