Klimaatverandering raakt ons allemaal, maar niet iedereen op dezelfde manier. In samenwerking met het onderzoeksteam van 75inQ heeft Atria een verkennende studie uitgevoerd naar de gendereffecten van klimaatverandering en –adaptatie in Nederland en Europa. Deze publicatie laat zien waarom samenhang tussen gendergelijkheidsbeleid en klimaatbeleid essentieel is, en biedt concrete aanbevelingen voor een rechtvaardige en inclusieve aanpak.
Klimaatverandering raakt ons allemaal, maar niet iedereen op dezelfde manier. In samenwerking met het onderzoeksteam van 75inQ heeft Atria een verkennende studie uitgevoerd naar de gendereffecten van klimaatverandering en –adaptatie in Nederland en Europa. Deze publicatie laat zien waarom samenhang tussen gendergelijkheidsbeleid en klimaatbeleid essentieel is, en biedt concrete aanbevelingen voor een rechtvaardige en inclusieve aanpak.
Nederlandse kwetsbaarheid voor klimaatverandering
Het klimaat in Nederland zal naar verwachting de komende decennia ingrijpend veranderen. Zo neemt de hittestress toe, stijgt het risico op overstromingen door zowel extremere rivierafvoeren als zeespiegelstijging, en falen vitale infrastructuren als elektriciteit en IT steeds vaker. Daarnaast leidt klimaatverandering tot schade aan gewassen en productiemiddelen, verhoogde gezondheidskosten, verlies aan productiviteit en veranderingen in biodiversiteit.
Klimaatverandering en gender
Het onderzoek Klimaatverandering en gender laat zien dat klimaatverandering ook in Nederland het dagelijks leven van verschillende groepen vrouwen beïnvloedt. Toch blijft de ongelijke impact vaak onderbelicht, en is er weinig aandacht voor de effecten van het klimaatbeleid op gendergelijkheid. Energiearmoede en de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de energiesector en klimaatberoepen zijn daar duidelijke voorbeelden van. Hoewel internationale en Europese verdragen, zoals die van de VN, aanknopingspunten bieden voor de integratie van gender en klimaat, blijft de uitvoering en monitoring achter. Op nationaal niveau ontbreekt de samenhang tussen gendergelijkheidsbeleid en klimaatbeleid.
Energiearmoede onder vrouwen
Gender, energie, water en armoede zijn nauw met elkaar verbonden. Vaak wordt aangenomen dat het gebruik van energie en water losstaat van factoren zoals geslacht of leeftijd, maar in werkelijkheid kent energiearmoede een duidelijke gendercomponent. Mannen en vrouwen verschillen in hoe en hoeveel water en energie ze gebruiken, wie toegang heeft tot deze hulpbronnen en hoe betaalbaar die zijn. Vrouwen verdienen gemiddeld minder dan mannen, hebben daardoor een lager besteedbaar inkomen, en zijn vaker alleenstaand. Bovendien leven vrouwen demografisch gezien langer, waardoor ze ook langer risico lopen op armoede. Deze factoren hebben een directe gender impact op de betaalbaarheid van de water- en energierekening.
Ondervertegenwoordiging van vrouwen in de energiesector
Vrouwen zijn nog te weinig onderdeel van de aanpak van de klimaatcrisis. Zowel in besluitvorming over klimaatbeleid als in de energiesector en klimaatberoepen zijn vrouwen, vrouwenrechtenorganisaties en genderorganisaties ondervertegenwoordigd. Slechts 22% van de werkenden in de energietransitie is momenteel vrouw. Deze ondervertegenwoordiging vergt extra aandacht en voortdurende monitoring om de energietransitie duurzaam te versnellen voor iedereen.
Om meer vrouwen te betrekken, is het essentieel om de arbeidsmobiliteit in de energiesector beter te monitoren. Door beperkte data wordt het onbenutte arbeidspotentieel onderbelicht. Daarnaast is de focus op sterk techniekonderwijs en het stimuleren van meiden in technische opleidingen belangrijk, al duurt het lang voordat zij doorstromen naar de sector. Een bredere diversiteit aan functies en rollen binnen de energiesector biedt dan ook kansen voor vrouwen zonder technische achtergrond.
Nederlands beleid
De (door)ontwikkeling van het Nederlandse beleid omtrent gender en klimaat begint bij de nationale verankering en implementatie van de bestaande internationale resoluties, in gender- en klimaatbeleid. Daarnaast is het van belang om de gevolgen van deze beleidskeuzes te meten en te monitoren om zowel vooruitgang te kunnen boeken in het tegengaan van klimaatverandering als het bevorderen van gendergelijkheid.
Aanbevelingen
De aanbevelingen in dit rapport zullen worden gebruikt als input voor de 66ste vergadering van de VN Commission on the Status of Women (CSW) die gehouden wordt van 14 tot 25 maart 2022.
Het onderzoek Klimaatverandering en gender doet de volgende aanbevelingen:
Implementeer bestaande regelgeving en internationale conventies op het gebied van klimaat
Zorg voor gendersensitieve data, onderzoek en monitoring om de gendereffecten van klimaatverandering en klimaatbeleid inzichtelijk te maken
Biedt financiering en institutionele steun aan organisaties en initiatieven voor gendergelijkheid en klimaatrechtvaardigheid
Veranker gendergelijkheid in beleidsontwikkeling
Bevorder de uitwisseling van kennis op het gebied van klimaatverandering, energietransitie en gendergelijkheid
Zorg ervoor dat iedereen mee kan doen in het nemen van verantwoordelijkheid voor een schonere planeet
Zorg voor meer representatie, participatie, inclusie en inspraak van meisjes en vrouwen in besluitvorming rondom klimaatactie en klimaatbeleid
