Beeld: Foto van gedeelte van olieverfschilderij van Wilhelmina Drucker van Truus Claes, foto gemaakt vermoedelijk door S. Elzinga (van Wilhelmina Drucker Fonds?). Atria bezit het schilderij in het archief, geschonken in 2021 door de NVVH. Collectie IAV-Atria

Eén van de eerste Nederlandse feministen, oprichter van de Vrije Vrouwen Vereeniging die het begin werd van de georganiseerde vrouwenbewegingen in Nederland. Drucker werd geboren onder de naam Wilhelmina Elisabeth Lensing, als de ‘onwettige’ dochter van naaister Constantia Christina Lensing en rentenierende bankier Louis Drucker. Later ging ze zich Drucker noemen.

Wie: Wilhelmina Drucker
Geboortedatum: 30 september 1847
Geboorteplaats: Amsterdam, Nederland
Sterfdatum: 5 december 1925
Plaats van overlijden: Amsterdam, Nederland
Alternatieve naam: Wilhelmina Elisabeth Drucker, Wilhelmina Elisabeth Lensing, IJzeren Mina

Het leven van Wilhelmina Drucker

Drucker was actief in de Sociaal-Democratische Bond (SDB), de staatkundige vereniging De Unie, de Nederlandsche Bond voor Algemeen Kies- en Stemrecht en de vrijdenkersvereniging De Dageraad. Ze merkte dat de belangen van vrouwen in de socialistische beweging onvoldoende werden behartigd. Daarom richtte ze in 1889 samen met anderen de Vrije Vrouwen Vereeniging op (VVV).

Doel van de VVV was de juridische, economische en politieke gelijkstelling van vrouwen. De georganiseerde vrouwenbeweging in Nederland kwam hierdoor in 1889 op gang. De Vrije Vrouwen Vereeniging was de eerste vrouwenorganisatie met een socialistische achtergrond. De vereniging was alleen toegankelijk voor vrouwen en politiek ongebondenen.

Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht

In 1894 werd op initiatief van de Vrije Vrouwenvereeniging de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) opgericht. Ook hierin speelde Drucker een actieve rol. Toen de VVK in 1916 openlijk de kiesrechtpolitiek van de liberale regeringscoalitie steunde en daarmee de strijd voor vrouwenkiesrecht uit handen gaf, stapte Drucker uit de VVK en richtte met enkele geestverwanten De Neutrale op.

In 1898 sprak Drucker tijdens de vele congressen ter gelegenheid van de tentoonstelling van vrouwenarbeid in Den Haag. Ze debatteerde onder andere met socialistenleider P.J. Troelstra en pleitte voor een gelijkwaardige positie van vrouwen ten opzichte van mannen. In 1920 werd ze lid van het Comité tegen Gezinsloon. Vanaf 1923 nam ze deel aan diverse actiecomités tegen het ontslag van gehuwde vrouwelijke ambtenaren.

Ze richtte het blad Evolutie op en schreef hierin vele artikelen. Die gingen over de belangen van vrouwen op het gebied van vrouwenarbeid, huishouden, huwelijk en seksualiteit, binnen- en buitenlandse politiek, kiesrecht en onderwijs. Ze schreef onder andere openhartig en kritisch over godsdienst en zedelijkheid, wat toen als heel shockerend ervaren werd. Evolutie was een belangrijke spreekbuis voor de belangen van de Nederlandse vrouwenbeweging.

Ondergeschiktheid

Drucker stelde vele misstanden aan de kaak. Met name de veroordeling van vrouwen tot huwelijk en moederschap, de ondergeschiktheid van gehuwde vrouwen aan hun echtgenoot, de dubbele seksuele moraal en de rechteloze positie van onwettige kinderen. Deze misstanden beschouwde zij als het gevolg van de economische afhankelijkheid van vrouwen, de opvattingen over de vrouwelijke seksualiteit, en de ongelijkheden in het huwelijks- en afstammingsrecht.

Ze pleitte dan ook tegen de maritale macht, tegen het verbod op het onderzoek naar het vaderschap, tegen het onderscheid tussen wettige en onwettige kinderen, en voor het vrije huwelijk als een verbintenis tussen gelijken. Economische zelfstandigheid van vrouwen en de vrije beschikbaarheid van voorbehoedmiddelen vond zij eerste vereisten voor een vrij huwelijk. Vrouwen moesten onbelemmerd toegang hebben tot de arbeidsmarkt en daar onder dezelfde voorwaarden kunnen werken als mannen.

De feministische beweging Dolle Mina, die in 1969 ontstond, werd naar Wilhelmina Drucker vernoemd.

Bronnen:

• Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland
• Biografisch Woordenboek van Nederland

Publicaties van Drucker:

• Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging: jaarboek = Yearbook International Archives for the Women’s Movement
• Rapport van de Enquête-commissie, ingesteld door het Comité van Actie tegen het ontslag der gehuwde ambtenaressen, 1928
• De verbetering van het recht der vrouw. Par. 1. De Vrije Vrouwenvereeniging, 1918
• Overdruk uit: De vrouw, de vrouwenbeweging en het vrouwensvraagstuk. Encyclopaedisch Handboek deel II, p. 136 – 149
• Waarde voorstander(ster), M.W.H. Rutgers-Hoitsema, Martina G. Kramers, W. Drucker, M.J. de Soete, 1916
• Geen blinde volgelingen: opgedragen aan de leden der Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, J.S.R. Baerveld-Haver, Wilhelmina Drucker, Nine Minnema, Jacoba F.D. Mossel, M.S. Wiener, 1916
• Waarom kiezen de vrouwen niet mee?, 1915
• Moederschap: sexueele ethiek, M. Cohen Tervaert-Israëls, J. Rutgers, G. Kaptein-Muysken, W. Drucker, Ch. Carno-Barlen, Est.H. Hartsholt-Zeehandelaar, Titia van der Tuuk, Martina G. Kramers, C.C.A. de Bruine-van Dorp, Lod. van Mierop, S. van Houten, J.C. de Bruïne, 1913
• Autour du travail de la femme, 1911
• Vrouwenarbeid in het verleden en in het heden: rede gehouden op de Algemeene Vergadering van den Nationalen Vrouwenraad in Nederland op 26 april 1906 te Groningen
• Over vrijen en trouwen, waar velen van houwen, 1905

Literatuur over haar:

• Bij de dood van een feministe: necrologieën over Wilhelmina Drucker, In: Biografie bulletin, 2004, nr. 1, p. 40 – 46
• Missie aan de marge of aan het front?, Myriam Everard, in: Et.vt, 2003, nr. 2, p. 117 – 118
• De Hollandse binnenkamer II, in: Biografie bulletin, 2000, nr. 3, p. 200 – 216
• Geen woorden, maar daden: de radikalinski’s van de vrouwenbeweging, in: Savante, 1998, nr. 23, p. 15 – 16
• Drie sprookjes van Wilhelmina Drucker: een bijdrage aan de cultuurgeschiedenis van het fin de siècle, in: Feminisme en verbeelding, 1994, p. 11 – 29
• Portret van een radicale baanbreekster: Wilhelmina Druckers strijd voor de vrouw als vrije mens, in: Furore, 1992, mrt, p. 18 – 22
• Mevrouw, ik groet U: necrologieën van vrouwen, 1987
• De eerste feministische golf: zesde jaarboek voor vrouwengeschiedenis, 1985
• Wilhelmina Drucker: de eerste vrije vrouw, Stichting Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging, 1968
• Mevrouw W. Drucker. 30 september 1847 – 5 december 1925, in: Leven en werken. Maandblad voor meisjes en vrouwen, 1926, nr. 3.
• George David: Wilhelmina Drucker en de schandaalroman George David, 1885
• Karakterschets Mevrouw W. Drucker

Archieven: Archief van Wilhelmina Drucker (Atria)