Betsy Bakker-Nort en de bevrijding van het onrecht van het aanrecht
Het verbod op arbeid van gehuwde ambtenaressen
Het lot van vele vrouwen: huwen en tot tweederangsburger worden gedegradeerd. Als 24-jarige, opgegroeid in Nederland en een tijd waar vrouwen en mannen dezelfde rechten hebben, kan ik het me nu nauwelijks voorstellen dat dit nog niet eens zo lang geleden is.
Tot zo’n zestig jaar geleden waren aan trouwen grote consequenties verbonden die het leven van vrouwen compleet op z’n kop zetten. Vrouwen waren niet alleen handelingsonbekwaam zodra ze in het huwelijk traden, wat betekende dat ze geen beslissingen mochten nemen over de opvoeding van de kinderen of een bankrekening openen zonder toestemming van hun man. Ze werden ook geacht te stoppen met werken. ‘’t Huwelijk berooft de vrouw van haar met groote offers verkregen zelfstandigheid en brengt haar terug in de staat van onmondigheid’, zoals juriste en Tweede Kamerlid Betsy Bakker-Nort (1874-1946) het zo mooi verwoordde. Kortom, juridisch gesproken was man de baas en de vrouw ondergeschikt.
Eervol ontslag
De overheid vond het moreel verwerpelijk dat getrouwde vrouwen bleven werken. Schoolkinderen zouden maar een zwangere onderwijzeres voor de klas hebben staan, zeer onzedelijk! Veel vrouwelijke ambtenaren die in het huwelijksbootje stapten kregen een zogenaamd eervol ontslag. De belangrijkste reden dat vrouwen in de eerste helft van de twintigste eeuw niet geacht werden te werken kan gevonden worden in het kostwinnersmodel. Hierbij waren de rollen strikt gescheiden. De man zorgde voor brood op de plank en de vrouw hield zich bezig met het huishouden en het gezin.
Huwelijkswetgeving
Waar de mannelijke elite met alle macht het patriarchaat tot wet poogde te verheffen, lieten feministen zoals Betsy Bakker Nort een tegengeluid horen. Zij vond dat vrouwen zwak en onzelfstandig werden gemaakt door de huwelijkswetgeving. En zag het dan ook als haar persoonlijke taak om de rechtspositie van vrouwen te verbeteren. Al in 1920 schreef ze als lid van de Nederlandsche Vereeniging voor Staatsburgeressen dat het huwelijksrecht achterhaald was. En dus nodig vernieuwd moest worden. Vrouwen hadden kiesrecht en gelijkheid in het huwelijk was een logische volgende stap.
‘Nu zelfs op politiek gebied man en vrouw zijn gelijkgesteld, is de voogdij van den man over de vrouw een vernederende beperking van haar persoonlijkheid, en zoo zij al ooit noodig geweest mocht zijn, thans in elk geval overbodig en nadeelig voor haar geworden.’
Als Tweede Kamerlid voerde Bakker-Nort achttien jaar een felle strijd voor gelijk huwelijksrecht.
Niet de staat maar de vrouw moet beslissen
Hoewel Bakker-Nort het hoog tijd vond voor ingrijpende veranderingen en stelde dat een modern huwelijk gegrond moest zijn ‘op de gelijkgerechtigdheid en de gelijkwaardigheid der beide echtgenoten’, stuitten haar voorstellen om de huwelijkswetgeving te wijzigen op veel weerstand. In de jaren twintig van de vorige eeuw maakten christelijke partijen hervormingen onmogelijk. Er werden zelfs stappen achteruit gezet. Na talrijke pogingen slaagde de overheid er in 1924 in gehuwde ambtenaressen het recht op arbeid te ontzeggen. Dit beleid zou tot ver in de jaren vijftig blijven bestaan. Bakker-Nort zou de afschaffing ervan helaas niet meer meemaken.
Ruim zestig jaar geleden diende Corry Tendeloo, Kamerlid voor de PvdA, een motie in die er in 1957 voor zorgde dat zowel de wet op handelingsonbekwaamheid als het verbod op arbeid van getrouwde vrouwen werd opgeheven. Haar betoog was kort maar krachtig.
‘Het ligt niet op de weg van de Staat de arbeid van gehuwde vrouwen te verbieden’.
Alle vrouwen in de Tweede Kamer steunden deze motie. Alhoewel gelijke rechten op papier iets anders betekende dan gelijke rechten in de praktijk, was dit een belangrijke stap op weg naar gelijkwaardigheid voor mannen en vrouwen.
Werk aan de winkel
Ofschoon de arbeidsparticipatie van vrouwen de aflopen decennia sterk is gestegen, ook in overheidsfuncties, hebben zij nog steeds een achterstand op de arbeidsmarkt. Kijk naar de huidige discussie over vrouwen aan de top. En het feit dat vrouwen minder betaald krijgen voor gelijk werk. Er is dus nog genoeg werk aan de winkel voor de hedendaagse Betsy Bakker-Nort’s.
Deze blog is geschreven door Anandi, student geschiedenis en stagiaire bij Atria. Zij houdt zich met name bezig met onderzoek voor een boek over de geschiedenis van het Nederlandse emancipatiebeleid.
