Atria’s collectie barst van de boeken en unieke parels uit de vrouwenbeweging: Van ‘Baas-In-Eigen-Buik’-buttons, vrouwenkiesrechtvaandels uit de ‘eerste feministische golf’, tot het archief van Stichting Kenau, de organisatie die in de jaren 90 een cursus zelfverdediging voor zwarte vrouwen ontwikkelde. In samenspraak met Astrid Elburg, strategisch adviseur, executive coach, leiderschapstrainer en lid Atria’s Raad van Advies, werd uit Atria’s bibliotheek een selectie gemaakt uit meer dan 100.000 boeken. Met aandacht voor diversiteit en de complexere positie van vrouwen van kleur in de maatschappij, zocht Astrid haar favoriete feministische collectiestuk uit: Letter to My Daughter van Maya Angelou.

Wat deed het met je toen je Atria’s selectie in handen kreeg?

Het raakte mij. Voor het eerst in mijn leven kreeg ik een stapel boeken over louter zwarte vrouwen in mijn handen gedrukt door niet zomaar de eerste de beste bibliotheek. Het voelde als mijn eigen verzameling, die herkenbaar was. Dit komt niet vaak voor doordat witte perspectieven doorgaans veel bibliotheken domineren. Het leek een wereld binnen een wereld, maar eindelijk één die voldeed aan mijn verbeelding.

Maya Angelou was een Afro-Amerikaanse auteur die naam maakte met haar eerste roman I know why the caged bird sings, waarin ze traumatische ervaringen uit haar jeugd beschrijft. Letter To My Daughter is een bijna educatief pamflet aan Angelou’s fictieve dochter. Waarom viel je oog op dit boek?

De titel herinnerde me aan mijn eigen wens. Angelou’s boek is een compilatie van essays en korte verhalen opgedragen aan haar denkbeeldige dochter en indirect aan alle vrouwen. Het boek staat bol van haar levenskennis!  De afgelopen jaren heb ik vaak met het idee rondgelopen om zo’n brief vol wijsheden aan mijn eigen dochters schrijven. Het leven kan soms echter erg pijnlijk en moeizaam zijn waardoor je niet aan je wensen toekomt. Een erg groot deel van je energie gaat naar zelfontplooiing en zelfrealisatie, waardoor je onder ingewikkelde omstandigheden minder fut overhoudt voor je kinderen dan je eigenlijk zou willen. In die periode van overleving had ik vaak genoeg het gevoel niet de moeder te zijn die ik in gedachten had, en nam ik mezelf voor een brief te schrijven.

Ga je de brief nog schrijven?

Nee, de brief die ik in gedachten al zo vaak had geformuleerd, transformeerde in de realiteit in het voorleven van wat ik ze te zeggen had. Geleidelijk aan stelden mijn dochters vele vragen, waardoor ik precies wist welk onderdeel van de denkbeeldige brief ik vanuit mijn gedachten kon voorlezen. Voor sommige zaken ben je pas op een bepaalde leeftijd rijp genoeg om de juiste vragen te stellen en de antwoorden te verwerken. In harmonie en in overeenstemming met hun behoeften.

Wat was een sleutelmoment in het boek?

‘Je hebt de verplichting om alles wat je hebt on stage te laten zien,’ luidt een quote van Celia Cruz, aangehaald door Maya Angelou in Letter To My Daughter. Ik raad iedereen aan om hier een voorbeeld aan te nemen, want succes en levensvervulling  zijn onlosmakelijk verbonden met tot het uiterste gaan. De confrontatie met een deel van mijn geschiedenis, het slavernijverleden, vind ik elke keer pijnlijk. Met Cruz’s uitspraak in gedachten, en je krachtig te blijven profileren, blijf je een verlichte blik op de toekomst houden.

Zijn er meer wijsheden die cruciaal voor jou waren in Letter To My Daughter?

Angelou’s verhalen belichten niet alleen het doorzettingsvermogen van de zwarte bevolking om te knokken tegen machtsposities, maar brengen ook het reclaimen van je eigen macht naar voren, waar de Afro-Amerikanen zo sterk voor staan.

Zij trokken weg van de plantages, weg van de onderdrukking, op zoek naar een nieuw begin in steden als Chicago, New York City en Los Angeles. Werk vonden ze wel, maar de pijn en het racisme waarvoor ze waren gevlucht, zette zich gewoon voort. Het reclaimen zit in de terugkeer naar het zuiden, en het besef krijgen dat een nieuwe omgeving je niet verlost van ellende. Je moet je bevrijden van de illussionaire status die je ontleent aan de goedkeuring van anderen, en van daaruit opnieuw beginnen. Een ander zal je niet redden. Omarm dus wie je bent, verbeter wat je hebt, kapitaliseer de waarde daarvan, en bouw verder.

Wat vind je bijzonder aan Maya Angelou?

Soms zou ik dat onderdeel van de zwarte geschiedenis willen wegpoetsen omdat de confrontatie elke keer weer een aanslag doet op mijn humeur. control, alt, delete, en opnieuw beginnen from scratch.

Maya Angelou, en vele andere zwarte auteurs, zorgen voor de inspiratie en de kracht om toch door te zetten: we zijn wél in staat om een toekomst te bouwen binnen een wereld van ongelijkheid.

Angelou onthult hoe je de pijn van de geschiedenis kan erkennen, en het kan leren dragen, om vervolgens de bladzijde om te slaan, en deze zelf verder in te vullen en te kleuren. Het idee alleen al geeft me energie.

Alleen zo wil ik leven!

Interview door Nathalie Van Regenmortel, masterstudent Gender Studies aan de Universiteit Utrecht, en medewerker Communicatie & PR bij Atria.