Beeld: Portret van Tania Leon, actief in de anti-apartheidsbeweging en de zwarte vrouwenbeweging, 1978. Fotograaf onbekend. Collectie IAV-Atria.
Atria wil graag de goede bronvermelding geven. Ken je de maker van deze foto, dan horen wij dat graag: beeld@atria.nl

Het leven van Tania Leon

Tania Leon groeide op in een zwart middenklasse milieu in Wellington in Zuid-Afrika. Haar ouders waren arbeiders, maar haar vader vond dat zijn negen kinderen moesten studeren en begon een viswinkel. Zo kreeg het gezin het economisch beter. Net als haar meeste broers en zusters werd Tania opgeleid tot lerares. Veel keus had ze niet. Later vertelde ze in een interview:

“Je werd óf verpleegster, of je kwam in het onderwijs terecht. Ik heb verdomme nooit kunnen kiezen!”

In Zuid-Afrika leidde ze een te beschermd leven om zich echt bewust te zijn van de anti-apartheidsstrijd die er aan de gang was. Toch voelde Leon dat zij in dat land niet kon leven. “Op een dag heb ik een koffer gepakt en een retourtje gekocht, en ik was weg.”

In eerste instantie ging ze naar Denemarken. Daar werkte ze acht maanden in een restaurant. In 1973 kwam ze naar Nederland, waar ze van 1973 tot 1976 de opleiding tot verpleegkundige A in Amsterdam volgde. Hoewel ze aanvankelijk een geïsoleerd bestaan leidde, kwam Leon in 1975 in aanraking met het feminisme en werd ze zich bewust van haar positie als zwarte vrouw in Nederland. Haar reis in 1976 naar Zuid-Afrika maakte haar bewust van het feit dat ook zij haar rol in de anti-apartheidsstrijd wilde spelen. Zij werd lid van de vrouwengroep van de Anti-Apartheids Beweging Nederland en de Nederlandse unit van het ANC. In 1986 richtte Tania Leon een studiefonds op voor zwarte Zuid-Afrikaanse vrouwen.

In 1984 kreeg Leon het Nederlands staatsburgerschap. Van augustus 1982 tot begin 1985 werkte zij als wijkverpleegkundige bij de Stichting Amsterdamse Kruisverenigingen. Van augustus 1986 tot 1989 was zij werkzaam bij de Stichting Vrouwen en Informatica te Amsterdam, vanaf augustus 1987 tevens als docente boekhouden/kantoorpraktijk bij de Vrouwenvakschool Informatica Amsterdam.

Tania Leon legde in interviews de nadruk op haar opvatting dat de ene strijd de andere niet uitsluit. In haar persoon kwamen haar Zuid-Afrikaanse afkomst, haar positie als zwarte vrouw in Nederland en haar lesbisch-zijn samen.

Wie: Tania Leon
Geboortedatum: 4 mei 1945
Geboorteplaats: Wellington, Zuid-Afrika
Sterfdatum: 15 augustus 1996
Plaats van overlijden: Nigtevegt, Nederland
Alternatieve naam: Ruth Naomi Leon

Mama Cash

In 1982 richtte zij samen met Marjan Sax, Dorelies Kraakman, Patti Slegers en Lida van den Broek de Stichting Mama Cash op. Mama Cash is het eerste onafhankelijke financieringsfonds voor vrouwen ter wereld. Met een startkapitaal van Marjan Sax hielp Mama Cash met het opzetten van kleinschalige initiatieven van en voor vrouwen, in eerste instantie in Nederland. Inmiddels is Mama Cash uitgegroeid tot een internationaal opererend vrouwenfonds, dat vrouwen op weg wil helpen naar grotere zelfstandigheid en onafhankelijkheid, om op basis van hun eigen initiatief hun positie in de maatschappij te verbeteren.

In 1984 richtte Leon samen met Gloria Wekker, Joice Spies en Tieneke Sumter ‘Sister Outsider’ op, een organisatie voor ‘zwarte’ vrouwen die van vrouwen houden. Sister Outsider ontstond uit onvrede. De initiatiefneemsters hadden het gevoel dat zij in de ‘witte’ lesbische beweging niet aan bod kwamen. Zij vonden het hoog tijd om hun eigen werkelijkheid te onderzoeken. Grote inspiratiebron was de Afro-Amerikaanse hoogleraar en schrijfster Audre Lorde, die in juni 1984 en in juni 1986 Nederland bezocht. Sister Outsider organiseerde bij die bezoeken discussies en feesten.

Tania Leon was in 1985 ook betrokken bij de oprichting van Flamboyant, een landelijk vrouwen- en documentatiecentrum voor zwarte en migrantenvrouwen. Pioniers van Flamboyant waren naast Tania Leon onder anderen Alem Desta, Troetje Loewenthal, Cisca Pattipilohy en Ellen Robles. Flamboyant wilde de bewustwording en versterking van de eigen identiteit van zwarte en migrantenvrouwen bevorderen. Door het opzetten van een bibliotheek en documentatiecentrum wilde Flamboyant een bijdrage leveren aan de kennis over, en het inzicht in de positie van zwarte en migrantenvrouwen in Nederland. Ook werden er cursussen, studiedagen, lezingen en culturele bijeenkomsten georganiseerd. Er was ruimte voor eigen initiatieven, en de uitwisseling van kennis, informatie en ervaring tussen verschillende groepen werd gestimuleerd. In december 1990 moest Flamboyant haar deuren sluiten omdat de overheid de subsidie introk. Het centrum ging over in Stichting Zami.

Bronvermelding: – ‘Ik strijd als zwarte feministe’ : Interview met Tania Leon. In: Zuidelijk Afrika Nieuws (1982)
Auteur biografie: Eva van der Plas
Literatuur over:
– ‘Ik strijd als zwarte feministe’ : Interview met Tania Leon. In: Zuidelijk Afrika Nieuws. (1982)
– ‘Zwarte vrouwen hebben het nog slechter dan zwarte mannen’ : vrouwen tegen apartheid. – In: Viva (1981)
Archieven: Archief Ruth Naomi (Tania) Leon (1945-1996) (Atria)
Photo credits: huygens.knaw.nl Vrouwenlexicon