Anieke Kranenburg: vrouw in de waterschappen
Anieke Kranenburg, 2023. Foto door Leander Borgmann.
Op 15 maart 2023 krijgen jij en ik de kans om te stemmen voor het volgende bestuur van de waterschappen. Dit is een belangrijk moment, want in diversiteit is nog veel te winnen. Zo is gemiddeld maar 27% van alle bestuursleden vrouw. Voor de Provinciale Staten ligt dit gemiddelde hoger, daar is 33% vrouw.
In dit artikel lees je meer over de waterschappen. Wat zijn de waterschappen precies? Welke taken heeft het bestuur? En hoe is het als vrouw om te werken in deze mannelijke bestuurslaag? Ik, Beau Visser, ging hierover in gesprek met Anieke Kranenburg, het jongste bestuurslid ooit binnen het Waterschap Vechtstromen.
Anieke Kranenburg was pas 23 jaar toen ze zich aansloot bij een waterschapspartij. Na twee jaar meegelopen te hebben in het politieke klimaat van de waterschappen, werd ze met bijna 9000 voorkeursstemmen op haar 25ste verkozen als bestuurslid. In contrast: haar bestuur had een gemiddelde leeftijd van 60 jaar.
Ze was de afgelopen vier jaar één van de acht vrouwen in het waterschapsbestuur dat in totaal 27 koppen telt. Bij de aankomende verkiezingen is Kraneburg lijsttrekker van de partij ‘Water Natuurlijk’ binnen het Waterschap Vechtstromen in het oosten van ons land. De Enschedese is in haar Waterschap de jongste lijsttrekker ooit. Zij kan daarom als geen ander de positie van jonge vrouwen in het waterschap belichten.
Waarom wilde je actief worden binnen de waterschappen?
‘Nou, eerst was het meer dat ik dacht: ik hoor niets over waterschappen. Ik weet eigenlijk ook niet goed wat ze doen. Ik denk dat heel veel mensen dat niet weten. Maar je betaalt er wel belasting voor, meer dan 100 euro. Waar gaat dat geld dan naartoe?’
Hoe kwam je bij de waterschappen binnen?
‘Eerst was ik heel nieuwsgierig. Toen ik zag op de website [van waterschappen] dat je langs kon gaan bij een vergadering, ben ik dat gaan doen. Zodra ik daar aankwam, werd ik op een klapstoeltje ergens achter in de zaal gezet. En voordat de vergadering begon, hadden ze al gevraagd of ik de nieuwe communicatie stagiair was. Daarna was de aanname dat ik maar een ingenieursstudie deed en daarom interesse had. Überhaupt dat er iemand kwam kijken was al ongewoon. En dat het dan ook nog een jong iemand was… Ze probeerden me in een hokje te plaatsen, maar dat lukte niet. Dat vond ik een niet zo prettig begin eigenlijk.’
‘Tijdens de vergadering keek ik die zaal in en toen schrok ik toch wel een beetje. Wat ik daar zag waren alleen maar oudere witte mannen. Als je kijkt waar ze het over hadden, dacht ik wel: waar is de stem van jongeren? Wordt de stem van toekomstige generaties wel gehoord in dit bestuur?’
‘Dat beeld heeft indruk op mij gemaakt. Toen dacht ik: volgens mij is het belangrijk dat er wat meer diversiteit in het bestuur komt. De mensen die in het bestuur zaten, praatten in afkortingen en jargon. Een soort codetaal. Het was lastig te volgen wanneer je kwam kijken als inwoner. Taal vormde een barrière tegen betrokkenheid. Vrij snel dacht ik: ik moet me aansluiten bij een politieke partij, zodat zij mij kunnen helpen om te begrijpen waar ze het over hebben en te begrijpen wat de politieke vragen zijn.’
‘Als je kijkt waar ze het over hadden, dacht ik wel: waar is de stem van jongeren? Wordt de stem van toekomstige generaties wel gehoord in dit bestuur?’
Wat zijn de waterschappen eigenlijk?
‘De waterschappen houden zich bezig met waterbeheer en dit zijn vooral praktische zaken. Je wil bijvoorbeeld op bepaalde plekken buiten niet een teveel of te weinig hebben aan water. Als gevolg hiervan gaan huizen verzakken, of raakt de natuur onherstelbaar beschadigd. Het gaat dus over niet te veel en niet te weinig water.’
‘Maar ook gaan wij onder andere over het zuiveren van het rioolwater. Telkens als jij bijvoorbeeld naar het toilet gaat, dan wordt dit water gezuiverd in een zuiveringsfabriek tot een niveau waarop het weer oké is om het terug in de natuur te laten gaan.’
Waterschap De Regge. Ir. F. Schukken (door het waterschap met toezicht op uitvoering belast) in gesprek met uitvoerder H.M. Vossebeld (links). Foto door Wüllschleger, […] / Heidemij, Collectie Nationaal Archief, CC0
Verschillen de taken van waterschappen onderling?
‘Ik denk dat de taken meestal hetzelfde zijn, alleen elk waterschap heeft weer zijn eigen uitdaging. In het oosten van Nederland hebben wij te maken met droogte, omdat we hier voornamelijk zandgronden hebben. Wij hebben vaak watertekort omdat dat allemaal wegstroomt richting lagergelegen gebieden. In Brabant heb je dat ook her en der. Maar als je meer aan de kust woont, dan gaat het vaker om de veiligheid en dijken. In het noorden van Nederland hebben ze weer meer met veen te maken. Verder houden enkele waterschappen zich bezig met wegenbeheer.’
Wat bespreekt een waterschapsbestuur?
‘Als je het vergelijkt met de gemeenteraad dan heb je meestal iets minder onderwerpen om met elkaar van mening te verschillen, omdat wij ons alleen met water bezighouden. Waterbeheer omvat veel praktische taken, daar zijn de waterschapspartijen het over eens. Maar partijen verschillen wel van mening hoe deze taken moeten worden uitgevoerd.’
‘Het aantal punten waar je van mening over kan verschillen, neemt toe. Je merkt dat het politieker wordt. De waterschappen worden vaak als partner gezien in vraagstukken rondom klimaatverandering, of over huizen die beschadigen door droogte of door een overvloed aan water. Dan ga je bijvoorbeeld met gemeenten in gesprek.’
‘Je vraagt je dan met elkaar af of het bijvoorbeeld een goed idee is om huizen te bouwen dicht bij een rivier die één keer in de dertig jaar overstroomt. Vanwege het woningtekort zijn dit lastige dilemma’s.’
‘Dat het allemaal een stuk politieker wordt, zag ik in de afgelopen vier jaar al gebeuren. Maar doordat dit gebeurt zijn de verkiezingen steeds belangrijker. Wie wil je dan dat jou gaat vertegenwoordigen? Omdat het politieker wordt, wordt het bestuurlijke aspect ook relevanter.’
‘Je merkt dat het politieker wordt. De waterschappen worden vaak als partner gezien in vraagstukken rondom klimaatverandering, of over huizen die beschadigen door droogte of door een overvloed aan water.’
Hoe ervoer je de ontvangst als actief lid?
‘Ik liep eerst twee jaar mee met Water Natuurlijk. Ik werd daar heel hartelijk ontvangen. Bij de vergadering stond ook altijd kaas en worstjes op tafel. Het was heel huiselijk. Van hen kreeg ik het warme welkom dat ik een beetje miste in die eerste waterschapsvergadering. Na twee jaar kwam er een moment dat er besloten moest worden of ik mij verkiesbaar ging stellen. Dat vond ik wel spannend, want ik was dit proces niet ingegaan met het doel om straks zelf in het bestuur plaats te nemen. Ik kwam eerst gewoon uit nieuwsgierigheid kijken. Uiteindelijk dacht ik wel: misschien moet ik het zelf gaan doen. Laat mij dan maar de eerste zijn. Toen heb ik mij verkiesbaar gesteld. Met best wel veel voorkeursstemmen ben ik gekozen, bijna 9000, dat is veel voor een waterschap. Zoveel stemmen, dat sterkt mij. Het is echt een bevestiging. Het laat zien dat er behoefte aan was.’
Waarom is het juist voor jonge vrouwen belangrijk om bij de waterschappen actief te zijn?
‘Voor mij is de blik van jonge vrouwen even belangrijk als de blik van oudere mannen. Maar het is juist die mix aan verschillende blikken die in mijn ogen het bestuur sterker maakt. Dat er nu vooral veel van het ene perspectief is en wat minder van het andere perspectief, dat baart mij zorgen. Omdat het waterschap politieker wordt, wil ik dat de representatie beter wordt. Daarnaast gaan waterschappen veel meer over langere processen, in tegenstelling tot gemeenten. Je gaat niet even een beekje elke tien jaar verleggen. Dat doe je niet. Het zijn grote projecten over echt lange termijnen, bijvoorbeeld de komende dertig jaar. Omdat het over lange termijnen gaat, gaat het vooral over de toekomst van jongeren. Het gaat met name onze toekomst raken.’
Meedoen in een wereld die overwegend meer mannelijk is: kreeg je daarin steun?
‘Die steun heb ik echt gemist. Als vrouw zijnde, maar ook als jong persoon in het waterschap: het is een hele masculiene bestuurslaag. Ja, er is het Waterlelienetwerk wat ik van harte steun. Maar daar kon ik niet terecht met de behoeften die ik had. Het is heel nuttig dat zij uitjes organiseren waar je andere vrouwen tegenkomt. Maar ik had echt behoefte aan een soort van mentorschap of vaardigheden trainingen. Met die behoeften kon ik terecht bij Stem Op Een Vrouw. Daar ben ik echt heel blij mee en heel dankbaar voor. Zij organiseren netwerk-activiteiten, maar ook trainingen. Ze hebben een mentornetwerk en dat steun ik ook enorm. Toen ik was gekozen in het bestuur, heb ik me ook gelijk aangemeld als mentor. Sindsdien mentor ik jonge vrouwen die ook overwegen om politiek actief te worden. Of dat nu in de waterschappen is, of in de provincie, of van welke partij dan ook: dat maakt mij niet uit. Ik wil meer diversiteit, dat mag van mij van alle politieke kleuren zijn.’
Raad je het mentornetwerk van Stem Op Een Vrouw aan?
‘Ja, het is heel waardevol. En dan zeker bij zo’n bestuurslaag als de waterschappen, omdat die nog niet zover zijn als gemeentelijk, provinciaal en landelijk. Je loopt nog wel eens tegen dingen aan. Dan is het fijn als je een netwerk hebt dat je kan bevragen. Dat je niet het gevoel hebt dat je er alleen voor staat. Water Natuurlijk heeft altijd de meeste vrouwelijke lijsttrekkers gehad, twee derde van onze lijsttrekkers is altijd vrouw. Maar waterschapspartijen zijn best wel jong, die zijn pas in 2008 opgericht. Die zijn dan ook nog bezig in het proces van professionalisering. Dus die interne opleiding, trainingen, die beginnen nu te komen. Maar dat is nog een stap naar het volwassen worden van zo’n partij. Die trainingen waren er niet binnen Water Natuurlijk toen ik begon.’
Zijn er andere kwesties waar we met z’n allen aan moeten werken?
‘Ja, daar heb ik ideeën bij. We zouden graag meer diversiteit in het bestuur zien. Maar zoals ook jullie onderzoek over online haat [PDF] laat zien: als diversiteit toeneemt, neemt ook de online haat toe.’
‘het afwijken van de masculiene norm lijkt een trigger te zijn voor het ontvangen van online misogynie.’ – Het online plafond (p. 55)
‘En ik kan spreken uit eigen ervaring. Hoe meer je afwijkt van het gemiddelde, hoe meer je een schietschijf wordt van opmerkingen en acties waar je niet op zit te wachten. Ik zou graag willen dat partijen in de waterschapswereld dit scherper krijgen. Dat diversiteit ook een stukje ondersteuning vraagt. Maar ook zeker van de waterschapsorganisatie zelf.’
Hoe zou je dat bij de komende waterschapsverkiezingen graag zien?
‘Na de verkiezingen gaat een nieuw bestuur van start, dan is er altijd een inwerkprogramma. Dat gaat over veel inhoudelijke onderwerpen. Misschien zit daar een keer een debattraining bij, of een social mediatraining, of iets over integriteit. Maar waarom hebben we het eigenlijk niet over dingen zoals online haat? Of wat een vertrouwenspersoon is? Ik denk dat daar kansen liggen. Een stukje bewustwording dat een divers bestuur, als dat er komt, ook vraagt dat je andere gesprekken met elkaar gaat voeren. Ik denk dat er de komende tijd aandacht voor die bewustwording en die ondersteuning moet komen.’
‘Je hebt ook geborgde zetels, dat zijn zetels die gereserveerd zijn voor belangenorganisaties. Tijdens de verkiezingen kies je die niet, die worden gereserveerd. Dit groepje is nu verkleind, wat betekent dat bij de komende verkiezingen het aantal zetels waar je wel voor stemt, toeneemt. Dat betekent dus ook dat de stem van inwoners toeneemt. Het bestuur wat er straks zit, is representatiever dan ooit. Dat kan ook betekenen dat de diversiteit toeneemt. Maar het betekent bovendien dat er aandacht moet komen voor de vraag: wat heeft zo’n divers bestuur eigenlijk nodig?’
Wat moet je weten voor de waterschapsverkiezingen?
‘Ik zou willen meegeven dat het al heel goed is als je al weet op wat voor partij je stemt. Voor de waterschapsverkiezingen bestaat ook stemhulp. Maar ik raad aan om je ook eens te verdiepen in wie er op die lijsten staan. Wie wil je dat jou vertegenwoordigd? Dus meer ook op persoonsniveau kijken. Wie zou je graag een duwtje in de rug willen geven?’
‘Bij de aankomende waterschapsverkiezingen gaat de stem van inwoners zwaarder wegen. Ik hoop dat dat het gevoel geeft dat jouw stem van belang is. En nog belangrijker: hoe ga je hem inzetten? Dan kun je dus een voorkeursstem uitbrengen.’
Wat als je actief wil worden in een waterschapsbestuur?
‘Als je politiek actief wil worden als jongere, als vrouw, als iemand die op een andere manier diversiteit kan brengen in zo’n bestuur: je kan bij de waterschappen het grootste verschil maken. Er is nu momentum om dat te doen. Als ik kijk naar de afgelopen vier jaar, heb ik persoonlijk veel kunnen bereiken omdat je een ander geluid brengt in een bestuur. Mocht je hier enthousiast van worden en denk je: nou, ik wil bij de volgende verkiezingen actief worden. Dan kun je je nu alvast aanmelden bij een partij.’
Bekijk hier in welk waterschap jij woont
Representatie in waterschapsbesturen is niet een nieuw onderwerp. Meer dan 20 jaar geleden zetten veel partijen zich ook in om meer vrouwen te betrekken bij de waterschappen. Bijvoorbeeld door hen te informeren, zoals in 1998 door de Unie van Waterschappen met de brochure ‘Vrouwen in Waterschapsbesturen’. Maar ook met opiniestukken, zoals door het feministische tijdschrift Op Gelijke Voet met het themanummer ‘Water… wie heeft er eigenlijk de leiding?’ uit 2000.
Door: Beau Visser, student BA Geschiedenis, minor Criminologie, stagiaire Marketing & Communicatie