Uitgekauwde stereotypen? Subtiele vooroordelen? Niet van gediend, dank je. Het maakt Madeleijn van den Nieuwenhuizen (27) niet uit of het gezien wordt als zout leggen op slakken. Seksisme, racisme, bodyshaming en meer dergelijke narigheid komen nog te veel voor in de Nederlandse media. Met haar instagramaccount @zeikschrift aan stelt ze dit aan de kaak. Daarnaast studeerde ze aan Columbia University en begint ze deze herfst haar PhD in New York. Ze is uitgesproken feminist en startte deze zomer een petitie om een standbeeld voor Corry Tendeloo te realiseren.

Hoe ontdekte je het verhaal van Corry Tendeloo?

Toen ik bezig was met een column voor de Vogue moest ik aan het verhaal van mijn oma denken, die werd ontslagen bij haar trouwen. Waarom gebeurde dat eigenlijk, wat waren de wetten en reglementen die daaraan ten grondslag lagen? Mijn ouders wisten alleen dat het ‘eervol ontslag’ genoemd werd. Toen heb ik contact gezocht met historicus Alies Pegtel, die mij kon vertellen over haar boek Buitengewone vrouwen, waarin staat dat vrouwen in overheidsdienst ontslagen werden op de dag van hun trouwen. Met als expliciet idee dat ze dan ‘hun rol achter het fornuis gingen vervullen’. Met thuis werken is overigens niet per definitie iets mis! Maar wel als de overheid de deterministische houding aanneemt dat dat de taak is die vrouwen toekomt, hen daartoe dwingt. Middels de motie-Tendeloo heeft Corry Tendeloo in 1955 een einde gemaakt aan deze wet. Ze heeft trouwens ook bijgedragen aan het afschaffen van de handelingsonbekwaamheid van getrouwde vrouwen een jaar later, die bepaalde dat zij juridisch gelijkstonden aan kinderen en zwakbegaafden.

Waarom is dat belangrijk?

Je moet kijken naar wat de implicaties van zo’n regel zijn, van het feit dat je niet meer mag werken. Ten eerste vormt het je ideeën over jouw sociale rol, waardoor je je ambities gaat afstellen op wat er van je verwacht wordt. Daarnaast maakt het je economisch vleugellam. Mijn oma moest al haar uitgaven verantwoorden, al haar bonnetjes bijhouden en aan mijn opa geven. De regeling van het ‘eervol ontslag’ overlapte daarnaast met die van de handelingsonbekwaamheid. Ondertekende je de trouwakte – wat bijna iedereen in die tijd deed  – dan was het op belangrijke vlakken gedaan met je juridische onafhankelijkheid. Geen verzekering mogen afsluiten, geen bankrekening mogen openen, loon afdragen aan je man, niet zelfstandig op reis mogen, een handtekening nodig hebben van je man voor belangrijke operaties – gewoon absurd! Je ondertekende, feitelijk, een onderwerpingsverdrag.

Belangrijk is dat discussies die we vandaag de dag voeren in de context van deze geschiedenis moeten zien. Dan ga je scheve man-vrouw verhoudingen in onze maatschappij beter begrijpen als een sociaal-juridisch gevolg in plaats van een biologische ontwikkeling. Als vrouwen zelf de zorgtaken op zich willen nemen, dikke prima, maar zij hebben deze vooral eeuwenlang maatschappelijk opgedragen gekregen. Het gaat mij uiteindelijk niet om gelijke uitkomsten, het gaat om gelijke kansen. Er moet geen systematisch obstakel op het pad van vrouwen liggen om datzelfde te bereiken. Historisch besef is daarin heel belangrijk. En het gaat erom dat we die verhalen accuraat vertellen, mensen zoals Corry Tendeloo eren opdat die geschiedenis niet wordt vergeten.

Echte verandering vindt plaats op het niveau van bewustwording. Je hoort vaak: “Maar we zijn er toch al? We zijn toch al gelijk voor de wet?” Maar juridische gelijkheid is niet hetzelfde als sociale gelijkheid.

Je hebt inmiddels drie jaar je instagramaccount Zeikschrift. Welke invloed heb je hiermee op de media?

Ik krijg wel eens berichtjes van journalisten dat ze soms een artikel schrijven en denken “wat zou Zeikschrift ervan vinden?” Absurd maar ook wel chill, haha. Ik kan niet exact aanwijzen waar ik invloed heb gehad, maar je ziet wel dat er een breder maatschappelijk debat gaande is. Stereotyperingen en kleinere of haast onzichtbare manifestaties van ongelijkheid worden serieuzer genomen  dan voorheen. De tijdgeest verandert. Waar ik blij mee ben, is dat journalisten en een breder publiek me is gaan volgen, in plaats van alleen activisten. Dat ik niet alleen preek voor eigen parochie. Daarnaast helpt het denk ik, dat ik mijn analytische, serieuze posts afwissel met grappige content en kattenfilmpjes.

Ik ben ook milder geworden in sommige opzichten. Toen ik begon zag ik media en journalisten als een soort blok in de maatschappij die hun eigen wereldje vormen. Maar die journalisten zijn net zo goed onderdeel van de maatschappij. Ze zijn grootgebracht met dezelfde verwachtingen als jij en ik. Het gaat er dus niet om de journalist in kwestie te pakken, uitzonderingen daargelaten, maar om naar de structurele kant van de journalistiek te kijken.

Er wordt je wel eens verweten dat je mensen ook gewoon een mailtje kan sturen, in plaats van het zo breed uit te meten in de media. Heeft dat niet hetzelfde effect?

Dat laat het structurele ervan niet zien, zowel van de flaters als van de kritiek. Heel lang is er geen platform of accountability geweest waartoe media zich hoefde te verhouden. Veel bladen hadden ook geen traditie van publiekelijke reflectie, geen plek voor lezersbrieven of kritiek. Dan kun je wel een brief insturen, maar wie weet wat daarmee gebeurt. Bovendien, als je een  brief stuurt kunnen zij het afdoen als een individueel probleem. Als je het daarentegen in de publieke ruimte laat afspelen, dan zie je hoeveel likes het heeft, hoeveel mensen het ermee eens zijn in de comments. Dan kun je het niet af doen als één muggenzifter.

Mensen kun je eren door  hun verhalen te vertellen. Hoe kunnen jonge activisten en feministen de verhalen van vrouwen meer eer aandoen?

Ik geloof heel erg in het belang van gesprekken  op kleine schaal Kijk naar wat de lokale plekken zijn waar verhalen worden verteld en worden doorgegeven: scholen, buurthuizen, filmzalen, gemeentehuizen.  Een volger berichtte me dat ze naar haar oude middelbare school ging, om te praten over Corry Tendeloo met het hoofd van de geschiedenisafdeling. Of je kunt een pleidooi houden bij je gemeente dat er een foto komt te hangen in de lobby van Tendeloo of een vrouw die belangrijk was in de gemeente waar je woont. Een lokaal filmhuis vragen om The Suffragettes te draaien, bijvoorbeeld. Geef daarnaast platforms die je constructief vindt een shoutout, of doneer aan (kleine) organisaties als je het kan missen. Doe naar draagkracht wat je kan!

Lees verder

• Speech Madeleijn op Women’s March 8 maart 2020
• ‘Frappez, frappez toujours!’: N.S. Corry Tendeloo (1897-1956) en het feminisme in haar tijd
• Archief Corry Tendeloo

 Interview: Else Kappenberg, stagiare Communicatie en Marketing