Op 10 december vond de eerste Dolle Mina lezing plaats, uitgesproken door Mandu Reid, de eerste vrouw van kleur die een Britse politieke partij leidt. De Dolle Mina lezing is een initiatief van de gemeente Amsterdam en is georganiseerd in samenwerking met Atria. De lezing werd online uitgezonden vanuit de Felix Meritis in Amsterdam.

De livestream van de Dolle Mina lezing is terug te kijken op YouTube

Lees hieronder de Nederlandse vertaling van de Dolle Mina lezing door Mandu Reid. (Lees de oorspronkelijke Engelstalige versie van de lezing hier).

Nederlandse vertaling Dolle Mina lezing door Mandu Reid

Hallo allemaal! Bedankt voor de uitnodiging om vandaag te spreken.

Het is een enorme eer om de allereerste Dolle Mina-lezing te mogen geven. Natuurlijk zou ik liever willen dat we samen in dezelfde ruimte konden zijn Om het goed te maken, ga ik iedereen vragen om in de comments bij de YouTube stream een woord te posten dat beschrijft hoe je je op dit moment voelt.

Als feministen begrijpen we hoe belangrijk en ook hoe omstreden, ruimte is. De ruimte om te ademen, de ruimte om te genezen, de ruimte om gehoord te worden, de ruimte om onszelf te zijn. Deze tijd, waarin COVID overheerst, is een tijd met veel te weinig ruimte – vooral voor vrouwen die thuis vastzitten met hun mishandelaars. Maar het is ook een tijd van veel te veel: dichtgetimmerde winkels, leegstaande kantoren, echoënde ruimte in de eens zo drukke straten. Het gapende, pijnlijke gat dat is achtergelaten door de meer dan 1,5 miljoen COVID-doden.

Een van de grote privileges van mijn baan is om naar verschillende plaatsen te gaan, vrouwen uit alle lagen van de bevolking te ontmoeten en de rode draad te ontdekken die kleur geeft aan alles wat we doen. Ik werd daaraan herinnerd toen ik hoorde over die geweldige Wilhelmina Drucker en de Dolle Mina-beweging. Zo veel van ons doel wordt gedeeld, en ook een flink aantal van onze tactieken komen overeen!

Een van mijn favorieten was de opschudding die werd veroorzaakt door Dolle Mina-activisten toen ze openbare urinoirs met roze linten blokkeerden, om te protesteren tegen het gebrek aan openbare toiletten voor vrouwen.

De Women’s Equality Party is eigenlijk ontstaan ​​tijdens eenzelfde soort evenement als deze lezing. Ik kijk dus uit naar wat er vanavond kan gebeuren! Mensen waren aan het discussiëren hoe ze de vele barrières voor politieke participatie van vrouwen kunnen overwinnen – een kwestie die ook in Nederland speelt. Onze medeoprichter, Catherine Mayer, stak haar hand op en stelde een vraag: Wat als we een politieke partij zouden oprichten met een laserscherpe focus op het bereiken van gelijkheid tussen mannen en vrouwen? Zou dat kunnen helpen om verandering te versnellen en de gelijkheid van vrouwen bovenaan de politieke agenda te krijgen? Ze nodigde iedereen die in dit idee geïnteresseerd was uit om haar aan de bar te ontmoeten. Het zal je niet verbazen dat ze die avond een enorme rekening had! Toen Catherine thuiskwam, plaatste ze het idee op Facebook en er gebeurde iets buitengewoons: honderden, zelfs duizenden mensen antwoordden: “Ik doe mee”. In onze eerste vijf jaar zijn we van een idee uitgegroeid tot een beweging van 30.000 leden en supporters, met vestigingen in alle uithoeken van het Verenigd Koninkrijk.

Ik twijfel er niet aan dat voor sommigen van u onze keuze om een ​​politieke partij te vormen, nogal vreemd zal lijken. Waarom zou je werken binnen een systeem en structuren die bijdragen aan de onderdrukking van vrouwen? En waarom zou je dit allemaal doen in een land waar het kiesstelsel zich vijandig opstelt tegenover nieuwe, kleine en opstandige partijen? Mensen vragen vaak aan mij: hoe kun je hopen iets te veranderen zonder zetels te winnen? Ik herinner hen er dan vriendelijk aan dat een kleine en opstandige politieke partij genaamd UKIP (nu de Brexit-partij) – zonder ooit een zetel in ons parlement te hebben gewonnen – de loop van de geschiedenis en het lot van Groot-Brittannië heeft veranderd. En, om eerlijk te zijn, hoe vreemd het ook mag lijken … dat was een deel van de inspiratie voor onze partij. Geen Brexit natuurlijk! En zeker niet het schadelijke imago van rechts-populisme van de UKIP. Maar toen we hun steun en invloed zagen groeien, merkten we iets interessants op. Ze kregen de macht omdat de andere partijen ze kopieerden. In een poging om de stemmen vast te houden, wrongen de oude partijen zich in allerlei bochten om meer en meer op UKIP te lijken en zo te klinken. En nergens was dit duidelijker dan met betrekking tot immigratie.

We vroegen ons af of hetzelfde zou kunnen voor gelijkheid? Als we lieten zien dat feminisme een stemmentrekker was, zo redeneerden we, dan zouden de mainstream partijen ons beleid moeten stelen om ons te neutraliseren. Dat paste perfect bij ons, want we wilden nooit macht omwille van de macht. We willen gendergelijkheid bereiken, en dan onszelf opheffen. Bij één verkiezing hebben we een kopie van ons manifest aan elke andere politieke partij overhandigd, met daarop de tekst: ‘steel mij’. Bij onze eerste grote verkiezing hebben we iedereen verrast, ook onszelf, door meer dan 350.000 stemmen te winnen. Wat het feministische gevaar kracht bij zette! 1-0 voor ons!

Er is een prachtig verhaal dat ik je moet vertellen over de avond dat onze belangrijkste kandidaat voor die verkiezing werd aangekondigd: Alle andere kandidaten stonden op het punt het podium op te gaan voor het eerste live debat, toen de host van de avond haar voorstelde als een ‘verrassingskandidaat’ die meedeed aan de verkiezingsrace. Een aantal kandidaten werd bleek (de meeste politici hebben een grote hekel aan elke vorm van verstoring van de status quo) en één van de mannelijke kandidaten wendde zich tot zijn politieke assistent en zei: “Maar je hebt niets in mijn briefing vermeld over vrouwen.” Stel je dat eens voor! Totdat we kwamen opdagen, speelden de levens, ervaringen en zorgen van vrouwen niet eens een rol in zijn denken, ze hadden gewoonweg geen prioriteit. Daarom is vertegenwoordiging belangrijk en laat niemand je vertellen dat dit niet het geval is.

Er is veel en uitvoerig onderzoek gedaan naar de vraag of vrouwen en minderheden vrouwen en minderheden beter vertegenwoordigen. Brengen en ondersteunen zij verschillende soorten perspectieven en wetgeving? Dit is een relevante vraag. Maar wat vaak over het hoofd wordt gezien, is de impact van vrouwen en minderheden op andere politici. Hoe het hen dwingt tot verbetering, anders denken, het verbreden van hun referentiekaders. En in overweging te nemen hoe andere levens en ervaringen van hun eigen ervaringen verschillen. En dat is een groot deel van ons werk. We bestaan ​​en zijn nodig omdat geen van de andere partijen ambitieus genoeg is op het gebied van gelijkheid.

Ik ben de eerste gekleurde persoon die een nationale politieke partij in het Verenigd Koninkrijk leidt. En de eerste biseksuele vrouw. Om dat voor elkaar te krijgen, moesten we een feministische politieke partij oprichten. Maar ik moet eerlijk bekennen: Ik ben niet altijd een feministe geweest.

Zoals je misschien aan mijn accent kunt horen, ben ik niet opgegroeid in het Verenigd Koninkrijk. Ik ben opgegroeid in het zuiden van Afrika, in de schaduw van apartheid, in het toenmalige Swaziland dat nu Eswatini heet. Ik ben de dochter van een zwarte moeder uit Malawi en een witte vader uit het Verenigd Koninkrijk. Als gemengd gezin in Zuid-Afrika in het midden van de jaren 80 was ons bestaan politiek significant. Zo ook in het Verenigd Koninkrijk. We verhuisden naar Engeland toen ik op de middelbare school zat en brachten enige tijd door in een klein dorpje in het zuidwesten, waar ik het enige zwarte kind op mijn school was. Ik werd behandeld als een buitenstaander, een vreemdeling. Mensen verwachtten dat ik dom was omdat ik uit Afrika kwam. Ze konden hun ongeloof niet verbergen (en probeerden dat ook niet) toen ik de beste van mijn klas werd. Ik heb niet alleen racisme (verbaal en fysiek geweld) van de andere kinderen meegemaakt, maar ook ervaren hoe racistische denkbeelden van enkele leraren op school ertoe leiden dat zij mij zagen als een onruststoker. Gelukkig heeft dit me er niet van weerhouden om écht problemen te maken, anders zou ik hier vandaag niet zijn!

De laatste tijd denk ik steeds meer aan die periode in mijn leven, omdat één van de grootste leugens die rechtse populisten vertellen – en dat zijn er nogal wat – is dat ze buitenbeentjes zijn. Voormalig president Donald Trump gaat er prat op een “man van het volk” te zijn en wist genoeg mensen ervan te overtuigen dat Hilary Clinton, de eerste vrouw die dicht bij het presidentschap kwam, de insider in de race was. Dit ondanks het feit dat hij een van de rijkste, meest bevoorrechte mannen in de Verenigde Staten van Amerika is. Het feit dat hij de reputatie van de buitenstaander op zich wilde nemen, zegt ons: het geeft een enorme macht om de ​​buitenstaander te zijn. In de 21e eeuw is het iets waar insiders bang voor zijn en daarom proberen ze het na te bootsen.

Het zal je niet verbazen dat die vroege ervaringen met racisme vormend geweest zijn  voor mij. Ze zijn de reden waarom de strijd voor raciale gerechtigheid voor mij het meest zichtbaar was en het meest urgent aanvoelde. Maar het was iets dat me overkwam toen ik midden dertig was, waardoor genderongelijkheid echt op een heel persoonlijke manier scherp in beeld kwam: ik werd zwanger. Het was niet gepland, en de man en ik hadden geen goede relatie. Terwijl we bespraken wat we moesten doen, konden we ons geen van beiden een scenario voorstellen waarin ik niet de belangrijkste of enige verzorger van ons potentiële kind zou zijn. Ik heb altijd al kinderen willen hebben, maar op dat moment zag ik gewoon niet voor me hoe ik ​​alleenstaande moeder zou kunnen zijn en financieel het hoofd boven water te kunnen houden. Ik zag niet voor me hoe ik de druk en verantwoordelijkheid van het hebben van een kind op me kon nemen, terwijl ik ook mijn carrière en activistische ambities wilde respecteren. Ik wilde een bijdrage kunnen leveren aan de wereld die ik zou willen nalaten aan mijn kind. Dus besloot ik de zwangerschap te beëindigen.

Ik wil even een moment nemen om de miljoenen alleenstaande moeders te eren die laten zien dat het wél kan. Ik heb ontzag voor ze. Maar ik geloofde op dat moment gewoon niet dat ik het kon. Ik wil ook een kanttekening plaatsen bij de man in kwestie. Hij was veel jonger dan ik, ik zeg dit niet als een soort opschepperij – ik zeg het om de gender factoren die hier een rol spelen te benadrukken. Dat vrouwen in heteroseksuele relaties grotere carrière-offers brengen als ze ouders worden, wordt vaak verklaard met het gegeven dat mannen meer verdienen. Nou, dat was in mijn geval niet zo – en toch werd aangenomen dat de zorgtaken primair en exclusief bij mij zouden komen te liggen.

Het had heel anders kunnen zijn. Als ik in een land zou wonen waar abortus niet gratis, veilig en legaal was, had ik geen keus gehad. En als ik in een land woonde waar de zorg gelijkmatiger verdeeld werd over mannen en vrouwen, dan had ik een heel andere keuze kunnen maken.

Sinds de oprichting van de Women’s Equality Party heeft onze invloed alle gangbare partijen ertoe aangezet om hun beleid inzake ouderschap en kinderopvang uit te breiden. 2-0 voor ons!

Maar we hebben nog een lange weg te gaan. Het Verenigd Koninkrijk heeft de duurste kinderopvang in Europa en de op één na duurste kinderopvang ter wereld. Laat me dat kwantificeren: kinderopvang kost ongeveer 30% van het inkomen voor gezinnen met tweeverdieners en de helft van de ouders moeten geld lenen om hun kosten voor kinderopvang te betalen. Meer dan de helft van onze lokale autoriteiten heeft niet genoeg kinderopvangplaatsen om aan de vraag te voldoen – en dat was nog vóór een wereldwijde pandemie die veel kinderdagverblijven dwong hun deuren te sluiten.

Het Verenigd Koninkrijk heeft onlangs het gedeelde ouderschapsverlof ingevoerd, om zo gezinnen meer keuzevrijheid te geven over hoe ze werk en zorg combineren. Ouders kunnen tot zevenendertig weken betaald verlof delen en ze zullen elke week honderdeenenveertig pond ontvangen. Het probleem is dat bijna niemand het zich kan veroorloven om daarvan te leven, dus een tweeoudergezin zal in een situatie terechtkomen waarin de laagste verdiener het verlof neemt – en dat is, zoals ik al zei, bijna altijd de vrouw.

In Nederland krijgen ouders zesentwintig weken onbetaald verlof en slechts een derde van de ouders maakt hiervan gebruik.

Waarom doet dit ertoe? Omdat we vanaf het allereerste begin jonge meisjes vertellen dat de zorg voor anderen hun lot is. Vervolgens maken we het hen onmogelijk om dit te vervullen. We verwachten dat vrouwen steeds grotere hoeveelheden onbetaalde zorg op zich nemen, zonder ondersteuning – wetende dat dit onze kansen op werk, ons verdienpotentieel, onze bijdragen op andere gebieden, ons spaargeld en onze gezondheid beperkt. Het beperkt fundamenteel onze keuzes. En de armoede of afhankelijkheid die daaruit voortkomt, maakt ons kwetsbaar voor dwang, misbruik en geweld.

En ik heb het niet alleen over vrouwen die kinderen hebben. De verwachting of de aanname dat je ooit voor iemand zult zorgen, is een grote factor bij discriminatie op de werkplek. Vrouwen vormen de meerderheid van mensen die in armoede leven, niet omdat het ons als medemens niets kan schelen, maar omdat onze economie daarvoor kiest.

Let niet op het GDP (Gross Domestic Product, ofwel BBP: Bruto Binnenlands Product)! We moeten een gesprek hebben over GUDP (Grossly Undervalued Domestic Product) – ons ondergewaardeerde huishoudelijk product!

Want als het om betaald werk gaat, is het verhaal hetzelfde. Vrouwen – vooral zwarte vrouwen, vrouwen die tot een etnische minderheid behoren, en migrantenvrouwen – zijn oververtegenwoordigd in de kinderopvang, sociale zorg en gezondheidszorg. In ruil daarvoor krijgen ze een hongerloontje. Deze sectoren worden door regeringen niet gezien als een investering, maar als een kostenpost waarop moet worden bezuinigd – vooral in tijden van crisis.

We hebben onlangs een evenement georganiseerd met de feministische academicus Cynthia Enloe. Als je niet bekend bent met haar werk, bekijk het dan eens. We hadden het erover hoe COVID onze samenleving een spiegel voorhoudt en ons de echte waarde van zorg laat zien, en Cynthia zei: “Ze zullen er spijt van krijgen dat ze ons ooit onder de cruciale beroepen hebben geschaard!”

Terwijl landen worstelden met de manier waarop ze de verspreiding van het virus konden beheersen, moesten ze beslissen wat cruciaal was. In het Verenigd Koninkrijk koos onze regering voor een volledige lockdown en de enige dingen die open bleven waren onze ziekenhuizen, verzorgingstehuizen, scholen, kinderdagverblijven, supermarkten en apotheken. Sectoren met laagbetaalde vrouwelijke werknemers in banen met een hoog risico.

Tegelijkertijd begonnen mensen, toen ze gedwongen werden in isolatie te zitten, na te denken over wat er nu écht toe doet. Hoe belangrijk onze gezondheid, ons welzijn en onze relaties zijn. En hoe het streven naar winst ten koste gaat van vrouwen en onze planeet.

Dit ontstaand besef, dit nieuwe bewustzijn rondom de zorg, is een geschenk voor het feminisme. Voor degenen onder ons die geloven dat er andere manieren zijn om onze samenleving en economie te organiseren, die niet gebaseerd zijn de onderwerping van vrouwen en groeiende ongelijkheid langs de assen van ras en klasse, tussen ontwikkelingslanden en ontwikkelde landen.

Dit is onze kans om niet alleen hetzelfde weer op te bouwen, maar om aan gelijkwaardigheid te werken.

We moeten hier vanavond allemaal vertrekken met de overtuiging dat we de dingen anders kunnen doen. Met het besef dat we de macht hebben om dingen anders te doen, als buitenstaanders. Dolle Mina begreep dat. Net als de Women’s Equality Party, begonnen ze als een handjevol mensen die geloofden dat een andere manier mogelijk was. Ze mobiliseerden steeds meer mensen die achter hun visie voor een meer gelijkwaardige samenleving stonden.

Als ik denk aan de dingen die de Women’s Equality Party in de eerste vijf jaar heeft bereikt, kan ik het bijna niet geloven. Maar één van de voorbeelden waar ik het meest trots op ben, is onze campagne bij de laatste nationale verkiezingen. Zoals je je misschien kunt voorstellen, ging het bij deze verkiezingen allemaal om de Brexit. En hoewel de Brexit enorme gevolgen heeft voor vrouwen, werd het alleen besproken in termen van kwesties die de mannen die het afdwongen aangingen. Er was geen ruimte voor discussies over de stijgende cijfers omtrent geweld tegen vrouwen en meisjes, of de feitelijke legalisering van verkrachting in het Verenigd Koninkrijk. Er was geen plaats voor buitenstaanders.

Dus daar stonden we, vijf vrouwen, allemaal overlevenden van huiselijk geweld of aanranding, tegenover vijf politici die waren beschuldigd van intimidatie of geweld. We boden aan om opzij te gaan, op voorwaarde dat de andere partijen deze kandidaten zouden terugtrekken en ze onze beleidseisen voor het beëindigen van geweld tegen vrouwen en kinderopvang aan hun programma’s zouden toevoegen. Geen van de parlementsleden waar wij tegen opstonden, behield zijn zetel en een van hen heeft onlangs een gevangenisstraf gekregen. In feite hebben we het parlement een schoonmaakbeurt gegeven. We hebben ruimte gemaakt.

En ook al kunnen we vanavond niet samen zijn, ook wij maken ruimte voor elkaar vrij. Gemeenschap is een radicale daad in deze tijd van isolement.

Aan het begin van deze lezing vroeg ik jullie allemaal om te vertellen hoe je je voelde. Ik hoopte dat we ons tegen het einde van deze lezing allemaal onderdeel zouden voelen van iets groters dan wijzelf.

Dank u.

Panelgesprek met Rachel Rumai Diaz, Santi van den Toorn, Eva de Goeij en moderator Fadoua Alaoui

De Dolle Mina lezing is een initiatief van de Gemeente Amsterdam en wordt georganiseerd in samenwerking met Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. 

Beeld: © Jaap Beyleveld/Atria.