Unforgettable Women: Oksana Shachko
Op maandag 23 juli 2018 hing de Oekraïense Oksana Shachko (1987 – 2018) zich op in haar appartement in Montrouge, een zuidelijke buitenwijk van de Franse stad Parijs. Ze was een van de oprichters van Femen, een feministische actiegroep die fel demonstreerde tegen seksuele uitbuiting van Oekraïense vrouwen en sekstoerisme.
Van orthodox tot atheïst
De Oekraïense artiest en activist werd geboren in Khmelnytsky, een stadje in West-Oekraïne. Shachko groeide op in een zeer religieuze omgeving. Ondertussen ontplooide ze zich tot een ware kunstenares. Aanvankelijk schilderde Shachko uitsluitend religieuze iconen, tot ze zich op 14-jarige leeftijd tegen de orthodoxe kerk keerde en atheïst werd.
“She’s a real revolutionary, an incredibly strong girl.”
(Quote van Oksana Shachko’s moeder uit de documentaire I Am Femen)
Shachko’s persoonlijke ontwikkeling bracht haar bij een studie filosofie, die een diep bewustzijn bij haar triggerde over de inperking van ideeën en creativiteit van vrouwen. Haar eerste activistische werkzaamheden begonnen met Center for New Perspectives, een organisatie tegen corruptie, geleid door haar en andere studenten.
Topless activisme
Het activisme liet haar niet los. In 2008 richtte ze Femen op, samen met Anna Hutsol en Alexandra Shevchenko (die ze leerde kennen bij Center for New Perspectives). Femen begon als feministische, niet-gewelddadige actiegroep. De activisten van de groep zijn te herkennen aan hun topless voorkomen, gewapend met een bloemenkrans op het hoofd. Onder de slogan ‘I came, I stripped, I won’ bracht Shachko samen met andere activisten onrecht op ludieke wijze onder de aandacht. Van de negatieve gevolgen van het Europees kampioenschap in Oekraïne tot aan de Paris Fashion Week. Eén van de meest beroemde acties was die tegen Putin, waarbij Femen-leden ‘Fuck the dictator’ op hun borst hadden geschreven. Volgens Oksana Shachko was het naakt demonstreren een verwijzing naar armoede, maar ze begreep ook de politieke effectiviteit ervan.
“Naked bodies and politics: it’s an explosive combination.”
De leden van Femen hebben heel wat te verduren gehad als gevolg van de protesten, zoals bijvoorbeeld in 2011. Shachko en twee andere Femen-leden voerden actie voor de vrijlating van politieke gevangen in Minsk, de hoofdstad van Belarus. Vervolgens werden zij door de KGB ontvoerd. Leden van de geheime dienst dwongen hen diep in het bos om te strippen, overgoten de vrouwen met olie en pasten andere vormen van marteling toe. Pas twee dagen later bij de grens van Belarus en Oekraïne werden de drie Femen-leden vrijgelaten. Shachko liet zich gedurende haar actieve protestjaren nooit afschrikken door dergelijke ervaringen.
Asiel in Frankrijk
Door het verstoren van talloze openbare evenementen met prominenten kreeg de geheime dienst Femen structureel strak in het vizier. Als gevolg van de Femen-acties kreeg Shachko te maken met zware bedreigingen en ernstige intimidaties. Dit nam zulke extreme vormen aan dat zij vreesde voor haar leven in Oekraïne. Daarom was zij genoodzaakt haar thuisland te verlaten en zich te vestigen als politieke vluchteling in Frankrijk, waar haar in 2013 officieel asiel werd verleend.
In 2014 besloot Shachko haar activistische werk bij Femen neer te leggen en zich uitsluitend toe te spitsen op haar werk als schilder. Ze schilderde op traditionele wijze orthodoxe iconen, een van haar specialiteiten, maar voegde daar schurende feministische, politieke en humanitaire boodschappen aan toe. Ze keerde het activisme dus nooit helemaal de rug toe. Tot aan haar dood wijdde ze haar leven aan kunst.
Gedachtegoed leeft voort
Oksana Schachko zou al een tijd onder depressie gebukt gaan en zou al eerder twee zelfmoordpogingen hebben gedaan. Toch kwam haar dood voor sommigen ook onverwacht en er wordt dan ook gespeculeerd over de exacte toedracht. Ondertussen is de beweging en het gedachtegoed van Femen, die dankzij Shachko tot stand is gekomen, nog altijd levend, maar niet onder leiding van Shachko en de medeoprichters. Andere activisten zetten uit naam van Femen wereldwijd protesten voort.
“I am not prepared to accept society as it is.”
Oksana Shachko werd gedreven door een sterke overtuiging en vechtlust. Ze wilde mensen wakker schudden, vertelt ze in de film I Am Femen.
In de rubriek Unforgettable Women eert Atria recent overleden uitzonderlijke vrouwen die zich hebben ingezet voor mensenrechten en/of vrouwenrechten. Sommige van deze vrouwen halen zelden het nieuws, maar zijn in hun moed ‘onvergetelijk’ inspirerend, bijvoorbeeld omdat zij met gevaar voor eigen leven streden voor hun rechten. Als kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis geeft Atria deze vrouwen een ereplaats, zodat ze niet vergeten worden.
Lees verder:
Bronnen:
Je suis Femen (documentaire)
Oksana Shachko: a founder of feminist protest movement dies at 31 (New York Times)
A meeting with Oksana Shachko (Crash)
Auteur: Noémi Prent
