Eva Marianna Besnyö, fotografe. Dochter van Bernard Besnyö (1877-1944) advocaat, en Ilona Kelemen (1883-1981). Eva Besnyö trouwde op 25-7-1933 in Bergen met Johannes Hendrik Fernhout (1913-1987), fotograaf, filmer en cineast. Het huwelijk werd ontbonden op 20-8-1945 in Bergen. Ze trouwde voor de tweede keer op 19-2-1947 in Amsterdam met Willem Lucas Brusse (1910-1978), grafisch ontwerper, fotograaf, tekenaar en leraar. Dit huwelijk werd ontbonden op 11-1-1974 in Amsterdam. Uit huwelijk het huwelijk met Willem Lucas Brusse werden 1 zoon en 1 dochter geboren.

Wie: Eva Besnyö
Geboortedatum: 29 april 1910
Geboorteplaats: Boedapest, Hongarije
Sterfdatum: 12 december 2003
Plaats van overlijden: Laren, Nederland
Alternatieve naam: Eva Marianna Besnyö

Het leven van Eva Besnyö

Eva Besnyö groeide op in Boedapest, in een joods intellectueel gezin. Haar vader, geboren als Bela Blumgrund, kwam oorspronkelijk uit Bratislava en was advocaat van beroep. Voordat hij zijn loopbaan begon veranderde hij zijn achternaam in Besnyö. Eva’s moeder, Ilona Kelemen, was Hongaarse. Vader Besnyö hield er geëmancipeerde ideeën op na voor zijn drie dochters en hij had veel ambities voor ze. Eva zat met haar zusjes Panna en Magda op het meisjesgymnasium en kreeg daarnaast extra taalonderwijs en muziekles. In tegenstelling tot haar zusjes was Eva niet erg geïnteresseerd in school. Maar zodra ze ging fotograferen kreeg ook zij ambities.

Na haar eindexamen in 1928 volgde Eva Besnyö een opleiding bij de fotograaf József Pécsi. Van hem leerde ze onder andere architectuur te fotograferen. In 1930 sloot ze haar opleiding bij hem af met een examen en vertrok naar Berlijn, waar ze het meest dacht te kunnen leren. In Berlijn kwam ze terecht bij de fotograaf Dr. Peter Weller, die haar liet fotograferen om de foto’s vervolgens onder zijn eigen naam te verkopen. Dat leverde haar veel ervaring op.

In Berlijn maakte Eva Besnyö ook kennis met experimenteel progressief theater, film en dans. Vooral de Russische film, het Bauhaus en de Nieuwe Architectuur maakten indruk op haar en beïnvloedden haar werk. Een belangrijke vriend in die tijd was de kunstenaar György Kepes, die niet alleen een leermeester bleek op het gebied van vorm, maar haar tevens politiek en maatschappelijk beïnvloedde. Bij hem ontmoette ze de Nederlandse cameraman, fotograaf en regisseur John Fernhout (1913-1987), zoon van beeldend kunstenares Charley Toorop.

Fotografie

Eva Besnyö voelde zich steeds meer verwant met ‘links’. In het najaar van 1931 vestigde ze zich in Berlijn als zelfstandig fotografe. Ze leefde vooral van portretten en reportages, en ze werkte voor ‘Neofot’, een links persbureau. Het zou uiteindelijk haar meest artistieke periode worden, zoals ze zelf onder woorden bracht: “naast mijn moederschap de belangrijkste periode in mijn leven”. Opkomst van de SS in 1932 en de behandeling van joden deden Besnyö besluiten Berlijn te verlaten.

In de herfst van 1932 verhuisde Eva Besnyö naar Nederland (Amsterdam), samen met John Fernhout (1913-1987). Ze worden beiden actief lid van de Vereeniging van Arbeiders Fotografen (VAF), een vereniging die gelieerd was aan de Communistische Partij Holland. Besnyö trouwde met John Fernhout op 25 juli 1933 in Bergen.

In Nederland hield Besnyö in 1933 haar eerste solotentoonstelling, bij ‘Van Lier’; eerst in Amsterdam, vervolgens in Rotterdam, Utrecht en Amersfoort. Vanaf 1934 deelde ze een atelier op de Keizersgracht met de fotograaf Carel Blazer. Ze werkte voor kranten en persbureaus. In het atelier maakte ze vooral portretten en foto’s van kinderen. Maar ze maakte ook reportages buiten de werkplaats, zoals die van de krottenwijk Kiserdö in Boedapest, en ze fotografeerde veel architectuur. In 1937 leverde Besnyö een groot aandeel in de organisatie van ‘Foto ‘37’, een grote tentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam, een tentoonstelling die bedoeld was om de sociale status van fotografie te verhogen.

Vanaf 1938 raakte Besnyö bevriend met de grafisch ontwerper Wim Brusse. Ondanks het uitbreken van de tweede wereldoorlog kon Eva Besnyö tot 1942 blijven fotograferen. Maar in de herfst van ’42 werd het te gevaarlijk en moest zij onderduiken. Dankzij beeldend kunstenaar Willem Arondeus kreeg ze in februari 1944 een vals persoonsbewijs en werd ze geariseerd. Dit stimuleerde haar en Wim Brusse om zelf ook verzetsactiviteiten te ontplooien; Besnyö maakte vooral pasfoto’s voor persoonsbewijzen. Na de oorlog scheidde ze van John Fernhout en trouwde in 1947 met Wim Brusse (1910-1978). Van hem kreeg ze een zoon (1945, Berthus) en dochter (1948, Yara). Het huwelijk hield stand tot 1968.

In de naoorlogse periode, met inmiddels twee kinderen, combineerde Besnyö het moederschap met foto-opdrachten. Architectuurfoto’s en werken vanuit het atelier interesseerden haar nu minder, ze wilde het liefst mensen fotograferen.

Eva Besnyö was betrokken bij de oprichting van de Gebonden Kunstenaars federatie (GKf), in het bijzonder bij die van de Vakgroep fotografie. In 1952 nam ze deel aan ‘Tentoonstelling Photografie’ in het Stedelijk Museum.

Eva Besnyö en Dolle Mina

In de jaren ’70 sloot Besnyö zich aan bij Dolle Mina en volgde met de camera vooral alles dat zich in Amsterdam afspeelde. Ze werd niet alleen de fotograaf van Dolle Mina, maar raakte er zelf ook actief bij betrokken. Dit werken voor de vrouwenbeweging veroorzaakte een omslag in haar manier van werken: het belangrijkste doel werd het documenteren van deze beweging, esthetische principes raakten daarbij van ondergeschikt belang.

Op latere leeftijd moest Eva Besnyö stoppen met fotograferen vanwege haar steeds slechter wordende ogen. In die tijd heeft ze wel haar fotoarchief op orde kunnen brengen en stond het af aan het Maria Austria Instituut in Amsterdam. In juli 2001 verhuisde ze naar het Rosa Spierhuis te Laren, waar ze in het voorjaar van 2003 nog een expositie van haar werk hield.

Eva Besnyö overleed op 12 december 2003 in Laren, op 93-jarige leeftijd. Ze is begraven op Zorgvlied te Amsterdam.

Auteur biografie: Marjet Denijs
Websites: http: www.maibeeldbank.nl

Publicaties van:
– “Meid, wat ben ik bewust geworden”: vijf jaar Dolle Mina / Marjo van Soest (eindred.), Eva Besnyö (foto’s). – Den Haag : Dolle Mina, 1975. – 165p. : ill.
– Wij vrouwen eisen : abortus uit het wetboek van strafrecht, abortus in het ziekenfonds, de vrouw beslist / Eva Besnyö (fotogr.), [et al.]. – Leiden : Wij vrouwen eisen, 1983. – 44 p., 76p. : lit. : foto’s : afb.
– Zeeland toen / Eva Besnyö (samenst.), Jeroen de Vries (samenst.), Jacqueline Louwerse. – Amsterdam : Spruijt, 1990. – 60p. : foto’s
– Kinderen 1930-1987 / Eva Besnyö (fotogr.), Aad Speksnijder (eindred.), Gerrit Kleijwegt (vert.). – Rotterdam : [s.n.], 1998. – 70p. : index : foto’s
– Eva Besnyö / Tineke de Ruiter (tekst) (red.), Adriaan Elligens (red.), Henrik Barends (red.), Eva Besnyö (foto’s). – Amsterdam : Stichting Voetnoot, 2007. – 317p. : not. : foto’s

Literatuur over:
– Eva Besnyö / Willem Diepraam (red.), Flip Bool, [et al.]. – Amsterdam : Focus, 1999. – 198p. : lit. : foto’s (Monografiëen van Nederlandse fotografen ; 9)
– Een beeld van Eva Besnyö / Willem Diepraam. – Amsterdam : Fragment Uitgeverij, 1994. – [48p.] : foto’s
– Oeuvreprijs voor Eva Besnyo, ‘Grand old lady’ van de fotografie / Saskia Wolda. In: Ruimte. – 11 (1994), 3-4, p.34-37
– ‘Ik leef meer naar mijn toekomst dan in mijn verleden’ : interview met de Hongaarse fotografe Eva Besnyö / Karin Oppelland. In: Vrouwen in den vreemde: lotgevallen van emigrantes en immigrantes. – (1993), 8, p.108-115
– “Even gauw een foto maken was niet mijn soort fotografie” : fotografe van het eerste uur Eva Besnyö / Letty Bozelie. In: Vrouwenweekblad. – 8 (1989), 286(21 dec), p.10-13
– Eva Besnyö : ’n halve eeuw werk / Carrie de Swaan (interview), Tineke de Ruiter (research). – Amsterdam : Sara, 1982. – 233p. : ill.