Jeanne Merkus was strijdster voor het christendom. Zij was de dochter van Wilhelmina Niclasina Cranssen (?-1848) en mr Pieter Merkus (?-1844), gouverneur-generaal van voormalig Nederlandsch-Indië. Zij was het zesde kind van acht uit een zeer godsdienstig protestants gezin.

Wie: Jeanne Merkus
Geboortedatum: 11 oktober 1839
Geboorteplaats: Batavia, Nederlands-Indië
Sterfdatum: 1 februari 1897
Plaats van overlijden: Utrecht, Nederland
Alternatieve naam: Jenny Merkus, Johanna Markus, Johanna Markusova, Jovanka Markusova

Het leven en werk van Jeanne Merkus

In 1844 overleed de vader van Jeanne Merkus (ook bekend onder de namen Jenny Merkus en Johanna Markusova) te Soerabaia. Haar moeder repatrieerde daarna met haar acht kinderen naar Amsterdam, maar verhuisde snel naar Den Haag. Zij overleed op 19 april 1848. De negenjarige Jeanne kwam in huis bij haar oom, de predikant Charles Merkus, eerst in Amsterdam en vanaf 1850 in Arnhem. Haar toch al religieuze aanleg werd daar verder ontwikkeld. Ze leerde ook Frans, Duits, Engels, Grieks, Latijn en, om de bijbel beter te kunnen doorgronden, Hebreeuws. Toen ze 23 jaar werd kreeg ze de beschikking over een groot fortuin uit de nalatenschap van haar moeder. Samen met haar vriendin Catharina van Rees, die publiceerde onder de naam Celestine, kocht zij een landgoed aan de IJssel bij Zutphen. In 1867 verkochten zij het huis weer en Jeanne huurde een villa bij Arnhem.

In 1869 begon voor Jeanne Merkus een nieuwe periode. Catharina vertrok naar Duitsland en Jeanne vestigde zich in Parijs. In Parijs, maar ook in de provincie, evangeliseerde zij en zorgde ze voor zieken en armen. Gedurende de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871 verbleef ze in het belegerde Parijs en verzorgde er de zieken en gewonden. Ze identificeerde zich sterk met haar middeleeuwse naamgenote Jeanne d’Arc.

In 1872 reisde ze naar Palestina, kocht in Jeruzalem een stuk grond en gaf opdracht daarop een huis te bouwen waarin zij de teruggekomen Christus wilde ontvangen. Haar geloof was zo sterk dat ze besloot haar persoon en haar geld in dienst te stellen van het christendom en het Turkse regime te gaan bestrijden. In 1875 vertrok ze naar de Balkan en speelde een belangrijke rol in de opstand in Bosnië en Herzegovina tegen het Turks gezag. Zij verleende niet alleen financiële steun aan de opstand, maar nam ook deel aan strooptochten op Turks gebied onder de naam Johanna Markusova. Eind 1875 sloot zij zich aan bij de opstandelingen, van wie Mico Liubibratic de aanvoerde was. Zij droeg de lokale mannendracht, reed paard en marcheerde. In maart 1876 trokken de opstandelingen naar het noorden waar Jeanne met Liubibratic en anderen gevangen genomen werd door de Oostenrijkers. Merkus werd als enige weer in vrijheid gesteld en ging naar Belgrado. Daar sloot ze zich aan bij het Servische leger en vocht mee tegen de Turken. Alweer was zij de enige vrouw. In het Servisch heette ze Jovanka Markusova.

Na haar Servische avontuur keerde ze in 1878 terug naar Jeruzalem en leidde van af toen wederom een zwervend bestaan: Frankrijk, Italië, Engeland, Constantinopel. Haar fortuin was inmiddels door haar avonturen flink geslonken. In 1895 haalde haar broer haar uit Parijs naar Utrecht, straatarm en ziek. Het Diaconiebestuur gaf haar een kamer in het Diaconessenhuis. Hier overleed zij op 11 februari 1897, 57 jaar oud.
Lees ook: Jenny Merkus: een uitzonderlijke negentiende-eeuwse vrouw

Bronvermelding: Openbaringen
Literatuur over: – Charles Yriarte, Bosnie et Herzégovine. Souvenirs de voyage pendant l’insurrection, Parijs 1876
Archieven: Collectie Jenny Merkus