Etta Palm – biografie

biografie zwartwit portret van etta palm

Beeld: Portret van Etta Palm. Maker onbekend, ca. 1800 (Collectie IAV-Atria)

Eerste Nederlandse feministe. Zij werd geboren als Etta Lubina Johanna Aalders. Haar vader was pachter van de leenbank, welke functie door haar moeder werd overgenomen toen hij in 1749 overleed. Etta trouwde op haar 19e met een student uit Arnhem, maar dit huwelijk hield niet lang stand.

Wie: Etta Palm
Geboortedatum: april 1743
Geboorteplaats: Groningen, Nederland
Sterfdatum: 28 maart 1799
Plaats van overlijden: Den Haag, Nederland
Alternatieve naam: Etta Lubina Johanna Aalders

Het leven van Etta Palm

Etta trouwde rond 1762 met een student uit Arnhem en sindsdien was zij vooral bekend onder haar mans achternaam Palm. Het huwelijk hield niet lang stand. Palm vertrok binnen een jaar, het is nooit opgehelderd waar hij heen was gegaan. Zoals bij veel 18e-eeuwers zijn over delen van het leven van Etta Palm geen bijzonderheden te vinden. Diverse geschiedschrijvers hebben gemeend die leemtes op te moeten vullen met fantasie en speculatie, zonder dat er bij te zeggen, waardoor er geen betrouwbare literatuur over haar jonge leven voorhanden is. Zeker is dat ze rond 1767/1768 uit Groningen vertrok en vanaf 1770/1771 in Parijs woonde.

De Franse Revolutie van 1789 zag ze in haar eigen woorden ‘met toejuichen’ gebeuren. Na een jaar kwam op de agenda dat de middelste term van de leus ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap‘ ook op de seksen betrekking zou moeten hebben. Etta Palm was de eerste vrouw die het woord nam in een politieke club. Op 30 december 1790 werd een rede van haar voorgelezen (ze mocht het niet zelf uitspreken) in een van die clubs: ‘Discours sur l’injustice des loix en faveur des hommes, au dépend des femmes’.

Discours

In maart 1791 behoorde ze tot de oprichters van de eerste politieke vrouwenclub. Op 1 april 1792 stond ze aan het hoofd van een vrouwendelegatie die bij de Franse nationale vergadering Assemblée Législative een petitie indiende met betrekking tot ondermeer scheidingsrecht en de toelating van vrouwen tot openbare ambten. Een boekje met het ‘Discours’ en enkele andere stukken van haar hand werd over heel Frankrijk verspreid.

Tegelijk en ervóór publiceerde ze over de situatie in Nederland en over de relatie tussen Frankrijk en Nederland. Volgens eigen zeggen waren haar activiteiten er vooral op gericht om koste wat kost een oorlog te voorkomen tussen ‘mijn beide vaderlanden’. Maar het leverde haar de reputatie van ‘spion’ en onder die noemer werd zij midden 1791 gearresteerd. Zij kwam snel weer vrij, maar enkele kranten hadden toen al haar reputatie bij het deel van de Franse bevolking met angst voor vreemdelingen voorgoed onderuitgehaald.

In oktober 1792 kwam zij tijdelijk naar Nederland, maar door de politieke ontwikkelingen kan ze niet meer terugkeren naar Parijs. De revolutie ‘at haar eigen kinderen op’, inclusief het (getalsmatig kleine) feministische golfje. Politieke vrouwenclubs werden verboden en progressieve vrouwen zoals Olympe de Gouge kwamen onder de guillotine.

Na de inval van de Fransen in Holland in 1795 werd Etta Palm in Den Haag gearresteerd als ‘oranjeklant en intrigante’. De openingszin van het rapport aan de Staten van Holland dat tot haar veroordeling leidde is te bijzonder om onvermeld te laten:

“Wij zijn genoodzaakt uw aandacht voor een korte poos van gewichtiger dingen af te houden en u een wijl te onderhouden over een vrouwe”.

Zij werd tot eind 1798 vastgehouden. Enkele maanden na haar vrijlating overleed ze op 28 maart 1799 in Den Haag.

Publicaties van Etta Palm:

  • Sur l´injustice des loix en faveur des hommes, au dépens de femmes / Etta Palm, 1790. In: The French Revolution and human rights : a brief documentary history / translated, edited, and with an introduction by Lynn Hunt. – Boston/New York : Bedford/St. Martin’s, 1996, p. 122–23
  • Appel aux Francoises sur la régénération des moeurs, et nécessité de l’influence des femmes dans un gouvernement libre / Etta Palm née d’Aelders. – [Paris] : L’imprimerie du Cercle Social, [probably July 1791]. – Facsimile in: Les femmes dans la révolution Française, T. 2, Paris, Edhis, 1982

Literatuur over haar:

  • Geschiedenis als fictie : het geromantiseerde leven van Etta Palm / Judith Vega. In: Historica. – Jrg. 22 (1999), nr. 3 (okt.), p. 22-24
    – Het zesde bedrijf / P.F. Thomése. – Amsterdam : Querido, 1999. – 277p. Roman over Etta Palm.
  • Etta Palm : feministe van Hollandse bodem / Nel Hofmeester. – Amsterdam : Witte Lelie, 1978. – 13p. : lit. – (Waarom werden zij verzwegen? ; dl III)
  • Etta Palm : een hollandse Parisienne 1743-1799 / H. Hardenberg. – Assen : Van Gorcum, 1962. – 125p. : ill. : lit. – (Historische Bibliotheek ; 68)
  • Etta Palm (Barones Aelders) : Nederlands eerste feministe tijdens de Fransche Revolutie te Parijs / W.J. Koppius. – Zeist : Ploegsma, 1929. – 84p. : ill.

Lees verder:

Auteur biografie: Wil Schackmann

Door: Atria
Delen:

Gerelateerde artikelen