Beeld: Portret van schrijfster en leares Frederike van Uildriks. Fotograaf onbekend, jaartal onbekend (Collectie IAV-Atria)
Atria wil graag de goede bronvermelding geven. Ken je de maker van deze foto, dan horen wij dat graag: beeld@atria.nl

Frederike van Uildriks was schrijfster en lerares. In 1910 werd ze lid van het bestuur van de Lochemse afdeling van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.

Het leven van Frederike van Uildriks

Zij was de dochter van mr. Jozua Wientjes van Uildriks, gemeentesecretaris van Groningen, en Sara Maria van de Moer. Op 23 december 1891 ging zij samenwonen met de toen nog gehuwde Vitus Jacobus Bruinsma (1850-1916), politicus en publicist. Frederike van Uildriks bleef kinderloos.

Wie: Frederike van Uildriks
Geboortedatum: 31 mei 1854
Geboorteplaats: Groningen, Nederland
Sterfdatum: 12 juli 1919
Plaats van overlijden: Gorssel, Nederland
Alternatieve naam: Frederica Johanna van Uildriks, Feci Errad

Frederike van Uildriks heeft – naast de veel bekendere Heimans en Thijsse – een flinke bijdrage geleverd aan het toegankelijk maken van wetenschappelijke natuurhistorische en volkenkundige kennis voor jongeren en volwassenen. Daarnaast droeg zij haar feminisme uit in alle aspecten van haar leven.

Frederica Johanna van Uildriks, roepnaam Frederike, groeide met haar jongere zussen op in de progressieve en gegoede kringen van Groningen. Vader van Uildriks stierf in 1869. Frederike bleef, tot zij in 1886 naar Amsterdam verhuisde, bij haar moeder wonen.
Na de lagere school ging zij naar de Franse School, waar zij studeerde voor haar lagere onderwijsakte. In Groningen was in die tijd nog geen Kweekschool voor Onderwijzeressen. Daarom bereidde zij zich door zelfstudie voor op haar examens voor de hoofdakte, en later voor de middelbare akten Nederlands, aardrijkskunde en geschiedenis. In 1877 werd ze lid van het Leesmuseum en in 1878 van Physica, Natuur- en Scheikundig genootschap in Groningen om haar kennis uit te breiden.

Frederike van Uildriks begon haar carrière in 1876 aan een U.L.O. voor meisjes in Groningen. Een jaar later stapte ze over naar de Gemeentelijke H.B.S. voor meisjes. In 1886 verhuisde ze naar Amsterdam om aardrijkskunde- en geschiedenisles te gaan geven aan een Middelbare School voor Meisjes.

Ongehuwd samenwonen

Als actief lid van de Vereeniging voor Leeraren bij Inrichtingen voor Middelbaar Onderwijs (VLMO) ontmoette Frederike van Uildriks in 1880 de Friese socialist en leraar Vitus Bruinsma. Bruinsma was getrouwd, maar besloot, jaren later, te scheiden van tafel en bed en verder te gaan met Frederike. In 1891 gingen zij ongehuwd samenwonen in Gorredijk. Aangezien zij wisten dat dit ‘vrije huwelijk’ door velen niet zou worden geaccepteerd, zeiden zij beiden hun baan in het onderwijs op.

Ook met de familie ontstond een breuk, Frederike heeft haar moeder niet meer in leven gezien. Met haar zusters heeft zij de band wel weer kunnen herstellen. Daarnaast vielen veel sociale contacten weg. Uit dagboekaantekeningen blijkt dat dit isolement het geluk om het samenzijn niet in de weg stond. In 1896 verhuisden zij naar Lochem, vooral vanwege het natuurschoon.

Rond 1880 begon Frederike van Uildriks met schrijven en zij is daarmee doorgegaan tot in het jaar van haar overlijden. Vanaf 1891 moest zij met het schrijven in haar levensonderhoud voorzien. Ze publiceerde in meer dan 40 tijdschriften en kranten over natuur- en volkenkunde en emancipatie. Daarnaast was het vertalen en voor Nederland bewerken van boeken een bron van inkomsten. Bovendien schreef zij zelf, soms in samenwerking met Vitus Bruinsma, boeken over natuur- en volkenkundige onderwerpen, bedoeld voor geïnteresseerde leken en het onderwijs. De recensies waren lovend vanwege het toegankelijke taalgebruik, de verhelderende illustraties en de hoge kwaliteit van de geleverde informatie. Ze schreef ook een aantal kinderboeken.

Van Uildriks stond niet op de voorgrond in de vrouwenbeweging, maar speelde wel degelijk een rol. In Amsterdam sloot zich aan bij de vrouwenbeweging rond Wilhelmina Drucker en hielp haar bij het opzetten van het tijdschrift ‘De Vrouw‘. Verder schreef ze in de loop van de jaren in verschillende bladen over vrouwenrechten. Op verzoek van de uitgever Hilarius schreef zij een meisjesboek, ‘Gonda van Overduin‘, over een burgermeisje dat een opleiding volgt tot apothekersbediende. In 1910 werd ze lid van het bestuur van de Lochemse afdeling van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht.

Publicaties van Frederike van Uildriks

De Nederlandsche Vrouw / F.J. van Uildriks (1883)
Beelden uit Nederlandsch-Indië / F.J. van Uildriks (1893)
Plantenschat : inleiding tot de kennis der flora van Nederland / Frederike Johanna van Uildriks en Dr. Vitus Bruinsma (1898)
Gonda van Overduin / F.J. van Uildriks (1899)

Auteur biografie: Mattanja Schwencke
Literatuur over: De liefde en de vrijheid, natuurlijk! : het dagboek (1877-1910) van Frederike van Uildriks
Mejuffrouw Frederike van Uildriks : een opmerkelijke vrouw uit Lochem rond 1900
“Een werkzaam leven is een gelukkig leven”: een portret van Frederike van Uildriks (1854-1919) / Eddy ter Braak. In: Historica. – Jrg. 29 (2006)