Te veel handen op één buik
Over bevolkingspolitiek, Jan Latten en vrouwenlevens
“Heeft Nederland een babybonus nodig?” Begin mei kopte Nieuwsuur met deze vraag een stuk over Neerlands krimpend geboorteaantal. Hoogleraar sociale demografie Jan Latten pleitte daarin voor een stimulans om stellen met een kinderwens over de streep te trekken. “De overheid kan ouders met onzekere banen financieel tegemoetkomen, iets doen aan hoge woonlasten en de kinderopvang gratis maken.” Het klinkt bijna sympathiek. Sterker nog, het lijken maatregelen die economische onafhankelijkheid van vrouwen stimuleren. Maar dat zijn ze niet.
Nu ben ik geen hoogleraar sociale demografie, maar gezien het feit dat ik wél een baarmoeder heb, wil ik me graag even tegen de discussie aan bemoeien. Want aan vrouwen werd niks gevraagd.
Soms zijn taboes terecht taboes
Jan Latten was tot begin 2018 demograaf bij het CBS. Inmiddels noemt hij zich vrijdenker en wordt nog altijd graag gevraagd om demografische cijfers te duiden voor het grote publiek. Want wat betekent groei eigenlijk voor de toekomst en wat zijn de gevolgen van vergrijzing? Het CBS levert alleen de cijfers, het is aan de media om ze te duiden. Latten houdt van hypothesevorming, zegt hij zelf. Nadenken over wat de cijfers kunnen betekenen. “Want anders kun je het net zo goed niet uitrekenen.” Hij geeft toe daarbij graag het randje op te zoeken. Lattens eigen ideeën over Nederland wasemen door in zijn analyses.
Bevolkingspolitiek is Lattens stokpaardje. Het zou niet langer een taboe moeten zijn, pleit de hoogleraar op Villamedia.nl. Ik vraag me af waarom niet. Heel soms bewijzen dingen dat ze voortaan beter een taboe kunnen zijn, waar ze dat eerder niet waren. Zo rookten we vroeger op kinderverjaardagen, maar weten we nu dat we dat toch echt beter niet kunnen doen. En is het al een tijdje niet zo heel erg bon ton meer om mensen van kleur tot slaaf te maken. Dingen waarvan je mag hopen dat ze nooit meer uit de taboesfeer komen.
Een baarmoeder voor het volk
In september 2018 maakte Latten zich in De Volkskrant zorgen om de snelle bevolkingsgroei in Nederland. Hij vreest voor segregatie, zowel tussen Nederlanders en migranten als tussen Nederlanders onderling. Hij maakt daarin een onderscheid tussen de meer succesvolle Nederlanders en de Nederlanders die het minder goed voor elkaar hebben. Toch pleit hij in mei 2019 voor overheidsondersteuning aan stellen met een kinderwens. En dit is waar bevolkingspolitiek zo eng wordt.
Overheidsaanmoedigingen om (meer) baby’s te krijgen lijken dan ook vooral een poging het Nederlandse volk in stand te houden.
De Nederlandse bevolking groeit. Maar niet door geboorte. Er worden minder autochtone baby’s geboren dan dat er autochtone Nederlanders sterven. De autochtone bevolking krimpt dus, terwijl migranten zorgen voor de groei. Overheidsaanmoedigingen om (meer) baby’s te krijgen lijken dan ook vooral een poging het Nederlandse volk in stand te houden. Een maatregel tegen de homeopathische verdunning van Baudet en vóór de witte autochtone arbeider die straks het gat op de arbeidsmarkt kan vullen. Want blijkbaar hebben we later liever een van onze ‘eigen’ verpleegkundigen aan ons bed dan een migrant.
Of vrouwen even hun baarmoeders willen lenen.
Mannenhanden op vrouwenbuiken
Politieke en religieuze opvattingen over moederschap, over voortplanting, over vrouwen en hun doel hier op aarde lijken de laatste jaren weer terrein te winnen. Zo beëindigde president Trump de financiering van hulp aan zwangere vrouwen bij abortus in ontwikkelingslanden, koppelde VVD-kamerlid van Haga ontwikkelingshulp aan geboortebeperking, belagen anti-abortusbetogers weer regelmatig vrouwen bij klinieken, ook in Nederland, wilde de SGP de abortuswet wijzigen zodat vrouwen verplicht door hun huisarts op alternatieven worden gewezen en wilde de VBOK voorkomen dat de abortuspil bij de huisarts beschikbaar zou zijn. “Want vrouwen verdienen beter”, was het argument. In Alabama werd onlangs de strengste Amerikaanse abortuswet in 50 jaar aangenomen. Abortus wordt in bijna alle gevallen verboden. Een vrouw die zwanger raakt door een verkrachting zal bij de keuze voor abortus strenger worden gestraft dan de dader. Ook andere staten namen de afgelopen maanden strengere abortuswetten aan en dwingen daarmee een herziening van de grondwet af.
Under his eye.*
Ik voel meer dan ooit hoe machtige mannen hun handen op mijn buik proberen te leggen. Hoe ze hun weg proberen terug te klauwen in de voortplantingsorganen van vrouwen over de hele wereld. Hoe het ze lukt om eerder snel dan langzaam weer baas te worden in buiken die niet van hen zijn.
Eigen volk eerst
Een groeiende bevolking, die divers is, stelt een land voor nieuwe uitdagingen. Ik kan me, zoals Latten stelt best voorstellen dat er een risico bestaat op segregatie. Daar moet je iets mee, als overheid en als samenleving. Latten: “Migratie lost misschien een deel van het probleem op de arbeidsmarkt op, maar zorgt ook voor nieuwe problemen, zoals het toch al nijpende woningtekort.” Prima, kan ik volgen. Maar direct daarna zegt hij: “Er moet ook aandacht zijn voor de inwoners die er al zijn, er zijn niet voor niets landsgrenzen.” Mensen buiten willen houden en ondertussen oproepen toch vooral eigen mensen te maken is gevaarlijk. Je kunt er een eloquent en wetenschappelijk sausje overheen gooien, maar met “eigen volk eerst” kom je ongeveer op hetzelfde uit. Bovendien betekent dat mondiaal gezien alleen maar meer mensen die de aarde en het klimaat onder druk zetten, maar kijkt Latten alleen naar de nabije toekomst van Nederland en de Nederlander.
Ik voel meer dan ooit hoe machtige mannen hun handen op mijn buik proberen te leggen.
Vrouwen en hun biologische waarde
Nederland is kampioen deeltijdwerken voor vrouwen. Daar zijn verschillende redenen voor aan te voeren, maar laat ik voorop stellen dat ik blij ben dat we die keuze hebben. Ik denk echter ook dat onze kinderopvang te duur is, waardoor stellen met jonge kinderen al snel geneigd zijn te kiezen voor een anderhalf verdienersmodel. In de praktijk zijn het meestal vrouwen die minder gaan werken, omdat hun man nou eenmaal meer verdient (…). Nederlandse vrouwen zijn daardoor vaak economisch afhankelijk van hun partner. Kinderopvang goedkoper maken, zoals Latten voorstelt, zou een positief effect kunnen hebben op de economische onafhankelijkheid van vrouwen. Meer vrouwen zouden behalve moeder zijn óók hogerop kunnen komen. Maar in plaats van ze te stimuleren dát te doen (wat me op macroniveau toch ook een leuke boost voor de Nederlandse economie lijkt), reduceert hij ze tot hun biologische waarde: kinderen baren. Voor volk en vaderland.
“We willen Hongaarse kinderen”
Een aantal Europese landen kent al een “babybonus”, al ontkent Jan Latten dat zijn voorstel op hetzelfde principe neerkomt. Koploper is Hongarije die vrouwen 30.000 euro leent om aan kinderen te beginnen, die ze niet hoeft terug te betalen als ze er drie of meer op de wereld zet. Premier Orbán is er heel duidelijk over: “We leven in tijden waarin steeds minder kinderen worden geboren in Europa. In het Westen willen ze dat probleem oplossen met migratie. Ze zeggen dat immigranten de gaten kunnen opvullen. Maar wij Hongaren denken daar anders over. We hebben geen aantallen nodig, we willen Hongaarse kinderen.”
Nynke de Jong maakt in haar column in het AD dan ook een griezelig terechte vergelijking: “In nazi-Duitsland kreeg een moeder die ten minste vier kinderen grootbracht een Mutterehrenkreuz, een medaille, uitgereikt op Moederdag.” De vergelijking werd haar op sociale media niet in dank afgenomen. En ook Meredith Greer kreeg een hoop te verduren na haar column voor HP De Tijd, waarin ze meldde geen Arische broedkip te willen zijn.
Handen af van vrouwenlevens
Ik maak me zorgen om het politieke klimaat waarin er weer gewoon over vrouwenlijven kan worden beslist. We waren hier al voorbij! (In ieder geval in veel Westerse landen, al is over de hele wereld winst te behalen.) Ik maak me zorgen om het draagvlak dat er voor is. Ik maak me zorgen om de bagger die vrouwen over zich heen krijgen als ze zich ertegen verzetten. En ik maak me zorgen om wat ons nog te wachten staat. Met zoveel handen op één buik is er straks amper nog ruimte voor die van vrouwen zelf.
Blijf met je handen van vrouwenlijven en vrouwenlevens af. Ze zijn niet van jou, niet van het volk, alleen van henzelf.
Als migratie zorgt voor bevolkingsgroei, anticipeer dan op de eventuele problemen die eruit voortkomen, zoals segregatie. Als we straks tekorten hebben in de zorg, investeer daar dan in. Als er sprake is van een woningtekort, stapel stenen. Maar blijf met je handen van vrouwenlijven en van vrouwenlevens af. Ze zijn niet van jou, niet van het volk, alleen van henzelf. Het is in- en intreurig dat dit in 2019 gezegd moet worden.
*Citaat uit de dystopische roman en televisieserie The Handmaid’s Tale van Margaret Atwood. Het citaat wordt op social media veel aangehaald als kritische reactie op onder meer bevolkingspolitiek en abortuswetgeving, evenals “Blessed be the fruit.”
Yanaika Zomer
Yanaika Zomer is journalist en eigenaar van Tekstbureau de Schrijfmachine. Ze schrijft onder meer voor het Noordhollands Dagblad en OPZIJ en was jarenlang redactielid van feministisch tijdschrift LOVER. Op haar website onderhoudt ze een blog met opiniestukken, gedeelde smart, korte verhalen en gedichten. Yanaika is een van Atria’s gastbloggers in 2019.
