Atria’s collectie barst van de boeken en unieke parels uit de vrouwenbeweging: Van ‘Baas-In-Eigen-Buik’-buttons, vrouwenkiesrechtvaandels uit de ‘eerste feministische golf’, tot het archief van Stichting Kenau, de organisatie die in de jaren 90 een cursus zelfverdediging voor zwarte vrouwen ontwikkelde.

Hedy d’Ancona stond aan de wieg van de ‘tweede feministische golf‘ met de oprichting van Man Vrouw Maatschappij (MVM) en de oprichting van feministisch maandblad Opzij. Als minister, staatsecretaris en Europarlementariër bleef ze een politicus met het hart van een actievoerder. Samen met de Dolle Mina’s stond ze regelmatig op de barricaden voor de vrouwenstrijd. In 1968 richtte Hedy samen met Joke Smit de feministische actiegroep Man Vrouw Maatschappij op. Voor het ‘F-stuk’ kiest zij de brief die zij en Joke Smit opstelden om te peilen of er draagvlak bestond voor de oprichting van MVM.

Waar kijken we naar?

We kijken naar een brief – ik was ‘m eigenlijk al vergeten – hoewel mijn naam eronder staat. Het was een brief die wij hebben verstuurd nadat we zo veel reacties hadden gekregen op het artikel van Joke Smit: Het onbehagen bij de vrouw. We zijn toen bij elkaar gaan zitten en hebben gezegd: we moeten een club oprichten. Toen hebben we deze brief opgesteld. Nou, het is górtdroog. En een taalgebruik! Je houdt het niet voor mogelijk. Zo bloedserieus!

De nadruk lag toch vooral op opleidingen voor meisjes en vrouwen, promotierechten, pensioenrechten, zwangerschapsverlof en parttime werk. Later wilden we dat zowel vrouwen én mannen parttime zouden gaan werken door de 5-urige werkdag in te voeren. Toen wilden we echter de deur voor vrouwen op een kiertje zetten door te zeggen: laat die vrouwen nou eens parttime werken, dan kunnen ze in ieder geval iets van hun vaardigheden te gelde maken! In die tijd was het in Nederland niet gewoon voor vrouwen die getrouwd waren – en zeker niet voor vrouwen die kinderen hadden – om buiten de deur te werken. Ook al hadden ze daar een opleiding voor!

Arbeid was dus de belangrijkste spil voor de MVM?

Arbeid was de spil, en daarnaast het legaliseren van abortus. Dat was eerlijk gezegd nogal dapper, dat wij dat in die brief aan de orde stelden. Buitenshuis werken en het feit dat dit zo moeilijk was voor huisvrouwen en moeders, dat was wel echt een bron van onbehagen. Maar abortus lag toch wat genuanceerder. Het was dus best dapper dat we in die eerste brief meteen ook tegen die mensen zeiden: luister, die abortus provocatus, dat moet óók geregeld worden! Joke had in Het onbehagen bij de vrouw zelfs gezegd dat de vrouwen eindelijk ‘losgekoppeld moesten worden van de konijnen’. Nou, wij hebben die brief naar mensen toegestuurd met de hoop dat ze zich niet alleen zouden melden, maar ook of ze iedere week een dagdeel ter beschikking wilden stellen ten behoeve van de organisatie. Dat zou je nu nooit meer durven vragen.

Wat voor reacties ontvingen jullie op de brief?

Naast de reacties die we na Het onbehagen bij de vrouw hadden ontvangen, kennelijk toch weer meer. Het werd ook door andere mensen onderschreven naar wie we het niet hadden gestuurd, dus het leefde wel. Dat was wel een werk voor ons hoor, dat stencil in elkaar zetten. Je zou nu zeggen: ammehoela. Je kreeg geen cent, we moesten dat allemaal uit onze portemonnee betalen, elke postzegel! Maar goed, we kregen kennelijk zo veel reacties dat we dachten: nu moet er echt iets komen.

Man Vrouw Maatschappij was een van de enige feministische organisaties in Europa die ook mannen bij vrouwenemancipatie betrok. Vanuit een aantal feministische organisaties kwam daar best wat kritiek op. Waarom hebben jullie daar destijds voor gekozen?

In eerste instantie hadden we ons alleen op vrouwen gericht, we noemden het toen ook nog Vrouwen 2000. Daar kwamen toch al snel mannen bij, omdat wij in de gaten hadden dat een heleboel van de dingen die wij wilden niet aan de keukentafel beslist werden, maar in het parlement. En daar zaten vooral mannen. Wij dachten: we hebben mannen nodig die met ons sympathiseren. Dat kan ook best, mannelijke feministen zijn er ook! Dat is eigenlijk interessant, hè. Dat uiteindelijk iedereen wel hetzelfde beeld had van een samenleving waarin mannen en vrouwen gelijke rechten en kansen hadden, maar dat we verschilden in hoe we er moesten komen. Er waren vrouwenbewegingen die mannen niet toelieten tot discussies. En vrouwen die zeiden: wij worden structureel onderdrukt door mannen, dus we gaan ook niet met ze in bed liggen. Die werden dan uit opportuniteitsoverwegingen lesbisch.

De aanpak van de MVM was vooral gericht op beleid en politiek. Verschillende werkgroepen probeerden vrouwenemancipatie zo hoog mogelijk op de agenda te zetten. Als politicus bleef u zich hier voor inzetten. Bent u tevreden over wat u met de MVM en als politicus bereikt hebt?

Ik ben helemaal niet tevreden! Ik bedoel, het is prachtig dat een groot deel van de feitelijke achterstanden van de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw zijn ingelopen. Maar wat MVM wilde – en daarom heette het ook Man Vrouw Maatschappij – is een samenleving die bestuurd en gestuurd wordt door mannen én vrouwen. Dat de macht verdeeld zou worden over mannen én vrouwen en dat meer vrouwen hun bijdrage moesten leveren. Ik vind dat we daar totaal niet in geslaagd zijn.

Interview door Emma Termeer, medewerker Communicatie en Externe Betrekkingen

Bekijk ook: Archief van Man Vrouw Maatschappij