Beeld: Portret van caféhouder Bet van Beeren, fotograaf onbekend, jaartal onbekend, Collectie IAV-Atria

Elisabeth Maria van Beeren (1902 – 1967) was uitbaatster van Café ’t Mandje aan de Zeedijk. Dochter van Johannes Hendrik van Beeren (1875-1960), stratenmaker, en Maria Johanna Brants (1879-1932), logementhouder en koopvrouw. Elisabeth van Beeren bleef ongehuwd.

Wie: Bet van Beeren
Geboortedatum: 12 februari 1902
Geboorteplaats: Amsterdam, Nederland
Sterfdatum: 16 juli 1967
Plaats van overlijden: Amsterdam, Nederland
Alternatieve naam: Elisabeth Maria van Beeren, Koningin van de Zeedijk

Het leven van Bet van Beeren

Elisabeth Maria (Bet) van Beeren werd geboren als derde kind en eerste dochter in een groot Amsterdams gezin. Ze had dertien broers en zussen, van wie er twee op jonge leeftijd overleden. Het gezin woonde in de Amsterdamse Jordaan. Haar vader werkte als stratenmaker bij de gemeente, haar moeder hield aanvankelijk een logement, maar ging later ‘met de kar’ langs de huizen om radijs of vis te verkopen. Het gezin verhuisde een paar keer, maar bleef altijd in de Jordaan wonen. Het verhaal wil dat Bet als klein kind in het logement van haar moeder flesjes moest vullen met bier vanuit een vat en daarvoor een slang moest volzuigen. Zo zou ze al op jonge leeftijd aan alcohol gewend zijn geraakt.

Na de lagere school ging Bet in een blikfabriek werken, waar ze al snel voorvrouw werd. Ook handelde ze in vis; op de Zeedijk was ze daarom bekend als ‘Betje Bokkum’. In de fabriek verloor ze twee vingertoppen. Na een ruzie met haar baas zegde ze de fabriek vaarwel en ging werken in het café van haar (stief)oom Toon op de Zeedijk. In 1927 nam de 25-jarige Bet het café – toen nog Amstelstroom geheten – van haar oom over. Ze leende hiervoor geld van de Oranjeboombrouwerij, een bedrijf dat ze altijd trouw is gebleven. Bet hernoemde het café In ’t Mandje omdat haar moeder elke dag eten kwam brengen in een mandje. Het café hing vol met foto’s van leden van het koningshuis, want Bet was oranjegezind. Aan het plafond hingen (afgeknipte) dassen van bezoekers.

Bet van Beeren is bekend geworden omdat homoseksuele mannen en vrouwen in haar etablissement voor hun geaardheid konden uitkomen. Zoenen was verboden in ‘t Mandje, maar op Koninginnedag mochten mannen met mannen dansen en vrouwen met vrouwen. Bet zelf kwam openlijk uit voor haar homoseksualiteit. Ze was een opvallende verschijning: regelmatig reed ze op de motor met een nieuwe verovering achterop door de straat. Vanwege haar overvloedig drankgebruik en lesbisch-promiscue levenswandel werd ze ook wel bekritiseerd, onder anderen door Majoor Bosshardt, die regelmatig in ’t Mandje kwam om de Strijdkreet te verkopen. Dit stond de vriendschap niet in de weg. Toen Bets gezondheid afnam en ze meer en meer alleen kwam te staan, was Majoor Bosshardt haar vertrouwelinge.

Café ’t Mandje na de dood van Bet

Op 16 juli 1967 overleed Bet van Beeren aan leverfalen, 65 jaar oud. Zij werd opgebaard op het biljart in het café en op 20 juli 1967 begraven op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam. Haar jongere zus Greet zette de zaak nog vijftien jaar voort. Vanwege de toenemende heroïnehandel op de Zeedijk moest ’t Mandje in 1982 zijn deuren sluiten. Het café met zijn markante interieur bleef zeventien jaar onaangetast bewaard. In 1998 werd een replica van ’t Mandje met enkele originele objecten uit het café onderdeel van het Amsterdam (s Historisch) Museum. Datzelfde jaar ging het café aan de Zeedijk tijdens de Gay Games één week open voor publiek.

Portret van caféhouder Bet van Beeren, fotograaf onbekend, jaartal onbekend, Collectie IAV-Atria. Atria wil graag de goede bronvermelding geven. Ken je de maker van deze foto, dan horen wij dat graag: beeld@atria.nl

In 2008 werd ’t Mandje opgenomen als het 39ste venster in de Canon van Amsterdam. Vlak voor haar overlijden in 2007 verkocht Greet het café aan haar nicht Diana van Laar, die het op 29 april 2008 heropende. ’t Mandje werd een historisch monument en na een ingrijpende renovatie op nagenoeg dezelfde wijze ingericht en aangekleed als voorheen, compleet met foto’s van Bet van Beeren en de dassen aan het plafond.

Bronnen:

Bet van Beeren: bijna mythische kroegbazin / Karin Lakeman, Ons Amsterdam, 2008), 1, p. 4-8

Archief: Stadsarchief Amsterdam > archief café ’t Mandje en Bet en Greet van Beeren

Literatuur over:

• De heropstanding van Bet van Beeren / Gert Hekma, Zij aan Zij, jrg 17 (2008), no 5 (juni/juli)
• Drie vrouwen / Jan Rogier, Pieter Conijn (red.), 1979
• Bet van Beeren, Koningin van de Zeedijk / Tibbe Bosch, 1977
• Bet de koningin van de Dijk!: Jordaanschets / Adriënne Solser (muz.), Bon Velmon, D. Monnickendam, 1950