Ruim 150 (online) aanwezigen waren erbij toen Atria op 14 februari 2023 officieel toetrad tot het netwerk van De Canon van Nederland. Dat vierden we met het evenement Wat een Stuk! Onder leiding van Lara Nuberg gingen historici, feministen en beeldmakers met elkaar in gesprek. Hoe kunnen we een geschiedenis vertellen waarin iedereen zich kan herkennen? Hoe belangrijk is dat? En hoe kun je sleutelstukken uit het archief van Atria gebruiken om thema’s van nu aan te kaarten? Tijdens inspirerende lezingen ontstonden er interessante discussies die tijdens onze activistische borrel werden voortgezet. Benieuwd hoe Wat een Stuk! eruit zag? Lees dan gauw verder. 

Het Nederland van mijn jeugd is misschien niet hoe Nederland echt in elkaar zit. Hoe komt dat? – Lara Nuberg

Kittelaar of clitoris

In 1898 publiceerde Aletta Jacobs haar boekje De vrouw, haar bouw en haar inwendige organen. Met dit boekje wilde zij vrouwen uitdagen hun lichaam beter te leren kennen. In haar uitleg over de geslachtsorganen vertelt zij de lezer: ‘’De kittelaar ligt alzoo tusschen de beide plooien der kleine lippen, die zich vóór en achter dit orgaan vereenigen. Het is een klein, stomp, vaatrijk en zenuwrijk uisteeksel, zonder opening. Het wellustgevoel zetelt voornamelijk in dit orgaan.”  

“De clitoris is keer op keer weggedrukt in de geschiedenis. Dat gaan we nu nooit meer toelaten”. – Belle Barbé

Jacobs noemde de kittelaar (clitoris) dus wel, maar beeldde in haar boek niet het volledige orgaan af. De maanlanding, het internet en de 3D printer zouden allemaal eerder de lesboeken halen dan de volledige clitoris, vertelt Belle Barbé (schrijver en oprichter van de Wipsite). In haar biologieles die je wél wilt volgen gaf zij de deelnemers vijf lessen over de clitoris mee. Wist jij bijvoorbeeld dat de clitoris ook erect wordt?

Moslima’s in beeld

In 1978 fotografeert Bertien van Manen de eerste staking van Turkse vrouwen in Nederland bij een kippenslachterij in Almelo. De vrouwen staakten vanwege slechte arbeidsomstandigheden, zij sloten zich die dag allemaal aan bij de vakbond. Cigdem Yuksel bekeek en analyseerde voor verschillende van haar onderzoeken duizenden foto’s in beeldbanken en archieven. De foto is één van de weinige beelden in Nederlandse archieven waarin fotograaf Cigdem Yuksel de generatie van haar oma herkent.

”We moeten deze verhalen, van Turkse vrouwen maar ook van veel meer mensen met verschillende achtergronden, op grotere schaal verzamelen en ontsluiten. Een archief waarin iedereen zich herkent, wat recht doet aan alle mensen die in ons land wonen en gewoond hebben.” – Cigdem Yuksel

Yuksel werd zich extra bewust van haar eigen rol als fotograaf. Fotografen hebben de macht mensen op een bepaalde manier af te beelden, neer te zetten en spelen dus een grote rol in de representativiteit van die beelden. Tijdens Wat een Stuk! vertelt Yuksel hoe haar onderzoek naar representatie van moslima’s in de grootste persbeeldbank van Nederland haar motiveerde zelf beeldmateriaal van Turkse vrouwen in Nederland te verzamelen. Want iedereen zou zich in ons historisch materiaal moeten kunnen herkennen.

De verdwenen oerfeministe

Wilhelmina Drucker is één van de eerste Nederlandse feministen. Ze is politiek zeer actief en richt in 1894 de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht op. Toch is Wilhelmina Drucker een stuk minder bekend dan haar tijdgenote Aletta Jacobs. Onterecht, vinden Agnes Cremers en Mark Bergsma (historici en eigenaren Van Gisteren). Tijdens Wat een Stuk! vertellen zij in detail over de feminist die zij aanbidden.

‘Zichtbaarheid doet ertoe en deze vrouw verdient ook een podium.’ – Mark Bergsma

Tijdens haar bewogen leven liet Drucker zich nauwelijks afbeelden. Dit in tegenstelling tot haar collega Jacobs, die zich onder anderen meermaals liet portretteren door groot schilder Isaac Israëls. Ook schreef Drucker, in tegenstelling tot Jacobs, haar memoires niet op. Juist dat materiaal doet ertoe: het bepaalt welke verhalen we bewaren en doorgeven. Van Wilhelmina Drucker kennen we slechts twee geschilderde portretten die tijdens haar leven werden gemaakt. Eén daarvan zit sinds kort in de collectie van Atria en nu in De Canon van Nederland, de ander is zoek. Daarom doen Mark en Agnes nog één keer een oproep: helpen jullie zoeken naar het verdwenen schilderij van Wilhelmina Drucker?

Helden opspelden

Na drie inspirerende lezingen was het tijd om te gaan stemmen. Atria en De Canon van Nederland willen graag weten welke personen en gebeurtenissen jij graag wil terugzien in verhalen over onze gedeelde geschiedenis? We kregen veel inspirerende suggesties, zoals Anna Maria van Schurman en Machiel Handwerpen maar ook een roep om meer informatie over vrouwen in verzet, migranten- en vluchtelingenvrouwen, wetenschappers en vrouwelijke jagers en Vikingen. Wie zou jij graag terugzien?

Links Anne die een print vasthoudt van een van de sleutelstukken die zijn toegevoegd aan de Canon van Nederland: een affiche uit 1918 van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Rechts worden buttons gemaakt

Tijdens de borrel gingen verschillende generaties feministen samen aan de slag. We maakten buttons van de sleutelstukken met daarbij onze favoriete activistische leuzen en spraken met onbekenden over de clitoris, vrouwen in protest en onze historische voorbeelden. Samen zetten we een stap in de goede richting: een geschiedenis van ons allemaal.

Wil je weten wat Atria allemaal doet om de geschiedenis inclusief en divers te maken? Of hoor je graag wanneer we nog zo’n leuk evenement organiseren? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief of volg ons op social media en blijf op de hoogte van onze toekomstige activiteiten.  

Foto’s: Jeunique Mingels
Dit event is mede mogelijk gemaakt door het Aletta Jacobs fonds.