Als directeur van E-Quality, de voorloper van Atria, van 1998-2012 streed Joan Mary Ferrier voor gelijke kansen en rechten van zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen en -mannen. Atria heeft het archief van E-Quality, Ferriers persoonlijk archief en vele foto’s van haar activiteiten op het gebied van empowerment in beheer. Al deze bronnen geven een inspirerend beeld van haar en hoe zij opkwam voor het intersectioneel emancipatiebeleid. Tamara Hartman heeft in haar stagetijd bij Atria het persoonsarchief van Joan Ferrier ontsloten en in het kader daarvan Ferrier’s leven en werk beschreven.

Biografie Joan Mary Ferrier

Joan werd op 14 december 1953 geboren in Paramaribo, Suriname, als dochter van Johan Ferrier en Edmé Vas. Ze is een oudere zuster van de politica Kathleen Ferrier, en is een jongere halfzuster van de auteurs Cynthia McLeod en Leo Ferrier. Haar beide ouders hadden een achtergrond in het onderwijs, ze werd dan ook tijdens haar opvoeding getracht mee te denken met grote vraagstukken – hoe volwassen deze ook waren. Ook gelijkheid stond hoog in het vaandel. Zo streefden haar ouders naar educatie in heel Suriname, dus ook in de provincialen. Van jongs af aan werd ze hierdoor geïnspireerd, gevormd, en wist ze het zeker: later wilde zij het onderwijs in.

Institutioneel racisme

Ze bracht haar jeugd afwisselend door in Suriname en Nederland, en kwam mede hierdoor in aanraking met institutioneel racisme in Nederland. Waar in Suriname iedereen zwart was, was in Nederland zwart ondergeschikt aan wit, zag ze. Ze ging naar het Comenius college in Hilversum, als de enige niet-witte leerling. Zo was het dat toen ze Orthopedagogiek ging studeren aan de Rijksuniversiteit Utrecht, ze zich specialiseerde in onderwerpen als diversiteit, etnische minderheden in Nederland en kinderen uit economisch opkomende landen. In haar studententijd was ze lid van Studentenvereniging Veritas, waar ze ook haar uiteindelijke echtgenoot J. Timmermans leerde kennen.

Een boom, zoveel bladeren

Verbinden is iets wat haar haar hele leven heeft gekenmerkt. Een van haar lijfspreuken was:

“Wan bon, someni wiwiri” [één boom, zoveel bladeren]

Een spreuk van de Surinaamse dichter Dobru, wat staat voor de eenheid in verscheidenheid. Ze voelde zich verbonden met haar verschillende roots, die verspreid waren over de hele wereld. Dit sijpelde ook door in haar werk in onder andere de interculturele jeugdzorg. Zij werkte onder andere bij het Sociaal Agogisch Centrum van het Burgerweeshuis waar zij ten slotte manager werd van het categorale opvangtehuis voor Marokkaanse jongens, genaamd ‘Darna’, en die voor Marokkaanse meisjes, genaamd ‘Darha’. Daarnaast was zij docente Transculturele pedagogiek aan de Hogeschool van Amsterdam en wetenschappelijk medewerker aan de Universiteit van Amsterdam. Zij was medeoprichter van het Instituut voor Transculturele Pedagogiek (ITP) in Amsterdam.

E-Quality

Veel mensen zullen haar kennen als directeur van E-Quality: het landelijk kenniscentrum voor gender en etniciteit, gericht op vrouwenemancipatie in de multiculturele samenleving. Dit was zij van 1998 tot 2012, tot E-Quality fuseerde tot het huidige Atria. Hierna bleef zij maatschappelijk zeer actief. Vanaf mei 2012 was ze directeur van haar eigen consultancybureau. Ook was ze onder andere voorzitter van de stichting herdenking slavernijverleden voor het jaar 2013. Joan was ongekend positief, enthousiasmerend en altijd strevend naar rechtvaardigheid. Joan heeft een onmisbare bijdrage geleverd aan de zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwenbeweging van de jaren 70 en 80, en haar inventaris draagt dan ook bij aan de nog onderbelichte documentatie van deze vrouwenbeweging. Zo was Joan uitzonderlijk in haar postkoloniaal en intersectioneel denken. Binnen E-Quality, instituut voor gender én etniciteit, institutionaliseerde zij als een van de eersten dit kruispuntdenken in Nederlands beleid.

Prestaties

In 2008 ontving zij de award voor ‘zwarte vrouwelijke manager‘ van het jaar. In 2011 werd ze benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau vanwege haar inzet op het terrein van emancipatie, gezin en diversiteit en in 2013 ontving ze de Frans Banninck Cocq Penning. Ook initieerde en bestuurde zij het Johan Ferrier Fonds, ter ere van haar vader; de laatste gouverneur en eerste president van de Republiek Suriname. In haar naam is een fonds op naam ingesteld bij het Oranje Fonds. D Joan Ferrier Penning wordt periodiek uitgereikt aan mensen die één van haar idealen realiseren. Joan overleed op 8 maart 2014, op Internationale Vrouwendag. Haar werk is tot op de dag van vandaag van ongekende waarde en een bron van inspiratie voor de huidige antiracistische vrouwenbeweging.

Door Tamara Hartman

Bekijk ook de videoregistratie van het programma De onbreekbare kracht van vrouwen: het erfgoed van Joan Ferrier, een samenwerking van Atria met Tamara Hartman (die dit geïnitieerd heeft als Humanity in Action-fellow), Gloria Wekker en Kathleen Ferrier.

Fotograaf portret Joan Ferrier: Rogier Alleblas, gemaakt in opdracht van E-Quality