Nederland scoort slecht op het gebied van diversiteit in de wetenschap, slechter dan de meeste Europese landen. Witte mannen zijn nog altijd sterk oververtegenwoordigd. Op 28 januari 2019 kondigde de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan dat er een Nationaal Actieplan voor diversiteit in de wetenschap zal worden opgesteld. Ter voorbereiding op dit Nationaal Actieplan hebben Atria en onderzoeker Claartje Vinkenburg een verkennend onderzoek uitgevoerd naar internationale voorbeelden.

• Welke lessen kunnen we trekken uit de aanpak van andere landen, zoals Duitsland, Ierland, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk?
• Welke wensen hebben stakeholders binnen de Nederlandse kennissector?
• En welke mogelijkheden zien zij om dit Nationaal Actieplan samen met het Ministerie van OCW te ontwikkelen?

Aan de hand van een kwalitatieve vergelijkende analyse op basis van literatuuronderzoek, deskresearch, interviews en werkbezoeken zijn er 4 voorbeelden van nationale actieplannen voor meer (gender)diversiteit in de wetenschap in kaart gebracht. Deze zijn in een co-creatiesessie aan diverse Nederlandse stakeholders voorgelegd. Hieronder lees je de bevindingen en aanbevelingen uit het verkennende onderzoek.

Brede en integrale visie op inclusie en diversiteit in wetenschap

In de afgelopen jaren is in een aantal landen de focus verschoven van “gender equality” naar diversiteit in bredere zin. Zo nemen Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk sinds een aantal jaar ook etnische diversiteit mee. Ook is er meer aandacht voor een systeemaanpak, in plaats van een aanpak gericht op individuele loopbanen. In zo’n systeemaanpak wordt naast getalsmatige diversiteit vooral ingezet op een meer inclusieve cultuur. De onderzochte voorbeelden laten verder zien dat het essentieel is om inclusie en diversiteit niet als losstaand gegeven te benaderen: voor echte verandering is een integrale aanpak nodig. Daartoe hebben diversity office(r)s binnen instituten meer ondersteuning en capaciteit nodig. Bovendien is het belangrijk om inclusie en diversiteit te integreren in bestaand beleids- en overlegstructuren, in accreditatie en visitatie, en om het mee te nemen als selectiecriterium bij bijvoorbeeld onderwijskwalificaties en benoemingen.

Taskforce en kenniscentrum

In de ontstaansgeschiedenis en uitvoering van de 4 onderzochte voorbeelden blijkt de gezamenlijke inspanning van de betrokken partijen in de kennissector een succesfactor te zijn. Dat betekent dat niet alleen universiteiten, maar ook hogescholen, onderzoeksfinanciers en onderzoeksinstituten worden betrokken. In dat kader zouden ook vertegenwoordigers van studenten en promovendi moeten worden betrokken. Dat laatste gebeurt in Nederland nog te weinig. Het Duitse voorbeeld betrekt bovendien ook de inhoud, met meer aandacht voor de genderdimensie in onderzoek en onderwijs.

Een gezamenlijke inspanning als deze vereist regie. De Noorse KIF-commissie en de Gender Equality Taskforce in Ierland laten het belang en succes zien van een taskforce of bestaande commissie, waarin de partijen uit de sector zijn vertegenwoordigd op bestuurlijk niveau. Zo een taskforce neemt een voortrekkersrol op zich en speelt een coördinerende functie tussen de overheid, instituten en hun lokale actieplannen. Op inhoudelijk gebied beschikken de onderzochte voorbeelden daarnaast over onafhankelijk kenniscentra die informatie verzamelen en verspreiden over “wat werkt” en inspelen op actuele ontwikkelingen.

Op basis hiervan bevelen wij voor een nationaal actieplan in Nederland aan om zowel een taskforce met een duidelijke regietaak als een kenniscentrum op te richten.

Quota en competitie-element

Naast monitoring, streefcijfers en (gekwalificeerde) quota, werkt men in het Verenigd Koninkrijk en Ierland met een competitie-element. Kennisinstituten worden aangemoedigd om gericht diversiteits- en inclusiebeleid te ontwikkelen. Met als beloning een award. Maar zo’n award is niet alleen een beloning. In Ierland is het hebben van een award namelijk een voorwaarde voor het ontvangen van onderzoeksfinanciering. Ook het Nederlandse actieplan zou een competitie-element en quota moeten opnemen. Om effectief te zijn, moeten er ook sancties in het vooruitzicht worden gesteld en moeten die ook daadwerkelijk worden toegepast.

Lees hier de samenvatting van het onderzoeksrapport Nationaal Actieplan: Diversiteit in de Wetenschap. Verkennend onderzoek naar internationale voorbeelden van Atria.

Het volledige onderzoeksrapport kun je hier downloaden

Brief met aanbevelingen voor een actieplan voor meer diversiteit in de wetenschap, voor het algemeen overleg in de Tweede Kamer over wetenschapsbeleid op 24 juni 2020

Lees ook:

• Athena’s Angels: positieverbetering vrouwen in de wetenschap
• Westerdijkjaar: 100 jaar vrouwelijk hoogleraarschap
• Benchmark man-vrouw verhoudingen in RvB’s en RvC’s
• Internationale voorbeelden beleid Topvrouwen

Photo by Science in HD on Unsplash