De toespraak van Aletta Jacobs uit 1919 werd in 2015 is uitgeroepen tot beste speech van de periode 1815-1930. We leggen theatermaker Marijke Kots, die met haar voorstellingen al jaren de persoon en het gedachtegoed van Aletta Jacobs onder de aandacht brengt, wat vragen voor.

De toespraak die u in 1919 hield is verkozen tot beste speech van de periode 1815-1930. Gefeliciteerd. Bent u blij?

Laten we eerlijk zijn, ik ben wel een ijdele vrouw. Dus dit vind ik wel heel leuk. Maar ik vind het vooral fantastisch dat wij eindelijk ons doel bereikt hebben: vrouwenkiesrecht is letterlijk en figuurlijk aangenomen. In mijn dromen zie ik dat er in de toekomst heel veel voor vrouwen bereikt zal zijn: dat er misschien wel meer vrouwelijke artsen zullen zijn dan mannelijke!

Wat drijft u?

Mijn rechtvaardigheidsgevoel. Vroeger, in Sappemeer, speelde ik met jongens: later werd ik lucht voor ze. Daar klopt natuurlijk helemaal niets van. Er werd zo geroddeld toen ik op de HBS zat. Maar waarom zou een jongen wel mogen studeren en een meisje niet?!

25 jaar heeft u zich ingezet voor vrouwenkiesrecht. Wat was het grootste obstakel?

De onwil: het niet willen accepteren van onze rechten. Ik noem het in mijn speech: de domheid. Zelfs als mannen het in hun hoofd begrepen, zei hun gevoel vaak nee. Er was een man, hij vertelde me: ‘mijn verstand zegt ja, mijn hart zegt nee’. En hij wees naar zijn maag! Hij wist niet eens waar zijn hart zat… Ik ben niet boos op de mannen. Bepaalde mannen hebben ook veel voor onze strijd betekend. Maar ik ben teleurgesteld dat de domheid heeft bepaald dat iets wat in één jaar gerealiseerd had kunnen worden, 25 jaar heeft moeten duren.

Welke gevolgen heeft de vrouwenemancipatie voor de man?

De man zal er rijker van worden. Vrouwen zullen voortaan náást de man staan, we zullen elkaar aanvullen. En de samenleving als geheel zal hier beter van worden.

Was u erg zenuwachtig voor de speech? Hoe bereidt u zich voor?

Ik heb heel erg aan die speech moeten sleutelen om het zo te formuleren dat het goed overkwam. Dat is altijd een hele klus: om iets echt zo te verwoorden als je het bedoelt. Ik wilde in geen geval de mannen afvallen, een hele uitdaging. Ook is het mij vaak verweten dat ik geen goede spreker ben, ik zou te emotioneel zijn. Dus ja, ik was wel zenuwachtig.

Had u iets speciaals aangetrokken?

Jazeker, ik heb mij heel vrouwelijk gekleed. Het is een feestelijk moment, dus dan mag je je ook mooi aankleden. En ik heb een hoed op gezet met een veer, zodat ik wat groter lijk.

U bent bijna jarig, gaat u het vieren?

Klopt, 9 februari ben ik jarig. En dit jaar ga ik het zeker vieren. Heel wat verjaardagen heb ik overgeslagen. De krant was vaak erg negatief over mij, dat ging mij niet in de koude kleren zitten. Mensen zeggen vaak dat ik haar op mijn tanden heb, dat is helemaal niet zo. Maar wat we bereikt hebben is wel een feestje waard. Ik ga al mijn vrienden en betrokken kennissen uitnodigen. En natuurlijk ga ik óók vieren dat ik na al die jaren nog steeds in leven ben. Voor hetzelfde geld had ik dood kunnen zijn!

Marijke Kots is regisseur, actrice en schrijfster. Ze speelt niet alleen Aletta Jacobs, maar brengt ook andere karakters ten tonele. ‘Als kind al wist ik dat ik theater wilde maken. Daar heb ik door dik en door dun gehoor aan gegeven. Ik weet dat ik met mijn theatrale werk zowel mannen als vrouwen kan raken.’