Er is werk aan de winkel.’ Het is maar een korte brief waarin een vroedvrouw haar motorvriendin uitnodigt om als koerier te gaan werken voor het Women’s Emergency Corps, een organisatie die vrouwen ondersteunt die als dokter, verpleegster of motorkoerier willen werken. Zo’n vierentwintigduizend vrouwen uit alle lagen van de Britse maatschappij geven gehoor aan de oproep om hulp. Goed opgeleide en ervaren verpleegsters, onder wie de dertigjarige Elsie Knocker, zoals zij na haar huwelijk heet, maken de oversteek. De achttienjarige Mairi Chisholm, net als Elsie een verwoed motorrijdster en een briljant sleutelaarster reist ook naar België.

Pervijze, het IJzerdorp, is een door bombardementen verfomfaaid gehucht in de buurt van Ieper. Het is gelegen op een driesprong tussen Ramskapelle, Diksmuide en Veurne, en daardoor een logische plek voor een spoedpost. In de kelder van een half in puin geschoten huis, op een steenworp van de frontlijn, richten de vrouwen een verbandpost annex soepkeuken in. Als deze plek te gevaarlijk wordt verhuizen ze naar een andere kelder. Het is een beperkte ruimte met in de winter een walmende kachel als enige warmtebron, nauwelijks frisse lucht en een bed van stro. Het smalle bed met de keiharde matras is gereserveerd voor gewonden. Eind 1914 worden ze weer gedwongen om te verkassen, nu omdat de artilleriewaarnemers van de Duitsers vrij zicht op de plek hebben en het huis regelmatig onder vuur nemen. Het zou niet de laatste verhuizing zijn.

Elke dag rijden Elsie en Mairi met hun ambulances langs de frontlijn om gewonde soldaten op te pikken en naar het veldhospitaal in Veurne te vervoeren. Ze deinzen er daarbij zelfs niet voor terug om de loopgraven in te gaan om gewonden op te halen. Dat is levensgevaarlijk werk, vanwege het voortdurende artillerievuur, de Duitse sluipschutters en later de gasaanvallen.

Het is nog donker als ze al op pad gaan om hun kleumende soldaten van warme soep en cacao te voorzien. In emmers.  Het is er vaak  smerig en het besmettingsgevaar is groot.  Als de gevechten eindeloos duren, soms wel drie weken achtereen, is er geen gelegenheid om te slapen en geen tijd voor verschoning. Er gaat een verhaal dat Mairi’s kleding na afloop van zo’n gevecht bevochtigd moest worden voordat ze haar, voorzichtig uit haar vest kunnen snijden om te voorkomen dat de huid meekwam. En alsof dat nog niet genoeg is, dwingt een luizenplaag hen om hun lange haren kort te knippen.

Vlaanderen. Het is nauwelijks voorstelbaar dat er mensen in deze hel kunnen leven.  Granaatsplinters, kogelwonden, bajonetsteken, shellshock, amputaties en dysenterie zijn voor Elsie en Mairi dagelijkse metgezellen. Meer dan drie jaar lang. En dan, op een zondagnacht in maart, als de lente van 1918 nog moet aanbreken, komt er een abrupt einde aan het werk van Elsie en Mairi. Een gifgasgranaat treft het huis en kost hun bijna het leven. Ze worden gewekt door geblaf van hun hond Shot en redden ternauwernood hun hachje door, half bevangen door het gas, hun gasmaskers op zetten. Terwijl Elsie in Engeland geneest, keert de herstelde Mairi terug naar haar kelder. Het zal voor even zijn. Nog geen maand later valt er een tweede gasgranaat. Mairi overleeft ook deze, maar nu is het voorbij. De Belgische autoriteiten sluiten de hulppost voorgoed.

Mairi Chisholm en Baronesse Elsie, ze is na de scheiding van haar eerste man midden in de oorlog getrouwd met de Belgische piloot Baron Harold de T’Serclaes, raken niet lang na de oorlog gebrouilleerd en spreken elkaar nog maar hoogst zelden. Ze bereiken beiden een hoge leeftijd. Mairi wordt 85, Elsie 93.

Diane Atkinson : Elsie and Mairi go to war : two extraordinary women on the western front

Bob Latten is auteur van ‘Vrouwen in de Grote Oorlog’. In het boek wordt beschreven hoe vrouwen opofferingsgezindheid en vaderlandsliefde tonen in een tijd waar moed alleen aan mannen voorbehouden lijkt te zijn. Met foto’s van de beschreven vrouwen. Verschenen: februari 2015. Meer informatie: boblatten1949@gmail.com