Tussen 12 en 17 mei vormde Amsterdam het podium voor een bruisend aanbod aan lezingen, optredens en kunstprojecten tijdens het programma Moving Together: Activism, Art and Education. Aanleiding was het bezoek van gerenommeerd afro-feministisch academicus en activiste Angela Davis aan Nederland.

In de avond van 13 mei waren alle ogen gericht op het Tropenmuseum. Het was duidelijk dat een aanzienlijk deel van het publiek speciaal voor Angela Davis in de lange, regenachtige rij voor het Tropenmuseum had gestaan. Toen Davis, als laatste van alle sprekers, het podium kreeg, deed een staande ovatie het museum op zijn grondvesten schudden – nog vóór Davis een woord had gesproken. Davis, bekend als Afro-Amerikaans activiste uit de jaren 60, sprak deze avond als vertegenwoordiger van een oudere generatie. In haar jonge jaren verlegde ze grenzen als Black Panther en linkse academicus met haar baanbrekende theorieën over intersectioneel feminisme, emancipatie en het prison-industrial complex. Nu deed ze, als 74-jarige denker, een beroep op dialoog en ‘radical solidarity’ tussen haar generatie en de nieuwe lichting activisten. Het delen van inzichten, het omgaan met alom aanwezige institutionele onderdrukking en de urgentie van de Palestijnse vrijheidsstrijd vormden de kernpunten van haar speech.

De erfenis van Angela Davis

Naast Davis’ invloedrijke concept van intersectionalisme, met als uitgangspunt het individu als kruispunt van verschillende identiteiten, speelde ook het prison-industrial complex een hoofdrol tijdens deze avond. Davis ziet de gevangenis als microsysteem dat enerzijds geldt als een weerspiegeling van de samenleving – machtsverhoudingen en scheidslijnen tussen groepen gedetineerden worden binnen de muren opgetrokken als een karikatuur van de buitenwereld. Anderzijds werkt de maakbare, op institutioneel niveau opgelegde ordening vervolgens ook door naar buiten toe – zo vormt de gevangenis een blueprint voor de gehele samenleving. Daarbij komt het winstoogmerk van de geprivatiseerde gevangenissen in de VS; het prison-industrial complex is zo een essentiële schakel in het systeem van kapitalistische Amerikaanse machtsverhoudingen. Academicus en activiste Gina Dent benadrukte het belang van de gevangenis als graadmeter voor een samenleving. Schrijver en feministisch opiniemaker Flavia Dzodan paste het prison-industrial complex in een prikkelende minilezing toe op moderne Europese asielzoekerscentra.

De geest van Davis klonk ook door in de woorden van de andere sprekers. Islamitisch-feministische rechtsgeleerde Nawal Mustafa betrok intersectionalisme op haar eigen identiteit en belichtte de problematiek van de vele Nederlanders die zich in de ruimtes begeven tussen wat worden gezien als onverenigbare identiteiten. Kunstenaar Joy Mariama Smith ging in een collage van beeld en spoken word in op de repetiviteit van systematische discriminatie. Jurist, activist en feminist Olave Basabose spuwde met vuur in een gepassioneerd en poëtisch betoog over identiteitscrisis, deconstructie en vernietiging.

“You need feminists everywhere”

Intergenerationele en interculturele samenwerking vormde ook de leidraad tijdens het op 14 mei gehouden evenement Black feminism, activism and racism. In het licht van Davis’ bezoek aan Nederland ging Stichting ZAMI in de bibliotheek van Atria met 3 sprekers en het publiek het gesprek aan over activisme en de erfenis van Angela Davis. Astrid Elburg (organisatie adviseur en lid Raad van Advies Atria) hamerde op samenwerking tussen activisten binnen en buiten instituties om zo een emancipatie op brede schaal te bewerkstelligen. Hiermee sloot zij aan bij Davis’ oproep om een nauwe samenwerking tussen diverse groepen activisten op te bouwen. Activist Maayke Botman uitte haar steun voor dit streven. Naast activisme buiten de muren van instituties en institutionele emancipatie van binnenuit zag zij ook een belangrijke rol weggelegd voor onderwijs. Of kortom, “…you need feminists everywhere.”

“Society must have durable ways to address the dynamics of activism”

sprak cultuurhistoricus en activist Nancy Jouwe. Volgens haar moet het momentum dat activisten kunnen creeëren een duurzame invulling krijgen.

Yellow Brick Road

Dat Angela Davis na vijftig jaar nog steeds radicaal en actueel is, blijkt uit de problematiek die aan bod kwam bij de debatten op 13 en 14 mei. Hoewel Davis’ theoriëen inmiddels niet meer weg te denken zijn uit de academische wereld, zijn de struikelblokken van jonge generaties activisten niet aan te pakken zonder een besef van de ervaringen van de vorige generaties. Intergenerationele dialoog en solidariteit kunnen, zo stelde Olave Basabose, een yellow brick road plaveien die naar een horizon van emancipatie toe bouwt. Dat die intergenerationele dialoog daadwerkelijk productief kan zijn, is wel gebleken uit de avonden van 13 en 14 mei.

Thomas van Gaalen, stagiair communicatie bij Atria en honoursstudent geschiedenis aan de Universiteit Utrecht