In opdracht van de gemeente Amsterdam heeft Atria een genderscan uitgevoerd op het sportbeleid. De nadruk lag hierbij op het beleid inzake sportdeelname, sportstimulering en sportbuurtwerk.  Met de genderscan is gekeken naar de verschillen in sportdeelname tussen mannen en vrouwen van verschillende leeftijden, achtergronden en stadsdelen, en hoe de sportstimuleringsactiviteiten van de gemeente Amsterdam bijdragen aan het verkleinen van deze verschillen.

Lees het volledige onderzoeksrapport hier

De vraag die centraal stond was:
In hoeverre komen de Sportvisie Amsterdam 2025 en de Agenda Sporten en Bewegen 2019-2022 tegemoet aan de behoeften, wensen en mogelijkheden van mannen en vrouwen?

Voor het onderzoek zijn diverse beleidsdocumenten geanalyseerd. Aanvullend zijn drie interviews gehouden met verschillende beleidsambtenaren. Vervolgens zijn er in totaal negen interviews met medewerkers van alle zeven stadsdelen uitgevoerd.

In de genderscan zijn drie factoren meegenomen die van belang zijn bij het bevorderen van gendergelijkheid in de sport:

• Het sportklimaat is veilig, inclusief en positief
• Het wegnemen van belemmeringen in de huidige situatie
• Het creëren van randvoorwaarden van gendergelijkheid

Uitkomsten sportbeleid in Amsterdam

Wat opvalt uit de analyse is dat in de Sportvisie Amsterdam 2025 erkend wordt dat sportdeelname verschilt tussen mensen met diverse kenmerken. Maar gender wordt hierbij niet expliciet benoemd of meegenomen. Het beleid geeft dus genoeg mogelijkheden, maar die worden niet als zodanig benut. In de Agenda Sporten en Bewegen 2019-2022 erkent de gemeente dat de sportparticipatie van meisjes en vrouwen achterblijft. En er is aandacht voor aparte activiteiten voor meisjes en vrouwen.

De vraaggerichte aanpak in de Sportvisie is vooral op stadsdeelniveau vormgegeven. Hierdoor kan op de wensen en behoeften van wijkbewoners worden ingespeeld en maatwerk geleverd worden. Er vindt echter op centraal niveau geen structurele monitoring plaats van wensen, behoeften en mogelijkheden van Amsterdammers. Het is daarom niet inzichtelijk of de gemeente alle doelgroepen daadwerkelijk bereikt.

Aanbevelingen

Aan de hand van de bevindingen van deze genderscan zijn de volgende aanbevelingen tot stand gekomen.

Monitor structureel deelname en wensen, behoeften en belemmeringen

Het is belangrijk om inzicht te krijgen in welke groepen worden bereikt, welke achterblijven en wat hierbij de behoefte en belemmeringen zijn. Daarom adviseren we de gemeente dit structureel te gaan monitoren. Kijk dan niet alleen naar gender, maar ook naar andere kenmerken zoals leeftijd, sociaaleconomische status, etnische achtergrond, seksuele oriëntatie en wijk. Deze informatie moet toegankelijk zijn op zowel stadsdeel als centraal niveau. Ook is het nodig om te onderzoeken wat de specifieke belemmeringen zijn voor vrouwen en mannen in de leeftijdsgroep 20-50 jaar om niet te sporten. Wat betreft wensen en belemmeringen wordt ook aanbevolen om voldoende andere initiatieven naast verenigingen te ondersteunen. De meeste aandacht gaat namelijk nu naar verenigingen, terwijl vrouwen minder vaak sporten bij verenigingen dan jongens en mannen.

Maak trainingen voor coaches en trainers minder vrijblijvend

Om een veilig, inclusief en positief sportklimaat te stimuleren adviseert Atria de mogelijkheid te onderzoeken om de training van coaches en trainers met betrekking tot pedagogische-didactische competenties en inclusieve sportcultuur minder vrijblijvend te maken. Beperk dit niet alleen tot verenigingen. Maar breid het uit tot:

• trainers van sportstimuleringsactiviteiten of buurtsport
• jongeren die zijn opgeleid tot rolmodel om sportactiviteiten te organiseren
• en zo mogelijk tot commerciële sportaanbieders.

Bijvoorbeeld door dergelijke eisen onderdeel te maken van subsidieverlening en/of het instellen van een keurmerk.

Wissel ervaringen uit en vergroot kennis van ambtenaren en sportuitvoerders

Door het uitwisselen van ervaringen van stadsdelen met het wel/niet bereiken van bepaalde doelgroepen en het wegnemen van belemmeringen kunnen zij van elkaar leren. Hier kan de afdeling sportstimulering een faciliterende rol spelen. Daarnaast is het belangrijk om de kennis van ambtenaren en sportuitvoerders te vergroten op het gebied van gender en sport. Zo krijgen zij meer oog voor de behoeften en belemmeringen van verschillende groepen.

Doorbreek stereotype beeldvorming rondom sport

Door de focus op het plezier in sport in plaats van op het competitieve karakter te leggen is de gemeente al goed bezig. Wij adviseren om bij promotie van activiteiten te letten op beeldvorming rondom gender. En in campagnes gebruik te maken van (gender)stereotype doorbrekende beelden, zogenaamde counterstereotypen. Atria beveelt aan om van het programma Positieve Sportcultuur gebruik te maken om meer vrouwen te stimuleren om coach, trainer of bestuurslid bij een sportvereniging te worden.

Voer een genderbudgetanalyse uit

We adviseren de gemeente Amsterdam om data te verzamelen over deelname en gebruik van sportvoorzieningen en activiteiten. Vervolgens kan op basis hiervan worden berekend hoeveel van de gemaakte kosten toekomen aan mannen en hoeveel aan vrouwen. Indien gewenst uitgesplitst naar andere kenmerken. Atria adviseert hierbij om gebruik te maken van de aangenomen motie ‘Oefenen met genderbudgetting’ om een pilot genderbudgetting uit te voeren.

Bestuurlijke reactie

In haar bestuurlijke reactie op deze genderscan aan de gemeenteraad laat de wethouder weten de aanbevelingen uit het rapport ter harte te nemen en deels over te nemen. Zo gaat de gemeente onder andere aan de slag met de aanbeveling voor het structureel monitoren van wensen, behoeften en belemmeringen om te sporten. Verder gaat Amsterdam letten op het tegengaan van genderstereotypen in de communicatie en zullen counterstereotypen worden gebruikt. Die zullen naast het competitieve aspect ook het plezier en de recreatieve kant van sport tonen. Ook zal er samen met het ‘Helden Magazine’ een campagne komen met verhalen van vrouwelijke rolmodellen. Bovendien wordt de aanbeveling om een pilot voor genderbudgetting binnen het sportbeleid uit te voeren overgenomen. De concrete acties die de gemeente gaat nemen naar aanleiding van de genderscan zijn te lezen in deze beleidsbrief.

Atria zou graag zien dat de gemeente Amsterdam de mogelijkheid om trainingen voor coaches en trainers rondom inclusieve sportcultuur minder vrijblijvend te maken nog verder gaat onderzoeken. Content plaatsen hierover op het online platform ‘De Assistent’ is een mooie eerste stap, maar niet genoeg om het doel te bereiken. Tot slot wil Atria het belang van onderzoek naar zowel de deelname aan sportactiviteiten als de belemmeringen om niet te sporten voor mensen tussen de 20 en 50 jaar benadrukken, om beleid te ontwikkelen waarin de gemeente alle groepen Amsterdammers bereikt.

Al met al is Atria blij dat veel van de aanbevelingen worden overgenomen en met de concrete acties naar aanleiding van de genderscan, waardoor het sportbeleid van de gemeente Amsterdam gendersensitiever wordt.

Foto: onbekende fotograaf, ca. 1956-1962. Collectie IAV-Atria
Weinig mensen weten dat de eerste interlandwedstrijd van het Nederlandse vrouwenelftal al in 1956 werd gespeeld. Deze foto, van een van de vroegste wedstrijden van Nederland tegen Duitsland, komt uit het fotoalbum van Lenie van Wensveen-van der Jagt. Zij scoorde tijdens de wedstrijd van 1956 het eerste doelpunt van het Nederlandse vrouwenelftal. Haar fotoalbum en persoonlijke archief maken onderdeel uit van de Collectie IAV-Atria.

Gresa Gash (stagiair Onderzoek en Beleidsadvies) en Franca Hehenkamp (onderzoeker)