Laaggeletterdheid drempel voor participatie
8 maart, Internationale Vrouwendag, is elk jaar weer een mooie gelegenheid om stil te staan bij de (vaak stille) kracht van vrouwen op deze aardbol. Alle reden voor een feestje. Maar ook alle reden om stil te staan bij de verbeterpunten in de positie van Nederlandse vrouwen. Sinds 2009 ben ik als professional actief in het ‘vrouwenveld’, zowel lokaal als landelijk. En sindsdien is er één vraag die steevast terugkomt. Namelijk varianten op “Wat valt er nou nog te emanciperen voor Nederlandse vrouwen?” of “Bedoel je misschien allochtone vrouwen?” Hieruit spreekt de onjuiste veronderstelling dat ‘de Nederlandse vrouw’ uit-geëmancipeerd is.
Emancipatie voltooid?
De emancipatie van de Nederlandse vrouw wordt dus beschouwd als voldongen feit. Echter, niets is minder waar. Zo is 46% van de Nederlandse vrouwen niet economisch zelfstandig, en verdient dus onvoldoende om in het eigen levensonderhoud te voorzien (minder dan 900 euro netto per maand). Dit ten opzichte van 26% van de mannen (Emancipatiemonitor 2016). Economische onzelfstandigheid maakt vrouwen kwetsbaar voor veranderingen in hun leven, zoals een scheiding of het overlijden van de partner. Het kan vrouwen soms gevangen houden in een ongezonde relatie. Daarnaast zijn vrouwen ondervertegenwoordigd in belangrijke politieke en bestuurlijke functies, krijgen zij voor hetzelfde werk minder betaald dan mannelijke collega’s en nemen zij (ook als ze werken) het leeuwendeel van de zorgtaken voor hun rekening. Zo bezien is het dan ook niet vreemd dat vrouwen vaker dan mannen zorgelijke stress en druk ervaren in hun leven.
Niet alleen is de Nederlandse vrouw nog lang niet uit-geëmancipeerd, de kwestie vrouwenemancipatie is zelfs ten onrechte verdreven naar de privésfeer. Terwijl het onverminderd een maatschappelijk probleem blijft. Dit geldt voor alle vrouwen in Nederland en dus niet, zoals mensen vaak ten onrechte denken, voornamelijk voor migrantenvrouwen. Vaak hoor je het argument dat vrouwen zelf kiezen voor een bepaalde (rol-)verdeling. In veel gevallen is dit natuurlijk ook waar. Tegelijkertijd blijkt duidelijk uit statistieken dat het uiteindelijk de vrouwen zijn die de rekening betalen van deze keuzes. In hoeverre is er daadwerkelijk sprake van vrije keus, in hoeverre worden die keuzen gestuurd? De essentie van emanciperen is: keuzes maken in vrijheid en los van genderrolpatronen. Noodgedwongen instemmen met op gender gebaseerde rolverdelingen is geen echte vrijheid, het ‘vrijwillig’ meegaan in sociale verwachtingen en sociale structuren is dat evenmin. Dit thema moet daarom een prominente plaats behouden in het publieke debat.
Ruim 1 miljoen vrouwen laaggeletterd
Het maken van eigen keuzes is niet voor iedereen vanzelfsprekend en voor sommige vrouwen zelfs extra lastig te realiseren, omdat zij toegang tot informatie ontberen. In Nederland leven ruim een miljoen vrouwen voor wie het moeilijk is de regie te nemen, omdat zij de basisvaardigheden lezen en schrijven, rekenen en met de computer werken onvoldoende beheersen. Dit vormt een belangrijke drempel voor vrouwen om (economisch) te participeren in onze complexe samenleving en om geïnformeerde keuzes te maken. Ruim een miljoen vrouwen hebben daardoor moeite met het vinden of houden van een baan, kunnen hun formulieren niet invullen, kunnen digitale ontwikkelingen op hun werk niet meer bijhouden, krijgen hun financiën niet op orde, of kunnen hun kinderen niet voorlezen.
Vrouwen met ambitie
Als projectleider bij Stichting Lezen en Schrijven probeer ik middels de aanpak EVA (Educatie voor Vrouwen met Ambitie) een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de basisvaardigheden van deze groep vrouwen. Met behulp van de aanpak EVA verzorgen lokale organisaties leertrajecten voor vrouwen om hun basisvaardigheden te verbeteren en tegelijkertijd stappen te zetten richting (economische) participatie. Ook is het digitale platform evaenik.nl ontwikkeld, waar vrouwen zelfstandig kunnen oefenen met deze vaardigheden. Met deze leertrajecten wordt die drempel verlaagd of – in het mooiste geval – weggenomen. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan; het vraagt tijd, inzet en toewijding. Het is bemoedigend en inspirerend om te zien hoe al onze partnerorganisaties zich daar elke dag weer voor inzetten.
De positie van Nederlandse vrouwen moet nog op vele fronten verbeterd worden, het emancipatieproces is nog lang niet voltooid. Dit is een maatschappelijke kwestie waar wij allen een verantwoordelijkheid in hebben.
Khadija Bentaher is projectleider bij Stichting Lezen en Schrijven en verantwoordelijk voor de vrouwenaanpak EVA in de provincie Noord-Holland. De aanpak EVA is een verdieping op het ondersteuningsprogramma Taal voor het Leven. Dit programma helpt gemeenten en organisaties die aan de slag willen met de aanpak van laaggeletterdheid.
