Beeld: Portret van Mina Kruseman. Fotograaf onbekend, jaartal onbekend (Collectie IAV-Atria)
Atria wil graag de goede bronvermelding geven. Ken je de maker van deze foto, dan horen wij dat graag: beeld@atria.nl

Mina Kruseman was feministe, zangeres, schrijfster, actrice, en pacifiste. Ze baarde opzien als bewust ongehuwd moeder en pleitte voor het recht van vrouwen op eervolle broodwinning.

Wie: Mina Kruseman
Geboortedatum: 25 september 1839
Geboorteplaats: Velp, Nederland
Sterfdatum: 2 augustus 1922
Plaats van overlijden: Boulogne sur Seine, Frankrijk
Alternatieve naam: Wilhelmina Jacoba Pauline Rudolphine Krüseman, Stella Oristorio di Frama, Karcilla Réna, Moderne Judith

Het leven van Mina Kruseman

Mina Krüseman was de dochter van Hendrik Georg Krüseman en Jenny Dorothee Hermine Cornelia Cantzlaar. Hendrik was majoor, later generaal-majoor.  In 1881 ging zij samenwonen met de fotograaf F.J. Hoffman, met wie zij twee dochters kreeg.

Krüseman groeide op in Indië. Ze koos het enige eerbare beroep dat voor vrouwen openstond in die tijd: kunstenares, en ze studeerde zang en piano aan het conservatorium. Omdat zij in Nederland geen werk kreeg, probeerde ze het in 1871 in Amerika als operazangeres. Onder de artiestennamen ‘Stella Oristorio di Frama‘ en ‘Karcilla Rena’. Door tegenwerking van managers en critici lukte het haar ook daar niet.

Ze keerde uit Amerika terug naar Nederland en publiceerde in 1873 haar roman ‘Een huwelijk in Indië’. Deze roman is een protest tegen de leegheid van de meeste vrouwenlevens en de ‘onzedelijkheid van een huwelijk uit conventie’. Ook in andere lezingen en geschriften keerde zij zich tegen het conventionele huwelijk, dat zij gelijk stelde met prostitutie. Ze pleitte ook voor een degelijke opleiding voor meisjes.

Lezingentournee

In 1873 maakte Krüseman met Betsy Perk een lezingentournee in Nederland. Het onderwerp was haar controversiële ideeën over liefde, huwelijk en meisjesopvoeding. De lezingen maakten de weg naar het toneel vrij. Zij schreef het toneelstuk ‘De echtscheiding’ en wist een toneelgezelschap te interesseren. Zijzelf speelde de hoofdrol. In haar lezingen en toneelstukken lokte ze conflicten uit met pers en publiek. Maar ook haar samenwerking met geestverwanten (Perk, Multatuli) leidde vaak tot ruzies.

Mina verliet Nederland in 1877. In Batavia en Soerabaja hield ze lezingen, zonder veel succes. Ze ging zich bezighouden met onderwijs aan Indonesische en Chinese meisjes, met als doel hen op te voeden tot zelfbewuste vrouwen. Deze opvoedingsactiviteiten brachten haar in conflict met de religieuzen, die een groot deel van het meisjesonderwijs verzorgden. Door haar activiteiten werd de emancipatie van vrouwen in Indië een actueel onderwerp.

Zij gaf in Indië ook les in pianospel, zang en toneel. Ondanks felle kritiek op de voorstellingen bleef zij toneelspelen. Ze bekritiseerde niet alleen de sekseverhoudingen, maar ook de koloniale verhoudingen en kwam op voor de Indo-Europese bevolkingsgroep.

Krüseman koos voor een ongehuwd en onafhankelijk bestaan. In 1881 ging zij samenwonen met de veel jongere fotograaf F.J. Hoffman. Dat leidde tot een schandaal en het leven werd haar zo goed als onmogelijk gemaakt. Samen met Hoffman verliet ze Indië in 1883. Ze woonden korte tijd in Rome. Daar werden hun twee dochters geboren, die allebei heel jong overleden. Ze gingen daarna wonen in Boulogne-sur-Seine bij Parijs. Hoffman werkte als fotograaf en gaf vioolles. Kruseman gaf zangles.

Onder invloed van de Eerste Wereldoorlog stapte zij uiteindelijk af van haar afkeer van organisaties en probeerde zij een pacifistische vrouwenbeweging tot stand te brengen.

Website: Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland (BWSA) – biografie Kruseman
Biografie van Kruseman, Wilhelmina Jacoba Pauline Rudolphine
Het Damescompartiment Online – biografie Mina Kruseman

Publicaties van Mina Kruseman

– Een reis kan alles veranderen : historische reisverhalen van Nederlandse vrouwen / Esther Bakker. (2006) Bevat verhalen van o.a. Mina Kruseman.
– Alles bevalt mij behalve rust : brieven / Mina Krüseman, Margot de Waal. (1986)
– Appel à toutes les femmes du monde entier. (1914)
– Deux lettres à Urbain Cohier dont la première au sujet de son article “Les Femmes” dans l’Aurore du 27 mars. (1899)
– Mijn leven / Mina Krüseman. (1877)
– Meester kritiek : geen roman of novelle maaar een satire : uitsluitend voor Amsterdam geschreven en zonder zijne voorkennis opgedragen aan haren vijand Ds. H. de Veen / Stella Oristorio di Frama. (1874) (Pseudoniem van Mina Krüseman.)
– Een huwelijk in Indië / Mina Krüseman. (1873)
– De moderne Judith : allerhandebundeltje / Mina Krüseman. (1873)
Literatuur over:
– Een feministe in de tropen : de Indische jaren van Mina Kruseman / Olf Praamstra. (2003)
Onderzoek naar het leven van Kruseman in Nederlands Indië, waar zij niet alleen een omstreden leven leidde, maar een voorbeeld was voor andere Indische vrouwen en invloed uitoefende op de vrouwenbeweging in dat land.
– Excentrieke Parijse dames : de correspondentie tussen Mina Kruseman en Céline Renooz / Inge de Wilde. In: Hollands maandblad. (2000)
– Aufbruch und Abenteuer : Frauen-Reisen um die Welt ab 1785. (1995) Contains bibliographical information on – a.o. – Mina Krüseman (1839-1922).
– Das Ewig Weibliche zieht uns hinan : Mina Krüseman in de kritiek / Marieke Hellevoort. In: Feminisme en verbeelding. (1994) Auteur gaat na waarom kunstenares, schrijfster en feministe Mina Krüseman zoveel negatieve kritiek heeft gekregen.
– Vijf feministen in Nederlands-Indië: Een aanzet tot verder onderzoek naar de banden tussen het Nederlandse feminisme en de vrouwenbeweging in Nederlands-Indië (1870-1913). (1993) Scriptie Nieuwste Geschiedenis na 1870, Katholieke Universiteit Nijmegen. Onderzocht worden de invloed en contacten van vijf Nederlandse feministen die in de periode 1870-1913 in Indië verbleven: Aletta Jacobs, Charlotte Jacobs, Nellie van Kol, Marie Kooij-van Zeggelen en Mina Krüseman.
– Reizende schrijfsters / Anne Kuiper, Anita Baayens, [et al.] In: Bzzlletin. (1993)
– Vrouwen rond de eeuwwisseling / Aukje Holtrop (red.). (1979) Eerder verschenen in: Vrij Nederland.
– Mina Kruseman 1839 – 1922 : portret van een militante feministe en pacifiste / Margot de Waal (samenst.). (1978)
– Mina Kruseman, een vrouw zoals er weinig mannen zijn : skriptie / Margot de Waal. (1974)
– Baanbreeksters. (1960)
– Sprekende portretten / W.A. van Itallie-van Embden. (1924)
– Nederlandsche Bellettrie 1857-1876. Kritieken dl. 3 / Cd. Busken Huet. (1876)
Archieven:
– IISG
– Nederlands Theater Instituut
– Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum