Beeld: Olieverfschilderij van Wilhelmina Drucker door Truus Claes, ca. 1913. Fotograaf: Sake Elzinga. Collectie IAV-Atria.

Eén van de eerste Nederlandse feministes, oprichtster van de Vrije Vrouwen Vereeniging die het begin werd van de georganiseerde vrouwenbeweging in Nederland. Ze werd geboren onder de naam Wilhelmina Elisabeth Lensing, als de ‘onwettige’ dochter van naaister Constantia Christina Lensing en rentenierende bankier Louis Drucker. Later ging ze zich Drucker noemen.

Wie: Wilhelmina Drucker
Geboortedatum: 30 september 1847
Geboorteplaats: Amsterdam, Nederland
Sterfdatum: 5 december 1925
Plaats van overlijden: Amsterdam, Nederland
Alternatieve naam: Wilhelmina Elisabeth Drucker, Wilhelmina Elisabeth Lensing, IJzeren Mina

Het leven van Wilhelmina Drucker

Drucker werd actief in de Sociaal-Democratische Bond (SDB), de staatkundige vereniging De Unie, de Nederlandsche Bond voor Algemeen Kies- en Stemrecht en de vrijdenkersvereniging De Dageraad. Ze merkte dat de belangen van vrouwen in de socialistische beweging onvoldoende werden behartigd. Daarom richtte ze in 1889 samen met anderen de Vrije Vrouwen Vereeniging op (VVV).

Doel van de VVV was de juridische, economische en politieke gelijkstelling van vrouwen. De georganiseerde vrouwenbeweging in Nederland kwam hierdoor in 1889 op gang. De Vrije Vrouwen Vereeniging was de eerste vrouwenorganisatie met een socialistische achtergrond. De vereniging was alleen toegankelijk voor vrouwen en politiek ongebondenen.

Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht

In 1894 werd op initiatief van de Vrije Vrouwenvereeniging de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) opgericht. Ook hierin speelde Drucker een actieve rol. Toen de VVK in 1916 openlijk de kiesrechtpolitiek van de liberale regeringscoalitie steunde en daarmee de strijd voor vrouwenkiesrecht uit handen gaf, stapte Drucker uit de VVK en richtte met enkele geestverwanten De Neutrale op.

In 1898 sprak Drucker tijdens de vele congressen ter gelegenheid van de tentoonstelling van vrouwenarbeid in Den Haag. Ze debatteerde onder andere met socialistenleider P.J. Troelstra en pleitte voor een gelijkwaardige positie van vrouwen ten opzichte van mannen. In 1920 werd ze lid van het Comité tegen Gezinsloon. Vanaf 1923 nam ze deel aan diverse actiecomités tegen het ontslag van gehuwde ambtenaressen.

Ze richtte het blad ‘Evolutie’ op en schreef hierin vele artikelen. Die gingen over de belangen van vrouwen op het gebied van vrouwenarbeid, huishouden, huwelijk en seksualiteit, binnen- en buitenlandse politiek, kiesrecht en onderwijs. Ze schreef onder andere openhartig en kritisch over godsdienst en zedelijkheid, wat toen als heel shockerend ervaren werd. ‘Evolutie’ was een belangrijke spreekbuis voor de belangen van de Nederlandse vrouwenbeweging.

Ondergeschiktheid

Drucker stelde vele misstanden aan de kaak. Met name: de veroordeling van vrouwen tot huwelijk en moederschap, de ondergeschiktheid van gehuwde vrouwen aan hun echtgenoot, de dubbele seksuele moraal en de rechteloze positie van onwettige kinderen. Deze misstanden beschouwde zij het gevolg van de economische afhankelijkheid van vrouwen, de opvattingen over de vrouwelijke seksualiteit, en de ongelijkheden in het huwelijks- en afstammingsrecht.

Ze pleitte dan ook tegen de maritale macht, tegen het verbod op het onderzoek naar het vaderschap, tegen het onderscheid tussen wettige en onwettige kinderen, en voor het vrije huwelijk als een verbintenis tussen gelijken. Economische zelfstandigheid van vrouwen en de vrije beschikbaarheid van voorbehoedmiddelen vond zij eerste vereisten voor een vrij huwelijk. Vrouwen moesten onbelemmerd toegang hebben tot de arbeidsmarkt en daar onder dezelfde voorwaarden kunnen werken als mannen.

De feministische beweging ‘Dolle Mina‘, die in 1969 ontstond, werd naar Wilhelmina Drucker vernoemd.

Bronvermelding: Vrouweninfo.nl

Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland – biografie
Biografisch Woordenboek van Nederland – biografie

Publicaties van:
– Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging : jaarboek = Yearbook International Archives for the Women’s Movement : I. – Leiden : Brill, 1937. – 175p. : foto’s
– Rapport van de Enquête-commissie, ingesteld door het Comité van Actie tegen het ontslag der gehuwde ambtenaressen / Wilhelmina Drucker, W. Willink-Altes. – [S.l.] : [s.n.], 1928. – 3 p.
– De verbetering van het recht der vrouw. Par. 1. De Vrije Vrouwenvereeniging / Wilhelmina Drucker. – Amsterdam : Elsevier, 1918. – 14p.
Overdruk uit: De vrouw, de vrouwenbeweging en het vrouwensvraagstuk. Encyclopaedisch Handboek deel II onder redactie van C.M. Werker-Beaujon, Clara Wichmann en W.H.M. Werker p.136-149.
– Waarde voorstander(ster) / M.W.H. Rutgers-Hoitsema, Martina G. Kramers, W. Drucker, M.J. de Soete. – [S.L.] : Vereeniging “Nationaal Comité in zake wettelijke regeling van vrouwenarbeid”, 1916. – 1p.
– Geen blinde volgelingen : opgedragen aan de leden der Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht / J.S.R. Baerveld-Haver, Wilhelmina Drucker, Nine Minnema, Jacoba F.D. Mossel, M.S. Wiener. – Amsterdam : [s.n.], 1916. – 19p. Xeroks
– Waarom kiezen de vrouwen niet mee? / Wilhelmina Drucker. – Amsterdam : Vrije Vrouwenvereeniging, 1915. – 2p.
– Moederschap : sexueele ethiek / M. Cohen Tervaert-Israëls, J. Rutgers, G. Kaptein-Muysken, W. Drucker, Ch. Carno-Barlen, Est.H. Hartsholt-Zeehandelaar, Titia van der Tuuk, Martina G. Kramers, C.C.A. de Bruine-van Dorp, Lod. van Mierop, S. van Houten, J.C. de Bruïne ; Nationaal Comité voor Moederbescherming en Sexueele Hervorming. – Almelo : Hilarius, 1913. – 158p.
– Autour du travail de la femme / W. Drucker. – Amsterdam : [s.n.], 1911. – 14p.
– Vrouwenarbeid in het verleden en in het heden : rede gehouden op de Algemeene Vergadering van den Nationalen Vrouwenraad in Nederland op 26 april 1906 te Groningen / Wilhelmina Drucker. – [S.l.] : [s.n.], 1906. – 10p.
– Over vrijen en trouwen, waar velen van houwen / Wilhelmina Drucker. – [S.l.] : [s.n.], 1905. – p.138-139

Literatuur over:
– Bij de dood van een feministe : necrologieën over Wilhelmina Drucker / Marianne Braun In: Biografie bulletin. – 14 (2004), 1(voorjaar), p.40-46 Portret van de dood van Wilhelmina Drucker (1847-1925) om enig uitzicht te bieden op haar publieke leven.
– Missie aan de marge of aan het front? / Myriam Everard In: Et.vt. – 22 (2003), 2, p.117-118 In de rubriek ‘Geef de pen door…’ besteedt auteur aandacht aan katholieke vrouwengeschiedenis en gaat ze kort in op Wilhelmina Drucker en haar verhouding tot het katholicisme.
– De Hollandse binnenkamer II (Thema) / Marianne Braun [et al.] In: Biografie bulletin. – 10 (2000), 3, p.200-216 In het artikel ‘De bij wil koningin worden’ besteedt Marianne Braun aandacht aan feministe en sociaal hervormster Wilhelmina Drucker, oprichtster van de Vrije Vrouwenvereeniging.
– De bij wil koningin worden : het feministisch sprookje van Wilhelmina Drucker / Marianne Braun In: Biografie bulletin. – 10 (2000), 3, p.209-216 Wilhelmina Drucker leefde van 1847 tot 1925. Ze vond godsdienst, wet, traditie en mannelijke ijdelheid de vrouw belemmerden om net als haar wederhelft ‘mens’ te worden. De feministe, sociaal hervormster en oprichtster van de Vrije Vrouwenvereeniging wilde de vrouw uit de benauwde binnenkamer laten breken.
– Geen woorden, maar daden : de radikalinski’s van de vrouwenbeweging / Esmeralda Otten In: Savante. – 6 (1998), 23(voorjaar), p.15-16 Wilhelmina Drucker (1847-1925) en Emmeline Pankhurst (1858-1928) behoorden tot de radicale vleugel van de vrouwenbeweging. Zij streden, beiden op hun eigen manier, voor het invoeren van vrouwenkiesrecht in respectievelijk Nederland en Engeland.
– Drie sprookjes van Wilhelmina Drucker : een bijdrage aan de cultuurgeschiedenis van het fin de siècle / Marianne Braun In: Feminisme en verbeelding. – (1994), , p.11-29 Analyse van de drie eerste fictieve bijdragen van Drucker (1847-1925) in de eerste jaargang van het blad Evolutie, waarin ze zowel ‘persoonlijke’ als ‘politieke’ credo’s vertolkte.
– Portret van een radicale baanbreekster : Wilhelmina Druckers strijd voor de vrouw als vrije mens / Tosca Snijdelaar In: Furore. – 9 (1992), (mrt), p.18-22 Portret van Wilhemina Drucker (1847-1925)
– Mevrouw, ik groet U : necrologieën van vrouwen / Emma Brunt (samenst. en inl.). – Amsterdam; [etc.] : Rap, 1987. – 200p. : ill. Bundel van levensbeschrijvingen van vrouwen geschreven door tijdgenoten. Bevat o.a. een artikel over o.a. Wilhelmina Drucker (1847-1925).
– De eerste feministische golf : zesde jaarboek voor vrouwengeschiedenis / Jeske Reys (red.), Tineke van Loosbroek (red.), Ulla Jansz (red.), [et al.]. – Nijmegen : SUN, 1985. – 208p. : ill. : lit. (Jaarboek voor vrouwengeschiedenis; 6) Bundel met artikelen over de geschiedenis van de eerste feministische golf in Nederland, waarbij aandacht is besteed aan de verschillende groeperingen en stromingen binnen de vrouwenbeweging. Daarnaast zijn van een aantal vrouwen biografische artikelen opgenomen. Bevat o.a. de artikelen: ‘De vrouw als vrije mensch’: een monument voor Wilhelmina Drucker / door Maria Henneman, en ‘De geestelijke eenzaamheid van een radicaal-feministe : Wilhelmina Druckers ontwikkeling tussen 1885 en 1878’ / door Fia Dieteren.
– Vrouwen rond de eeuwwisseling / Aukje Holtrop (red.). – Amsterdam : De Arbeiderspers, 1979. – 204p. : lit. Eerder verschenen in: Vrij Nederland. Portretten van vrouwen die zich rond 1900 zowel binnen als buiten de georganiseerde vrouwenbeweging met de positie van vrouwen bezighielden. Bevat tevens een inleiding over de eerste feministische golf. Bevat portretten van: Mina Kruseman, Betsy Perk, Wilhelmina Drucker, Aletta Jacobs, Carry van Bruggen, Cornélie Huygens, Henriette Roland Holst-van der Schalk, Mathilde Wibaut, Carry Pothuis, Roosje Vos.
– Wilhelmina Drucker : de eerste vrije vrouw / Deanna te Winkel-van Hall. – Amsterdam : Stichting Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging, 1968. – 84p
– Mevrouw W. Drucker. 30 september 1847 – 5 december 1925 / Anna Polak. – Amsterdam : Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, 1926. – p.177-187 Uit: Leven en werken. Maandblad voor meisjes en vrouwen. XI (1926), nr. 3.
– Laatste nummer, gewijd aan de nagedachtenis van Mevr. W. Drucker (1847-1925) in leven redactrice van dit blad. – Amsterdam : Evolutie, 1926. – 16p. : ill.
– George David : Wilhelmina Drucker en de schandaalroman George David / G. Prezcier, E. Prezcier. – Amsterdam : Meijer, 1885. – 162p.
– Karakterschets Mevrouw W. Drucker. – [14p.]

Archieven: Archief van Wilhelmina Drucker, IISG en Aletta voor vrouwengeschiedenis (huidige Atria)