Femicide: wat doen andere landen beter?  

zwartwit foto met groep vrouwen die voor een groot spandoek zitten met de tekst Stop geweld tegen vrouwen

Beeld: Heksennacht, 1983, foto van An Stalpers, Collectie IAV – Atria

Nederland wordt vaak beschouwd als een voorbeeldland op het gebied van gendergelijkheid. Toch lukt het Nederland niet beter zicht te krijgen op de meest extreme vorm van gendergerelateerd geweld: femicide. Wat doen andere landen beter?  

Lees hier de Factsheet Femicide: best practices voor beleid [PDF]

In 2021 werden wereldwijd ongeveer 45.000 vrouwen en meisjes vermoord door een (ex)partner of familielid. Ook in Nederland blijft femicide een probleem. Jaarlijks verliezen nog ruim 40 vrouwen het leven door (ex)partnermoord. In dit artikel delen we een aantal best practices uit Zweden, Servië en Spanje. De overheden van deze 3 landen erkennen femicide en hebben meerjarige actieplannen die aansluiten bij het Verdrag van Istanbul. Hoe effectief is het beleid van deze landen? We zochten het voor je uit aan de hand van adviezen van onder andere het Europees Instituut voor Gendergelijkheid (EIGE).  

“Good policies need high-quality data that is based on agreed and clear definitions, recognised variables and common units of measurement and indicators.”
EIGE 

Best practices uit Zweden, Servië en Spanje

Zweden

Zweden heeft een nationale strategie voor de preventie en bestrijding van geweld tegen vrouwen [nationell strategi för att förebygga och bekämpa mäns våld mot kvinnor [PDF]]. Het land legt nadruk op mannen. Programma’s zoals Mentors in Violence Prevention en MÄN vergroten de kennis over effectieve geweldpreventie en bevorderen gendergelijkheid. Daarnaast werkt Zweden aan de oprichting van een nationaal expertisecentrum voor geweldspreventie en behandeling van geweldplegers. Ook is er aandacht voor het signaleren van partnergeweld. In Zweden moet kennis over geweld tegen vrouwen en geweld in (ex-)partnerrelaties onderdeel zijn van onder meer de opleiding tot tandarts. Tandartsen en andere beroepsbeoefenaars kunnen signalen opvangen en gepaste maatregelen nemen indien nodig.

Zweden heeft een uitgebreid systeem van opvanghuizen, hulplijnen en gespecialiseerde centra om slachtoffers te ondersteunen, zoals Kvinnofridslinjen. Er is naast directe hulp aan slachtoffers van geweld ook ondersteuning aan hun families en begeleiding voor professionals in het veld. Zweden voldoet hiermee aan de normen van de Raad van Europa voor nationale hulplijnen voor vrouwen. 

TIP! Inget att vänta på (Niets om op te wachten) is een Zweeds handboek dat kennis over geweld, gender en preventie op één plaats samenbrengt. Het biedt concrete richtlijnen voor het implementeren van systematisch en op kennis gebaseerd geweldpreventiewerk in 5 stappen. Samenvatting in het Engels 

Servië

Servië heeft een strategie ontwikkeld voor de preventie en bestrijding van huiselijk- en gendergerelateerd geweld [Стратегија за спречавање и борбу против родно заснованог насиља према женама и насиља у породици за период 2021-2025. године]. Het land werkt aan bewustwording en verantwoorde berichtgeving. Mediarichtlijnen [PDF] zijn opgesteld om de verslaggeving over gendergerelateerd geweld te verbeteren en de traumatisering van slachtoffers te minimaliseren. Daarnaast hebben Servië, Albanië en Montenegro een interactieve kaart gelanceerd om femicides in kaart te brengen, wat een model kan zijn voor toekomstige initiatieven in de Westelijke Balkan. 

Lees ook het artikel Femicide in de media  

Spanje

Spanje heeft een Staatsstrategie ter bestrijding van geweld tegen vrouwen geïmplementeerd [Estrategia estatal para combatir las violencias machistas 2022 – 2025[PDF]] Het land is een voorloper op het gebied van femicide-registratie en dataverzameling. Spanje heeft een uitgebreide classificatie van femicide, waaronder 5 verschillende categorieën. Hiermee registreert en verspreidt Spanje officiële statistieken over deze verschillende vormen van femicide.

De vijf categorieën van femicide in Spanje

  • (Ex-)partner femicide: Moord op een vrouw door de partner of ex-partner
  • Familiale femicide: Moord op een vrouw door mannelijke familieleden, bijvoorbeeld eerwraak
  • Seksuele femicide: Moord op niet-gepartnerde, niet-verwante vrouw gekoppeld aan seksueel geweld, bijvoorbeeld in verband met mensenhandel
  • Sociale femicide: Moord op een vrouw of meisje na een niet-seksuele aanval door een niet-gepartnerde, niet-familiale man (vreemdeling, collega, buurman, vriend, enz.)
  • Vicarious femicide: Moord op een meerderjarige vrouw door een man als instrument om een andere vrouw schade of letsel toe te brengen
    Bron: Estrategia estatal para combatir las violencias machistas 2022 – 2025 [PDF]

Informatie over geschiedenis misbruik

Recentelijk heeft Spanje een speciaal protocol goedgekeurd dat de nationale politie de bevoegdheid geeft om vrouwen te informeren over de geschiedenis van misbruik door hun intieme partners, waardoor slachtoffers waardevolle informatie krijgen om beslissingen over hun veiligheid te nemen.

vrouwen demonstreren op plein met spandoek waarop staat 'stop moord op vrouwen'

Foto: Ineke Duursema, Collectie IAV – Atria. Vrouwen strijden tegen geweld: demonstratie op 8 april 1982 georganiseerd door Blijf van mijn Lijf Nijmegen en vrouwen uit Roermond, Eerder die maand had een man zijn vrouw vermoord. De vrouw had onderdak gezocht bij Blijf van mijn Lijf Nijmegen. De demonstranten eisen gerechtigheid en aandacht voor vrouwenmishandeling en -moord, terwijl ze door de straten van Roermond marcheren.

Aanbevelingen aan het kabinet

Het Nederlandse kabinet kan de volgende leringen trekken uit het beleid tegen femicide in Zweden, Servië en Spanje:

  • Erken femicide expliciet
     Ontwikkel nationale definities voor femicide, inclusief subcategorieën. Dat is van belang voor het verzamelen van statistieken over de specifieke omstandigheden en contexten waarin vrouwen worden gedood. De statistieken uit Spanje laten zien dat 5 duidelijke femicide-categorieën inzichten opleveren.  
  • Verzamel contextuele gegevens over gendergerelateerd geweld
    Identificeer patronen en risicofactoren door het systematisch verzamelen van contextuele gegevens over incidenten, slachtoffers, plegers en andere relevante gegevens.     De interactieve kaart van femicides in Servië, Albanië en Montenegro draagt bij aan een contextuele gegevensverzameling en -analyse.  
  • Zorg voor toegang tot ondersteuning en hulpbronnen voor slachtoffers en plegers
    Slachtoffers van geweld moeten toegang hebben tot opvanghuizen, psychologische hulp en juridisch advies. Het betrekken van plegers en het bevorderen van positieve mannelijkheid is ook belangrijk om geweld te voorkomen.     Zweden biedt zowel ondersteuning aan slachtoffers als aan plegers door een uitgebreid systeem van opvanghuizen, hulplijnen en gespecialiseerde centra. 
  • Vergroot bewustzijn en verbeter voorlichting op scholen over gendergerelateerd geweld
     Ontwikkel campagnes en onderwijsprogramma’s die gendergelijkheid bevorderen, genderstereotypen doorbreken en respectvolle relaties aanmoedigen. Goede voorbeelden zijn projecten in Zweden, waar programma’s zoals Mentors in Violence Prevention en MÄN zich richten op het betrekken van mannen en jongens bij het veranderen van normen die geweld tegen vrouwen bevorderen. 
  • Voer mediarichtlijnen in met betrekking tot verslaggeving over gendergerelateerd geweld en femicide
    Ontwikkel en implementeer richtlijnen om de kwaliteit van de verslaggeving over gendergerelateerd geweld te verbeteren en de traumatisering van slachtoffers door publieke blootstelling te minimaliseren.     De mediarichtlijnen in Servië laten zien hoe verslaggeving over gendergerelateerd geweld zorgvuldiger kan. 

 Bronnen: 

  • Nationale actieplannen van Zweden, Servië en Spanje
  • EIGE: European Institute for Gender Equality

Inclusief taalgebruik
Met de woorden vrouwen* en meiden* worden in dit artikel personen bedoeld die zich identificeren als vrouw, ongeacht of dit hen toegeschreven was bij geboorte.  

Liedewei Lootens, masterstudent Political Science, gespecialiseerd in thematiek rond gender en geweld. Ze heeft haar bachelor Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen (UvA) afgerond met een scriptie over femicide in Nederland. Liedewei was tot juli 2023 ook stagiair Onderzoek & Beleidsadvisering bij Atria. 

Ken jij of ben jij iemand in een onveilige situatie?  

Kijk ook bij twijfel op:  

  • slachtofferwijzer.nl, om meer te leren over verschillende vormen van geweld en hoe je (als naaste) kunt handelen
  • safewomen.nl, een online hulpmiddel voor vrouwen die te maken hebben (gehad) met partnergeweld
  • veiligthuis.nl, het advies- en meldpunt bij huiselijk geweld

Dit artikel is onderdeel van een reeks artikelen over femicide

Lees verder over femicide in andere landen:

Door: Atria
Delen:

Gerelateerde artikelen