Liesbeth Ribbius Peletier – biografie

15 augustus, 2019

ribbius-peletier zit op een stoel in een kamer

Portret van Liesbeth Ribbius Peletier, 1910, fotograaf onbekend, Collectie IAV-Atria

Liesbeth Ribbius Peletier was sociaal-democraat, feministe, bestuurder en politicus, oprichter van De Born en eerste vrouw in de Raad van State. Zij was de dochter van Gerlacus Ribbius Peletier, sigarenfabrikant, en Adriana Louise Wijbelingh. Liesbeth had een broer en drie zusters. Zij bleef ongehuwd.

Het leven en werk van Liesbeth Ribbius Peletier

Haar leven lang zette Liesbeth Ribbius Peletier zich in voor het verbeteren van de positie van vrouwen. Ze deed dit als sociaal-democraat. Een tamelijk opvallende keuze voor iemand die opgroeide in een zeer welvarend, liberaal gezin. Ze bleef zich altijd ‘Juffrouw’ Ribbius noemen. Na haar rechtenstudie in haar geboortestad Utrecht en haar met een cum laude bekroonde dissertatie over Ledencontracten (de huidige CAO’s) maakte zij een studiereis naar Engeland. In haar studietijd was ze al sociaal geïnteresseerd, maar de confrontatie met de uitzichtloze armoede van de fabrieksarbeiders en hun gezinnen heeft van haar een overtuigd socialiste gemaakt.

Wie: Liesbeth Ribbius Peletier
Alternatieve naam: Anna Elisabeth Ribbius Peletier, Juffrouw Ribbius
Geboortedatum: 29 juli 1891
Geboorteplaats: Utrecht, Nederland
Sterfdatum: 30 september 1989
Plaats van overlijden: Scheveningen, Nederland

Na haar reis werd zij in 1922 docent en adjunct-directeur van de School voor Maatschappelijk Werk. Toenterrijd alleen voor meisjes. Het was de bedoeling dat zij directeur E.C. Knappert zou opvolgen. Maar haar ‘roeping’ lag ergens anders, waar ze meer kon betekenen voor de velen die in armoede verkeerden. Die kans kreeg zij toen er een vacature op het partijbureau van de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP) kwam van bezoldigd secretaresse van het partijbestuur én van de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs, kortweg de Vrouwenbond.

Om de mannen in de partij, die de Vrouwenbond volstrekt overbodig vonden, niet tegen de haren in te strijken moest Ribbius Peletier omzichtig te werk gaan. Dankzij haar inzicht en doorzettingsvermogen wist ze honderden zogenaamde leesclubs op te richten die ten doel hadden de grote groep nauwelijks geschoolde arbeidersvrouwen en -meisjes zelfstandig te leren denken, politiek bewust te maken en gewoon wat plezier te verschaffen. Ze stak ook veel energie in kadervorming. Ze had een goede neus voor het vinden van geschikte vrouwen, vaak studentes, voor kaderwerk in de Vrouwenbond en de clubs. Zo’n vondst was bijvoorbeeld de socioloog Hilda Verwey-Jonker.

De Born

Liesbeth Ribbius’ grootste bijdrage aan de emancipatie van vrouwen uit de Vrouwenbond is ‘De Born’ geweest. Op eigen kosten liet zij in 1932/1933, naar de idealen van Bauhaus, met meubilair van Gispen en lampen van Metz, in de mooie omgeving van Bennekom dit scholings- en vormingscentrum én vakantieoord bouwen. De Born moest zijn “een ontmoetingsplaats waar arbeidersvrouwen door middel van lezingen en discussies uit hun isolement verlost zouden kunnen worden en uit zouden groeien tot bewust denkende mensen”. Voor de vrouwen in de SDAP (en later in de PvdA) is zij van onschatbare waarde geweest.

“Wij leerden fier rechtop te staan” (een citaat uit ‘Der vrouwen weg’ van Henriëtte Roland Holst) staat er dan ook op de sokkel van het beeld dat juffrouw Ribbius aangeboden kreeg toen haar vormingscentrum 25 jaar bestond. Een eerbetoon en dankbetuiging van al die vrouwen die er dankzij haar geleerd en genoten hadden. Tot op zeer hoge leeftijd bleef zij bij het bestuur van De Born betrokken.

Bestuurlijk en politiek werk

Toen De Born ‘op de rails’ stond wijdde zij zich meer aan haar bestuurlijke en politieke werk als (eerste vrouwelijk) lid van Provinciale Staten en lid van de Eerste Kamer, vanaf 1937 voor de SDAP. Ook als soroptimist (vanaf de oprichting lid van club Noord-Holland) kon zij niet werkeloos toezien hoe vrouwenbelangen met voeten getreden werden.

Succesvol hoogtepunt van de vele acties tegen de regeringsplannen, en met name het wetsvoorstel van de minister van Sociale Zaken Romme, vormde een grote protestbijeenkomst op 7 februari 1938 in een overvol Concertgebouw. Juffrouw Ribbius was één van de woordvoerders.

Ze was vanaf het begin voorzittter van de door minister Drees in 1946 ingestelde ‘Commissie van Advies voor de Arbeid van Vrouwen en Meisjes’, die gevraagd en ongevraagd advies aan de regering kon geven. De commissie, bestaande uit vrouwen uit alle levensbeschouwelijke kringen en met heel verschillende beroepen, signaleerde de ene achterstand na de andere. De grondslag voor de leuze ‘Gelijk loon voor gelijke arbeid’ is daar gelegd. Ze wist waar ze het over had toen zij in 1956 in de Ridderzaal de openingstoespraak hield van het 6e congres van de Europese Federatie dat te Den Haag en Scheveningen plaatsvond. ‘Facing our Challenge’ was het thema van het congres.

Werken geeft vorm aan je leven

“Werken geeft vorm aan je leven”, zei ze bij haar benoeming in 1958 in de Raad van State. Ze was toen 67 jaar en de eerste vrouw in dit college. Speciaal voor deze functie verhuisde zij uit Amsterdam naar een flat in Scheveningen. Voor het eerst van haar leven woonde ze nu zelfstandig, leerde zij ‘haar eigen potje’ koken. Sinds haar studententijd had zij altijd op kamers of in pensions gewoond. De verhuizing betekende ook verandering van soroptimistclub. Zij ging van de Amsterdamse naar de Haagse Soroptimistclub. Ze bleef staatsraad tot de daarvoor vastgestelde leeftijd van 75 jaar.

Het bevorderen van humanisme en vrouwenemancipatie in theorie en praktijk werd na haar dood voortgezet door haar legaat aan de huidige Universiteit voor Humanistiek.

Een overzicht van haar functies:

(Bestuurs)lid van de Utrechtse Vrouwelijke Studenten Vereniging (UVSV)
Tot 1922: werkzaam bij het Centraal Bureau voor Sociale Adviezen
Daarna adjunct-directeur van de School voor Maatschappelijk Werk in Amsterdam
Vanaf 1925 secretaresse van de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij èn van de Bond van Sociaal-Democratische Vrouwenclubs
1932/33: liet op eigen kosten De Born bouwen, een vakantie- en conferentieoord voor arbeidersvrouwen en ze gaf er zelf vele cursussen voor leesclubleidsters en spreeksters
1931-1958: zitting in de Provinciale Staten van Noord-Holland
1932-1947: bestuurslid van het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (het huidige Atria)
1937-1947: lid van de Eerste Kamer
Voorzitter van de Vrouwenbond van de Partij van de Arbeid
1946-1958: lid van de Gedeputeerde Staten van Noord-Holland
1946-1956: voorzitter van de door het ministerie van Sociale Zaken ingestelde Commissie van Advies voor de Arbeid van Vrouwen en Meisjes
1953: lid van de Commissie van de Verenigde Naties (VN) voor de rechtstoestand van de vrouw
1958-1966: de eerste vrouw in de Raad van State