Atria is coördinator kennisdisseminatie in het onderzoek naar huwelijkse gevangenschap dat de Universiteit van Maastricht uitvoert.

Huwelijkse gevangenschap

Stel je bent religieus getrouwd en je wilt scheiden, maar dat lukt niet. Dit probleem doet zich steeds vaker voor binnen religieuze gemeenschappen (joods, moslim en christelijk), in het bijzonder onder migranten. Het verbreken van een (huwelijks-)relatie is vaak een ingewikkeld, emotioneel en soms pijnlijk proces. Vooral bij een religieus huwelijk kunnen vrouwen door scheve machtsverhoudingen op extra obstakels stuiten als zij willen scheiden:

• vrouwen hebben minder echtscheidingsmogelijkheden, bijvoorbeeld omdat de religieuze of nationale wetgeving dit zo bepaalt
• vrouwen zijn soms helemaal afhankelijk van de medewerking van hun (ex-)partner
• in veel religieuze gemeenschappen heerst een taboe op scheiding of schrikt de slechte status van ‘gescheiden vrouw’ vrouwen af om een echtscheidingsprocedure te starten
• de financiële gevolgen van een echtscheiding zijn voor veel vrouwen hoog: soms moeten zij in ruil voor een scheiding de gemaakte kosten op zich nemen of financiële rechten opgeven (bruidsgave, recht op alimentatie, bezittingen)

Religie en wetgeving

Binnen sommige religies wordt een scheiding niet erkend, zoals bij de katholieke kerk die alleen de mogelijkheid kent tot het nietig verklaren van een huwelijk; dit is vaak een lange en soms kostbare en emotionele procedure. Daarnaast kan wetgeving in het land van herkomst de ontbinding van het huwelijk in de weg staan, of voor ongewenste consequenties zorgen. In sommige religies is voor een echtscheiding de medewerking van de man nodig. En als een vrouw naar burgerlijk recht gescheiden is, kan de religieuze gemeenschap in Nederland of in het land van herkomst haar toch blijven zien als getrouwd, wat haar beperkt in haar mogelijkheden. Ze kan bijvoorbeeld niet ter communie gaan of geen nieuwe relatie aangaan, omdat zij dan overspel zou plegen. In bepaalde landen kunnen vrouwen de voogdij over de kinderen verliezen bij een scheiding, vooral als zij besluiten te hertrouwen.

Het bestrijden van huwelijkse gevangenschap is een belangrijke emancipatiekwestie die vraagt om structurele oplossingen.

Disseminatie

Atria heeft expertmeetings georganiseerd en twee factsheets uitgebracht:

• Factsheet Wel gescheiden, niet gescheiden? Huwelijkse gevangenschap in Nederland
• Factsheet Juridische middelen die huwelijkse gevangenschap kunnen voorkomen of oplossen

De factsheets en expertmeetings maken deel uit van het meerjarig multidisciplinair onderzoeksproject Huwelijkse gevangenschap: bruggen bouwen tussen religie en wetgeving van de Universiteit Maastricht. De maatschappelijke partners van het project zijn: Vluchtelingen-Organisaties Nederland, stichting Landelijke Werkgroep Mudawwanah, stichting Proefprocessenfonds Clara Wichmann en Atria. De Universiteit Maastricht ontvangt voor dit project een subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).