Het is 2018 en ik moet nog steeds uitleggen dat iemand onder druk zetten voor seks niet ok is. Mocht je net als ik denken dat hier iets vanzelfsprekends geschreven staat – dat vrouwen inderdaad recht hebben op zelfbeschikking over hun eigen lichaam –  en dat ik gewoon in het wilde weg ben gaan schrijven over bevestigende instemming en plezier in seks: was het maar zo. Was het maar zo dat dit niet een directe respons was op opnieuw een controverse met een beroemde Hollywood-persoon. Ik heb het over de acteur en stand-up comedian Aziz Ansari’s zogenaamd “mislukte” date. Ansari’s date “Grace” (schuilnaam) deed haar ervaringen uit de doeken in een interview dat werd gepubliceerd op Babe.net. De anonieme 23-jarige fotografe ontmoette de beroemde comedian op een afterparty van de Emmy’s. Nummers werden uitgewisseld en ze gingen op een date. Een date die zou leiden tot wat Grace de verschrikkelijkste avond van haar leven noemde.

Uber

Na de date, bij Ansari thuis, ging alles namelijk te snel en voelde Grace zich ongemakkelijk. Ze nam deel aan wat hij initieerde, al was het met enige tegenzin. Toen Ansari uiteindelijk een condoom wilde halen stond ze op de rem: “Whoa, let’s relax for a sec, let’s chill.” Gedurende de rest van de avond zegt Grace nog meer non-verbale en verbale signalen te hebben gecommuniceerd waar duidelijk uit moest zijn dat ze niet op haar gemak was. Grace haar reactie als Ansari haar vraagt hem te pijpen bijvoorbeeld: “I don’t want to feel forced because then I’ll hate you, and I’d rather not hate you”. Hij houdt vol, ook nadat ze zegt “I don’t think I’m ready to do this, I really don’t think I’m going to do this.” Uiteindelijk, na een hoop pogingen haar te overtuigen, belt hij een Uber voor haar. In de Uber huilt Grace de hele weg naar huis, ze voelt zich vernederd. De beschrijving leest als een authentieke ervaring, al was het alleen al om hoe herkenbaar het is. Welke vrouw kent het nou niet onder dit soort druk te worden gezet? Desondanks luidt de concensus onder de reacties; dit is geen seksueel geweld maar gewoon een slechte date. Waarom? Omdat ze nee had kunnen zeggen, en weg had kunnen lopen.

Afwezigheid van een ferme nee is dus niet ja

Het probleem aan de aanname dat ze niet echt nee zei omdat ze het woord niet uitsprak is het feit dat vrouwen worden geconditioneerd beleefd en behaaglijk te zijn. Hierdoor is de “nee” vaak een omslachtige, beleefde, niet kwetsende, non-verbale nee. Kitzinger & Frith constateerden in 1999 al via discours analyses dat “both men and women have a sophisticated ability to convey and to comprehend refusals, including refusals which do not include the word ‘no’”. Afwezigheid van een ferme nee is dus niet ja. Ik wil ervan uitgaan dat die omslachtige nee missen niet moedwillig was van Ansari. Dat maakt hem wellicht geen geweldpleger, het behelst geen strafbaar feit en ik zou er ook niet mee naar de politie gaan, maar er spreekt wel uit dat hij iemand is die exclusief gericht was op egoïstische bevredigingsbehoefte. Niet gericht op zijn partner en als zodanig niet geïnteresseerd in haar wensen. Kun je dan niet beter een opblaaspop gebruiken in plaats van een ander levend wezen met eigen grenzen en wensen?

Just the tip

Het doet mij denken – en vast onnoemelijk veel anderen – aan wat wel eens gebeurde als ik iemand wel leuk vond maar niet gelijk penetratieve seks wilde of van gedachte veranderde halverwege het hand en span werk: de welbekende “just the tip”-overtuigingsmethode (alleen de ‘top’ van de penis). Respectloos, alsof grenzen onderhandelbaar zijn, en erg onsexy. Hetzelfde geldt voor het mijn verantwoordelijkheid maken van iemand zijn “blauwe ballen” hun natuurlijke kleur terug te laten vinden. Om vervolgens, als ik dat aanbod ook afsla, uit te worden gemaakt voor “tease”. Ik ben het persoonlijk zo vaak tegen gekomen, dat mijn standaard zin als ik een jongen mijn huis in laat (om te afteren na een feestje) “we gaan geen seks hebben, dan weet je dat alvast” is. Soms wordt dat letterlijk opgevat, soms als arrogant en soms alsof ik me voordoe als maagdelijk meisje die “overmand wil worden” (dankjewel Thierry). Maar als dan toch een poging wordt gewaagd heb ik me alvast ingedekt en kan ik refereren naar de zin eerder die avond. Het voorkomt verwarring en vooral gekwetste mannenego’s die ik meer dan eens tot verontwaardiging heb zien groeien. Verontwaardigd dat ik ze in de war bracht door ze mijn huis binnen te laten en hun subsequente recht op seks ontzeg. Een verontwaardiging, overigens, die niet altijd ongevaarlijk was.

Het vrouwelijk lichaam wordt tot publiek bezit gereduceerd

Er wordt nu vast door sommigen gedacht: “maar zo wordt het erg verwarrend onderscheid te blijven maken in wat strafbaar en serieus seksueel geweld is, en “maar” een mislukte date in de #MeToo beweging”. Die vermenging van seks met seksueel wangedrag wordt echter alleen door critici van #MeToo ingezet. Of het nou Jort Kelder is met zijn uitspraak  of Durlacher die claimt niet te weten wanneer gedrag grensoverschrijdend is; er wordt gedaan alsof het onduidelijk is wanneer misdraging misdraging genoeg is om seksueel wangedrag te zijn. De werkelijkheid is echter helemaal niet zo moeilijk. Niemand die zijn of haar verhaal vertelde onder de noemer van de #MeToo-beweging is verward over het verschil tussen verkrachting en seksuele intimidatie. Iemand die zijn/haar ervaring met catcalling (nafluiten, sissen op straat, red.) vertelt, claimt heus niet de ernst van een verkrachting. Dat het toch in de #MeToo-beweging thuishoort is omdat beide duidelijk ongewenste seksuele handelingen zijn en er geen mate-van-geschondenheid-meter™ bestaat. In beide gevallen wordt het vrouwelijk lichaam tot publiek bezit gereduceerd. En het allerbelangrijkst; in beide gevallen hebben vrouwen het recht zich er tegen te verzetten en uit te spreken.

Bevestigende instemming, of enthousiaste instemming wat het ook wel wordt genoemd, vereist meer dan alleen een gebrek aan verzet

Als één van de deelnemers van seksuele handelingen overtuigd moeten worden dan is er iets niet in de haak. Iemand trachten te overtuigen is – buiten irritant, opdringerig, en entitled gedrag – namelijk ook een vorm van druk die niet altijd door iedereen kan worden weerstaan.  Die uitoefening van druk is een reproductie van patriarchale waarden in het datingcircuit waar over moet worden gesproken. In plaats van bij een stilte of mogelijk ongemak maar pakken wat je pakken kan – omdat er niet geschreeuwd wordt of met traangas gespoten –kun je ook vragen of de ander op zijn gemak is. Seks heb je namelijk met iemand samen, niet met gebruik van een ander wezen. De manier waarop instemming vooralsnog wordt beschouwd – afwezigheid van een ferme nee is niet nee – onderstreept de voordurende patriarchale notie dat vrouwenlichamen publiek bezit zijn en dat heteroseksuele mannen hondsdolle geilaards zijn die zich niet kunnen beheersen. “Nee is nee” doet als slogan tekort en werd in sommige staten in de VS dan ook vervangen met een “ja is ja”. Bevestigende instemming, of enthousiaste instemming wat het ook wel wordt genoemd, vereist meer dan alleen een gebrek aan verzet. Het lijkt mij vanzelfsprekend dat je, als je seks hebt, dat graag hebt met iemand die een enthousiaste gewillige deelnemer is. En dat een volmondige enthousiaste “ja” fijner seksueel verkeer creëert dan “ok, vooruit dan maar, just the tip”.

Tekst: Mensje Van Puffelen. Mensje tracht te leven naar het adagium “gelijke rechten voor anderen betekent niet minder rechten voor jou. Het is niet taart.” Studeerde aan de VU, UU en UvA filosofie, religiewetenschappen, sociologie en literatuurwetenschap met allemaal een specialisatie in genderstudies. En ze schrijft, edit en haat iets, zoals het een brave feminist betaamt, namelijk meritocratie.