Trouw, 13 januari 2016

Laten we het vluchtelingendebat en het debat over seksueel geweld uit elkaar halen, betogen Renée Römkens, directeur van Atria, en Antia Wiersma, manager Onderzoek en Advies van Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis.

De massale beroving en aanranding van vrouwen in Duitse steden houden de gemoederen terecht bezig. Dat zoveel vrouwen seksueel grensoverschrijdend en vernederend gedrag moesten dulden, deels onder het oog van de politie, is om meerdere redenen onacceptabel. Het is zorgelijk dat bijna twee weken later nog steeds niet duidelijk is wát zich precies heeft afgespeeld, en hoe de politie heeft opgetreden, of niet. Opsporing en vervolging van plegers van dit strafbaar gedrag, en onderzoek naar het passieve optreden van de politie, zijn essentiële stappen. Alleen op basis daarvan kunnen we onderbouwde conclusies trekken en besluiten nemen over passende maatregelen om herhaling te voorkomen.

Opvallend is echter dat de meerderheid van politici en journalisten over elkaar heen buitelt in het trekken van conclusies. Wisselende beschuldigingen passeren de revue waarvan de feitelijke grondslag onduidelijk is. De conclusies vertonen een opvallend patroon: het seksuele geweld wordt getransformeerd tot een specifiek probleem van mannelijke moslimmigranten. Zonder iets af te doen aan de ernst van het gebeurde, is een kanttekening bij deze retorische transformatie op zijn plaats.

We mogen onze ogen er niet voor sluiten dat migranten waarschijnlijk de meerderheid van de plegers vormden. Dat is zorgelijk en vereist maatregelen. Maar laten we ons daarop niet blind staren. Ook al is deze vorm niet eerder op deze schaal vertoond, het biedt onvoldoende grondslag voor de conclusie dat het een specifiek asiel- of migrantenprobleem is van islamitische signatuur.

Geweld historisch probleem

Seksueel geweld tegen vrouwen is historisch gezien en wereldwijd een maatschappelijk probleem, ongeacht cultuur en religie. Om een indicatie van dit maatschappelijke probleem in Nederland te geven: 1 op de 3 vrouwen in Nederland heeft hier ooit mee te maken gehad. Hooguit verschilt vorm en locatie. Het in de publieke ruimte collectief molesteren en aanranden van vrouwen neemt toe, ook onder autochtone Europeanen. Onlangs nog zijn in Alkmaar tijdens het Oktoberfest twaalf serveersters collectief aangerand. In Spanje zijn groepsaanrandingen van vrouwen deel van het jaarlijkse San Fermin festival. Groepsverkrachtingen worden de laatste decennia vaker gerapporteerd in Nederland.

Wat de locatie betreft: verreweg het meeste geweld tegen vrouwen wordt binnenhuis gepleegd. Vrouwen hebben van de (ex-)partner en eigen familieleden meer te vrezen dan van de spreekwoordelijke vreemde in de bosjes. In onderzoek uit 2014 van het Fundamental Rights Agency van de EU rapporteert een op de negen Nederlandse vrouwen seksueel geweld door een partner of ex-partner. Landen zoals Denemarken, Duitsland en Zweden laten vergelijkbare percentages zien. De cijfers over seksueel geweld van ‘onze’ mannen en jongens roepen nog steeds ongeloof op. Te dichtbij? Te veel ongemak?

Europa zit met de handen in het haar. Het weet geen passend antwoord te vinden op de vluchtelingencrisis. Opeens is een oplossing én een stok gevonden: grenzen dicht, want ‘ze’ vallen ‘onze’ vrouwen aan.

Breder politiek doel

Grootschalig seksueel geweld tegen vrouwen leidt kennelijk wel tot publieke verontwaardiging als het een breder politiek doel dient, en kan worden ingezet om religieus-etnische groeperingen in diskrediet te brengen. In dit debat gaan selectieve verontwaardiging en selectieve perceptie hand in hand. Waar seksueel geweld vaak op ongeloof stuit (zie reacties op #zeghet) is het nu plots hét argument om de migratiestroom in te dammen.

Laten we het vluchtelingendebat en het debat over seksueel geweld uit elkaar halen. Beiden zijn een ernstig probleem. Ook vrouwelijke burgers hebben recht op bescherming tegen geweld, in de privésfeer en in de publieke ruimte. Tegen geweld van wie dan ook.