Op 8 maart 2018, tijdens Internationale Vrouwendag, zijn er in heel Nederland bijeenkomsten over vrouwenrechten, emancipatie en feminisme. Uiteraard laat ook Amnesty International op deze dag van zich horen, deze keer met een bijeenkomst in Nijmegen over vrouwen in conflictgebieden.

Syrische activiste

De avond is georganiseerd door Amnesty International Vrouwengroep Nijmegen. Nariman Hamo is de eerste spreker. Zij is een Syrische vluchteling die zich nu inzet als activist, in de hoop de situatie in haar land iets te kunnen verbeteren. Haar verhaal is erg persoonlijk. Ze vertelt over twee van haar vriendinnen die, net als zij, Syrië zijn ontvlucht. Nariman benadrukt dat vrouwen in Syrië, en ook wanneer zij het land uit vluchten, blootgesteld worden aan alle verschrikkingen die je als vrouw kunt meemaken. Haar verhaal komt extra aan omdat zij niet alleen over haar vriendinnen, maar ook over haar eigen ervaringen verteld. Ook zij heeft moeten vluchten, en liep meerdere keren het gevaar op seksueel misbruik, verkrachting, of erger.

Vrouwen in de rol van leiders

Margriet Goos is verbonden aan het Centrum voor Internationale Conflict-Analyse en Management (CICAM) aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij vertelt over haar werk in Georgië en haar ontmoetingen met gevluchte vrouwen. Goos benadrukt dat in Georgië vóór de conflicten genderrollen sterk benadrukt werden. Post-conflict zag zij een sterke omslag. Waar mannen veelal werkloos zijn en thuis zitten, pakken vrouwen de draad snel weer op en gaan aan het werk. In plaats van de man, is de vrouw nu de kostwinner. Uit onderzoek van de universiteit in Tbilisi blijkt dat vrouwen zich over het algemeen sneller aanpassen na conflicten en de rol van hoofd van de familie overnemen van de man. Goos pleit dan ook voor meer nadruk op het leiderschap van vrouwen, en niet alleen maar aandacht voor de slachtofferrol.

Voorzichtig emanciperen

Thea Hilhorst, professor Social Studies aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam, benadrukt dat je voorzichtig om moet gaan met het emanciperen van vrouwen in conflictgebieden. Hier kunnen namelijk hele heftige reacties op volgen, omdat de cultuur aldaar dit niet gewend is. Als voorbeeld noemt ze dat fundamentalistische, conservatieve bewegingen vaak opkomen wanneer vrouwen meer emanciperen. Haar boodschap is dan ook om te luisteren naar wat de lokale bevolking heeft in te brengen over dit onderwerp, en niet alleen met de ‘westerse’ blik het probleem proberen op te lossen.

Directeur van Stichting Vluchteling, Tineke Ceelen, vertelt wat zij in haar vele jaren heeft geleerd:  vrouwen in conflict gebieden beschikken over een onvoorstelbare veerkracht.

Volgens een voormalig VN-troepencommandant is het ‘gevaarlijker om vrouw te zijn dan soldaat’.

Ceelen vertelt over de ontberingen die vrouwen die zij ontmoette, moesten doorstaan, maar niet in detail, dat is te gruwelijk. Een van haar helden is dokter Denis Mukwege. Met zijn ziekenhuis in Congo helpt hij vrouwen die verminkt zijn geraakt door verkrachting en ander seksueel misbruik, zodat ze, bijvoorbeeld hun ontlasting weer vast kunnen houden.

Al met al heftige verhalen van deze 4 sprekers, maar helaas wel de alledaagse werkelijkheid. Daarom is het belangrijk dat mensen zich bewust worden van 8 maart als internationale vrouwendag, en bewust worden van de ongelijkheid die nog steeds overal heerst. Zodat uiteindelijk niet alleen op 8 maart, maar iedere dag van het jaar, vrouwen meetellen.

Charlotte van Raay, stagiaire Onderzoek en Advies

Lees verder:

• Are we listening?: acting on our commitments to women and girls affected by the Syrian conflict
• Gender and peacebuilding
• UNHCR review of gender equality in operations
• Women, peace, and security : repositioning gender in peace agreements