Atria’s collectie barst van de boeken en unieke parels uit de vrouwenbeweging: Van ‘Baas-In-Eigen-Buik’-buttons, vrouwenkiesrechtvaandels uit de ‘eerste feministische golf’, tot het archief van Stichting Kenau, een organisatie die een cursus zelfverdediging voor zwarte vrouwen ontwikkelde. Lisa Bosveld, ex-voetballer van FC Twente en Jong Oranje, ex-bokser, en bekend van What’s a Gender (2015) en Genderbende (2017), stuitte bij Atria op haar feministische favoriet: het archief van vrouwenactiegroep Spuugzat, die zich in de jaren 90 verzette tegen seksistische reclame. Met een krantenartikel over Spuugzat als leidraad, haakt Lisa in op het doorbreken van hokjes-denken en stereotype geslachtsgebonden rolpatronen.

Al vanaf de jaren 70 zijn stereotyperingen en seksistische representaties in de media een bron van irritatie. Vanuit Man Vrouw Maatschappij (MVM) ontstond in 1974 de Meld- en Regelkamer (MERK) en het activisme tegen aanstootgevende beelden in de media. Uit protest tegen de toename in seksistische reclame, nam Spuugzat in 1992 het stokje over. Wat trok je aandacht naar dit onderwerp?

Verzet tegen seksistische reclame bestaat al langer dan ikzelf, en eigenlijk is er nog niets veranderd. Laatst viel mijn oog op een reeks Radio 538-reclames die slechts een naakte vrouwenkont of een geoliede mannenbast afbeeldden. Wat heeft dat met radio te maken, en waarom bestaat dit nog? Ook greep Spuugzat’s strijd tegen stereotype genderrollen mijn aandacht. Waarom zou RTL 7 alleen voor mannen bedoeld zijn, en techniek niet weggelegd voor vrouwen? Het is vreselijk hoe mensen allerlei kanten worden opgeduwd, en vaak worden beroofd van de behoefte zichzelf te vormen of dat niet durven uit angst voor afstoting door de maatschappij.

Zelf identificeer je je met beide geslachten, man en vrouw. Wat is je ervaring met een wereld vol genderstereotypering en voorbepaalde genderrollen?

Mijn ouders lieten me opgroeien zoals ik dat zelf wilde. Jongenskleding, voetballen, smerig worden, ravotten, het mocht allemaal. Ze zeiden nooit ‘doe eens wat meisjes leuk vinden’ doordat ik me als een jongen gedroeg – of beter, wat volgens de maatschappij als jongensgedrag wordt gezien. Doordat ik zo stellig ben in wat ik wil en hoe ik me voel, kijken mensen ook niet raar van op van mijn zijn.

Hoe kijk je naar hokjes en hokjes-denken?

Persoonlijk had ik nooit van gender of genderneutraliteit gehoord totdat ik gevraagd werd voor de documentaire What’s a Gender (2015). Anne, mijn tweeling, en ik, waren zelfs zo onwetend dat we het stiekem opzochten, en toen pas doorhadden dat we als genderneutraal bestempeld worden. Het is vreemd hoe je door hokjes en bijkomstige gedragspatronen je niet meer puur als mens wordt gezien.

Met ingang van de nieuwe dienstregeling van de NS in december 2017, wordt gebruik gemaakt van genderneutraaltaalgebruik, en wordt ‘dames en heren’ vervangen door ‘reizigers.’ Wat vind je van deze veranderingen?

Biologische mannelijke en vrouwelijke verschillen moeten erkend worden, maar je kan het begrip van mannelijkheid of vrouwelijkheid veel breder trekken. Persoonlijk verrijkt de nieuwe regeling mijn leven niet; ik identificeer me met beide geslachten, en je kan me dus ook met beide aanspreken. De identiteit die tussen beide genders inhangt, hoeft voor mij niet gedefinieerd te worden. De term mens zou genoeg moeten zijn. Hokjes en termen kunnen uiteindelijk nooit de complete menselijke, en individuele ervaring bevatten. Iedereen is uniek, dus laat mensen zijn zoals ze zijn. Natuurlijk sta ik wel achter de NS hun keuze. Er zijn ook zoveel mensen die zich door deze regeling wél beter betrokken voelen. Toch twijfel ik; de NS kan wel verandering maken in hun taalgebruik, maar als het straatbeeld niet dezelfde transformatie ondergaat, wat is dan de echte impact?

Ben je betrokken bij activisme?

Mijn identiteit zorgt ervoor dat kwesties als gender en emancipatie vaak genoeg op mijn pad komen. Waar kan, draag ik altijd mijn steentje bij. Voor mij staat activisme gelijk aan leven zoals ik dat wil, dat met zelfvertrouwen te uiten naar de buitenwereld, en me niet te laten vormen door maatschappelijke verwachtingen. Ook vind ik het cruciaal om jezelf nooit boven een ander te stellen, en elkaars verschillen in acht te nemen. Gelijkwaardigheid ontstaat door iedereen mee te nemen in emancipatie: de man; de vrouw; de mens.

Interview door Nathalie Van Regenmortel, masterstudent Gender Studies en medewerker Communicatie & PR bij Atria.